1900'lerden beri çocuklar neyle oynuyor? Radikal, her biri kendi hayran kitlesini yaratmış, bir kısmı şimdi koleksiyonluk olan 25 efsane oyuncağı sıraladı....
Yoyo Tarihi M.Ö. 500 yıllarına dayanan Yoyo (Aslında Yo-Yo), 1920’lerin sonunda Amerikalı göçmen Pedro Flores uluslararası piyasaya sunana kadar keşfedilmedi. Bir otelde garsonluk yapan Flores, 1928’de kendi şirketini kurarak günlük 300 bin üretimle büyük üne kavuştu.
İlk olarak 14. yüzyılda boy gösteren bu tür kitaplar aslında Katalan gizemcilerinin ilgi odağıydı. 19. yüzyıla kadar da çocukların eline pek geçmedi. Louis Giraud ve Theodore Brawn’ın yayımladığı ‘Daily Express Children’s Annual No.1’ ilk üç boyutlu kitaptı. Sonra binlerce masal böyle anlatıldı.
Elde taşınır üç boyutlu renkli slaytları ‘seyredebilmeyi’ fotoğrafçı William Gruber’a borçluyuz. 1938’de icat edilen oyuncak, Amerika’da turistlerin ilgisine de sunuldu.
Ardından Grover, Disney filmlerinin resimlerini de bu oyuncağa taşıdı. O günden itibaren View Master bir klasik oldu.
İlk olarak 1938’de The Bergen Toy ve Novelty Co. şirketinin ucuz siyah-beyaz plastik askerleri üretmesiyle yolculuğuna başlayan oyuncağı ilgi görmesiyle Alman ve Japon askerleri de düşman asker olarak yerini aldı.
1934’te oyuncak üreticisi firma A.C. Gilbert Co.’nun üretimiyle pazarda yer bulan oyuncak, çocuklara fotoğrafçılığı öğretmeyi amaçlıyordu. Sonrasında oyuncağın üç aşamalı büyüteç özelliği, çocuklara kelebek, arı, pire gibi tanıdık canlıları inceleme fırsatı da sundu. Çocukları bilimsel araştırmaya teşvik eden oyuncak, laboratuvarları çekici bir hale getirdi.
İsmini Danimarka dilinde ‘iyi oyna’ anlamına gelen lego kelimesinden alan oyuncak, 1958’de patentini Danimarkalı yaratıcısı Ole Christiansen sayesinde aldı. Dehası sadeliğinde saklı oyuncak, çocuklara sınırsız kombinasyon şansı sunarak yaratıcılıklarını tetikledi ve kendine milyonlarca müptela kazandı.
Şimdiye kadar Lego şirketi 320 trilyon tane lego taşı üretti.
1953’te ingiliz oyuncak şirketi Lesney Products ilk olarak Kraliçe II Elizabeth’in taç giydirme arabasının minyatürünü tasarlamıştı. Sonra, kızına okula bir kibrit kutusunun içinde olduğu sürece oyuncaklarını okula getirebileceği söylenen şirketin müdürü Jack Odell’in kızı için arabanın bir küçük versiyonunu daha tasarladı.
Ve gerisi geldi. şimdi hepsi koleksiyonluk.
1950’lerin başında Joe McVicker okullarda çocukların silgi olarak kullanmaları için bu hamurları üretti. İlgi çektiğini fark eden Mc Vicker, çevredeki bütün okullara hamuru yollamayı önerdi; zaten silgiden ziyade oyuncak olarak kullanıldığını fark etmeleri uzun sürmedi.
1980’lere kadar renkli versiyonları çıktı. Ardından karanlıkta parlayan versiyonları da üretildi.
Frizbinin hikayesi, Yale Üniversitesi öğrencilerinin oynadığı bir oyunla başlıyor. 1940’ların UFO merakından esinlenen Warren Franscioni ve Walter Morrison ise uçan tabağın plastik versiyonunu üretip bu oyuncağa ‘uçan daire’ adını verdi.
Oyuncak, 1955’te Wham-O’nun telif haklarını satın almasıyla orijinal ismi ‘Frisbee’yi aldı. 1960’ların başından beri yüz milyonlarca frizbi satıldı; birçok lig düzenlendi.
20. yüzyılın ilk yarısında birini hulahop çevirirken görmek için Çinli bir akrobat seyretmek gerekirdi. 1952’de Wham-O oyuncak firmasının kurucuları bu oyuncağın renkli plastik borularla seri üretimine başladı. Başarılı reklam kampanyasıyla piyasaya çıktığı ilk haftalarda tam 25 milyon adet satıldı.
Hulahop çeviren gençler 1950’lilerin simgesi oldu. Son yıllarda fitness merkezleri hulahopa yeni bir ilginin doğmasını sağladı.
Buralara 80’lerde geldiyse de ‘sahte kusmuk’ 1950’lerde popüler olan bir şaka oyuncağı. Esnek plastikten yapılan bu ürün Whoops adını aldı. Ürünün yaratıcısı ise ‘gıcırdayan diş’ oyuncağını da üreten Marvin Glass.
Mattel’in kurucularından Ruth Handler kızı Barbara’nın kâğıt bebeklerle oynamasından esinlenerek 1959’da tarihin en ünlü oyuncak bebeğini yarattı. Oyuncak bebeğin adı da Barbara’dan geliyor. Barbie tüm zamanların en çok satan oyuncak bebeği.
1960’larda Barbie’nin vücudu gerçekdışı olarak nitelendirildi ve eleştirildi. Son yıllarda Barbie’nin kıyafetleri, meslekleri çeşitlendi, ama tartışmalar başka…
Mattel 1961’de Barbie bebeğin erkek arkadaşı Ken’i yarattı; çift bir reklam filminde tanıştı. Barbie gibi Ken’in vücudu da pek gerçekçi bulunmamış,ayrıca eleştirilmişti de.
