Bazı kelimeler mek ve mak mastar ekleri ile fiil dışında olan isim türünde yeni kelimeler türetir. Ekmek kelimesi de böyle bir kelimedir. Eş seslidir. Ekip biçmekten gelen ekmek ve yenen ekmek olarak iki farklı şekilde algılanabilir.
Günlük kullanım dilinde sıkça karşılaşılan bir kelimedir. Hem fiil hem de ürün anlamında kullanılabilir. Üç farklı durumu bildirebilme özelliğine sahiptir. Ekmek eş anlamlısı kelimeler de bu sebeple birden fazladır.
Türk Dil Kurumu isim türündeki ekmek kelimesi için üç farklı tanım yapmıştır. Bu tanımlar ve bu tanımlar için verilen örnek cümleler şunlardır:
Tahıl unundan yapılmış hamurun fırında, sacda veya tandırda pişirilmesi ile yapılan yiyecek, nan, nanıaziz.
Örnek cümle:
"Odayı, tatlı, sıcak bir kızarmış ekmek kokusu bürümüş. (Yusuf Ziya Ortaç)"
İnsanı geçindirecek iş, kazanç.
Örnek cümle:
"Biz iyi kötü tiyatroya bağlamışız ekmeğimizi. (Necati Cumalı)"
Halk dilindeki anlamı ile yemek ve aş olarak tanımlanır. Örnek cümlesi ise şu şekilde verilmiştir:
"Ekmeği bizde yiyelim mi? Allah ne verdiyse. (Tarık Buğra)
Fiil olarak kullanıldığı durumlar için ise argo anlamları da dahil olmak üzere farklı tanımlar yapılmıştır. Bu tanımlar şunlardır:
Bir bitkiyi üretmek için toprağa tohum atmak veya gömmek.
Serpmek.
"Yemeğe biber ekmek."
Bir şeyin başlamasına yol açacak sebepleri hazırlamak.
"Fesat tohumları ekenler kötü insanlardır."
Birini uydurma bir sebeple bırakıp gitmek, savuşmak, atlatmak.
"Lale ile Gülnur kendilerini ektiğim için müthiş içerlemişler. (Haldun Taner)"
Parayı boşuna harcamak, ziyan etmek.
Nan, tohumlamak, kazanç, atlatmak, savuşturmak, serpmek, ziyan etmek, yarışta geçmek gibi anlamları vardır.
Ekmeğin eş anlamlısı kelimelerle birçok cümle kurulabilir. Bazı örnek cümleler şunlardır:
Rüzgar ekersen fırtına biçersin.