Bugünlerde pek çok kişi spor yapıyor. Kimi zayıflamak için, kimi daha sağlıklı olmak için, kimi zevk için, kimi salonlarda, kimi doğada sporun, egzersizin sağlığımız üzerine pek çok olumlu etkisi var elbette, ama spor bazen başınıza umulmadık sorunlar da açabiliyor.
Son yıllarda giderek yaygınlaşan allerjik hastalıkların yeni yeni tanınan türlerinden biri de egzersiz allerjisidir. Egzersiz allerjisi, ciltteki hafif kızarma ve kabartılardan karın ağrısı, bulantı ve kusmaya, astım krizinden anaflaksiye kadar çok farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Jogging (yavaş koşu), tenis, futbol, bisiklet, kayak ve hatta aerobik gibi birçok egzersiz türü allerjiye neden olabilmektedir.
RİSK FAKTÖRLERİ
-Yemek yedikten veya bir ilaç alındıktan sonra yapılan egzersizlerde allerji ihtimali daha fazladır. Bu yiyecek, kişinin evvelden beri allerjik olduğu bilinen bir madde olabileceği gibi, her hangi bir besin maddesi de olabilir. Egzersiz allerjisine neden olabilen yiyeceklerin başlıcaları, karides, istiridye.. gibi deniz hayvanları, şeftali, üzüm, kereviz, elmadır. İlaçlar içinde aspirin, ağrı kesiciler, romatizma ilaçları ile bazı antibiyotiklerin riski daha fazladır.
-Egzersizden önce alkol veya kafein (kola, kahve, çikolata...) alınmış olması ve egzersizin fazla sıcak ve nemli ya da çok soğuk ve kirli havada yapılmış olması da riskli bulunmuştur.
-Bazı kişilerde yağmur altında yapılan egzersizler suçlanmıştır.
-Adet dönemindeki hanımlarda da egzersiz allerjisi ihtimali daha fazladır.
BELİRTİLER
Egzersiz allerjisi tipik olarak bazı öncü belirtilerle başlar. Bunlar, yaygın sıcaklık ve kaşıntı hissi, yorgunluk ve ciddin kızarmasıdır. Daha sonra ürtiker (kurdeşen) diye isimlendirilen, 1-2 cm boyutlarında kaşıntılı kabarıklar ortaya çıkar. Cilt altı dokusunun şişmesi özellikle yüzde, avuç içi ve ayak tabanında belirgindir. Birçok hastada tansiyon düşüklüğü ile beraber şuur ile ilgili bozukluklar da görülür. Karında kramp şeklinde ağrılar ile bulantı ve kusma da meydana gelir. Baş ağrısı hem çok sık rastlanan ve hem de üç gün kadar devam eden en inatçı belirtilerdendir.
Egzersiz allerjisinin belirtileri genellikle 2 saat içinde azalmaya başlar, fakat bazen 12 saat sürdüğü de olur.
EGZERSİZ ASTIMI
Egzersiz allerjisinin bir tipi de egzersiz sırasında ortaya çıkan astım krizleridir. Bu kişilerde, deride sıcaklık, kızarma, kaşıntı, ürtiker olmaksızın inatçı, kuru öksürük ile beraber hırıltılı solunum ve nefes darlığı meydana gelir. Belirtiler egzersiz sırasında veya egzersizden sonra başlayabilir, fakat egzersizden 5-10 dakika sonra en fazladır.
Cinsel ilişki sırasında ortaya çıkan sexersiz astımı da egzersiz astımının bir türüdür.
Egzersiz astımının nedeni, hiperventilasyona (aşırı nefes alıp verme) bağlı olarak hava yollarından ısı ve sıvı kaybıdır.
EGZERSİZ ALLERJİSİNİN ÖNLENMESİ
-Egzersizle ilgili olarak sadece deri belirtileri gösteren hastaların, efordan önce antihistaminik ilaç almalarının yararı olabilir, ancak bunların her zaman tam etkili olması beklenmemelidir.
-Egzersizden 4 saat öncesine kadar yemek yenilmemeli ve hiçbir ilaç da alınmamalıdır.
-Ağır egzersizden önce, ısınma hareketleri yapılmalıdır.
-Çok sıcak ve nemli ya da soğuk ve kirli havada egzersizden kaçınmalıdır. Soğuk havada yapılacak egzersizlerde ağız ve burnun bir maske ile kapatılması işe yarayabilir.
-Ağır egzersizler birden kesilmemeli, vücudun soğuması için egzersiz 10-15 dakika içinde yavaş yavaş bitirilmelidir.
-Egzersiz allerjisi olan kişiler yalnız başlarına egzersiz yapmamalıdır.
-Egzersiz allerjisi olanlar, egzersizden 10-15 dakika önce nefes açıcı spreylerinden kullanmalıdır.
-Egzersiz sırasında öncü belirtiler ortaya çıkar çıkmaz egzersize son verilmeli ve derhal nefes açıcı spreyler alınmalıdır.
-Egzersiz allerjisi riskinin en düşük olduğu spor yüzme olduğu için, duyarlı olan kişiler bu sporu tercih etmelidir.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi
ahmetrasimk@mynet.com