2004’te Mattel, Barbie ve Ken’in ayrıldıklarını resmen açıkladı. Bu yıl sevgililer günü yaklaşırken, ünlü çiftin aralarındaki anlaşmazlığı çözdükleri bildirildi.
1962’de genç kraliçe Barbie’nin bir sarayı oldu. Mattel’in 1983 tarihli ‘Barbie’nin rüya evi’nde asansör, garaj ve yüzme havuzu vardı. Barbie’nin sonraki evleri kapı zili, gömme tuvalet, duş, çamaşır yıkama ve kurutma makineleriyle geliştikçe gelişti.
1964’te, Soğuk Savaş’ın da etkisiyle, Hasbro G.I. Joe erkek çocuklar için, hareket eden, konuşan, askeri teçhizatla donatılmış bu oyuncağı yarattı. Maço ve kahraman bir karakter olarak, daha da önemlisi Ken’in karşıtı olarak sunulmuştu. Tehlikeli savaş görevlerini yerine getiriyor veya Barbie’yi üstü açık pembe arabasıyla gezdiriyordu. G.I. Joe çizgi romanlara, video oyunlarına, televizyon dizilerine, hatta bir filme bile konu oldu.
Kener Inc.’in ‘kolay pişiren fırın’ı 1963’te doğdu. Minyatür bir fırında, ampul ışığıyla çocuklar basit tarifleri olan kekler, kurabiyeler pişirdiler. Piyasaya çıktığı ilk günden beri 23 milyondan fazla kolay pişiren fırın satıldı ve 140’ın üzerinde tarif fırında pişirildi.
Horst Brandstatter hulahoptan sonra 1975’te playmobil oyuncaklarını uluslararası pazarda satışa sundu. Oyuncaklar kısa süre içinde o kadar popüler oldu ki, yüzlerce çeşidi çıktı. Ayrı bir hastalık doğurdu.
Macar mucit Erno Rubik 1970’lerin ortalarında üç boyutlu ilk bulmaca küpünü oluşturdu, 10 yıl kadar sonra bir marka oldu. 1980’de Ideal’ın oyuncağı ABD’ye ithal etmesiyle oyuncağın popülaritesi arttı. Milyonlarca çocuk ve yetişkin için Rubik küpü saplantı haline geldi.
George Lucas’ın ‘Yıldız Savaşları’ film serisinin popülerliği fanatik seyircilerin taleplerini karşılamakta tamamen hazırlıksız olan satıcıları şaşırtmıştı. Kenner’ın ürettiği puzzle ve oyunlar başarılıydı ama asıl sükse ilk dört figürle geldi: Luke Skywalker, Princess Leia, Chewbacca ve R2-D2. Son olarak Han Solo, Obi-Wan Kenobi, Darth Vader, C-3PO ve diğerleri gruba katıldı.
Gürcistanlı Xavier Roberts 1976’da bu koca kafalı oyuncak bebeği icat ettiğinde 21 yaşında sanat okulu okuyan bir öğrenciydi. Bebeklere ‘küçük insanlar’ adını veren Roberts onları geleneksel Alman kumaş-heykel sanatı kullanarak yarattı, ardından kendi fabrikasını kurdu. 1980’lerde Amerika’da bir çılgınlıktı..
1980’lerde çocuk olup da Transformer’lardan heyecanlanmamak mümkün değildi. Muhteşem yaratık şeklinde olan bu makine oyuncakları, yeniden düzenlendiğinde günlük otomobillerin şeklini alabiliyordu. Hasbro tarafından, Takara’daki Japon oyuncaklarından uyarlanarak yapılan Transformerlar 1984‘te Amerikan kıyılarına vurdu.
Düğmesine basıldığında hareketler yapan minik oyuncak bir at olan My Pretty Pony 1981’de üretildi. Ardından, 1982’de Hasbro’nun uzun adımlarla ilerleyebilen çeşidi de, tıpkı My Little Pony gibi, her yerde küçük kızların ellerine geçmişti. Onlar artık bir markaydı.
Oyuncak mucidi Ron Dubren bir parkta oynayan çocukları izledikten sonra gıdıklandığında gülen bir hayvan oyuncak yaratmaya karar verdi. Önce yaptığı gıdıklanan maymun tutmasa da fikir başarılıydı. 1966’da Susam Sokağı oyuncaklarını üreten Tyco, Dubren’den maymunu güldüren teknolojiyi Elmo oyuncağına koymasını istedi. Tickle me Elmo 1996 yılı tatil sezonunun en çok aranan oyuncağı oldu.
Oyuncak pazarında rekabet edebilmek için oyuncak devi Hasbro 1997’de Tiger Electronics’i satın aldı. 1998’de en yeni elektronik oyuncak, Furby satıştaydı. Furby tüylü, Furby dilinde konuşan ama ıngilizce öğrenmeye çalışan bir yaratık.
1998’de 1.8 milyon, 1999’da 14 milyon sattı. Sadece bir cümle kurabiliyor: Seni seviyorum.
2001’de 21. yüzyıla damgasını vuran Bratz bebekleri seksi giyindiklerinden dolayı eleştirildi. Carter Bryant ve MGA Entertainment tarafından yaratılan bu 10 bebek Barbie karşıtı olarak üretilmişti.
Bratz bebekleri filmleri ve CD’leri milyonlar satan bir endüstri haline geldi. Ancak başarı sorunsuz değildi; hukuki davalarla başları kalabalık şu ara