Eksiltili cümle nedir? Nasıl kullanılır? Eksiltili cümle örnekler

Tümce ya da cümle bir soru, ünlem, bir ifade ya da emri dile getirmeye yarayan, kendi başına anlamlı sözcükler dizisi olarak tanımlanır. Yan cümlecikler kullanılarak bazen ana cümleler pekiştirilir ya da genişletilir. Farklı özeliklerine göre çeşitli cümle türleri bulunur.

Cümleler duyguların, isteklerin, düşüncelerin ifade edilmesini bildirilmesini sağlayan söz dizileridir. Bir tek fiil kipinden oluşabildiği gibi birbirlerine çeşitli dil bilgisel bağlarla bağlanmış olan birden fazla kelimeden meydana gelmiş olabilirler. Kökeni Arapça dilinden gelmiş bir kelime olan cümle kelimesinin eş anlamlısı ise tümce kelimesidir. Birden fazla cümle çeşidi bulunur.

Eksiltili cümle nedir?

Cümle türlerinden biri olan kesik ya da diğer adı ile eksiltili cümle, tam olarak bir cümle kurulabilmesi için gerekli olan ana unsurlara sahip olmayan cümlelerdir. Türkçe dili eklemeli bir yapıya sahiptir ve yüklemler tek başlarına cümle kurmaya yetebilir. Bu yüzden bu tür cümleler yüklemi olmayan cümle olarak tanımlanmıştır. Eksiltili olan cümleler bazen cümleleri pratik nedenlere bağlı olarak kısaltmak amacı ile bazen de edebi amaçlar doğrultusunda kullanılabilir.

Reklam
Reklam

Türkçe dilindeki bazı deyimler ya da atasözleri eksiltili cümle örneği olarak verilebilir. Fiili olmayan cümleler, yüklemi olmayan cümleler ile sık sık karıştırılırlar. Ancak bu iki cümle türünü birbirinden ayıran çeşitli özellikleri bulunur. Eksiltili cümle isim cümleleri değildir. Her isim cümlesi eksiltili cümle olarak kabul edilemez.

Bazı cümlelerde fiil olmasa da o cümle eksiltili cümle olmayabilir. İnsanların kendilerini konuşarak ya da yazarak ifade etmek istedikleri durumlarda konuşmanın ya da yazının amacına bağlı olarak eksiltili cümleler kullanılabilir. Kullanılan cümlede kast edilen durum ya da yargı her ne ise tamamen okuyucunun yorumuna bırakılır. Yüklemi söylenmemiş nitelikte olan tüm cümleler eksiltili cümle olmayabilir.

Eksiltili cümle nasıl kullanılır?

Eksiltili cümle kullanımı bazı kurallara bağlıdır. Örnek olarak öznenin ya da öznelerden birinin eksiltili cümle haline getirilebilmesi mümkün olur. Bir cümlenin ögelerinden her biri ya da birkaç tanesi söz konusu edilen cümleden sonra getirilebilir. Bu sayede eksiltili cümle oluşturulmuş olur. Bazı durumlarda cümleler pratik nedenlerle kısaltmak için eksiltili cümle haline getirilir. Bazen de edebi amaçla eksiltili cümle kullanılır.

Reklam
Reklam

Eğer bir metnin içinde eksiltili cümle kullanılacaksa cümle tamamlanmayacağı için söz öbeğinin sonuna üç nokta konularak eksiltili cümle oluşturulmuş olur. Yüklemi sonra olmayan her cümle eksiltili cümle olmaz. Bu tür cümleler daha çok devrik türdeki cümlelerdir. Ancak bir cümle yüklem yerine üç nokta ile bitiyorsa o cümle eksiltili cümledir.

Eksiltili cümle örnekleri nelerdir?

Bir eksiltili cümle kullanım amacına göre oluşturulur. Atasözlerinde, deyimlerde, edebi yazılarda eksiltili cümle kullanımına çok sık başvurulur. Bu tür durumlara şu örnekler verilebilir:

  • Kambur kambur üstüne.
  • Az veren candan çok veren maldan.
  • Evden işe işten eve…
  • Kıratın yanında duran ya huyundan ya suyundan.

Eksiltili olarak kurulan cümle, bir kişi tarafından ilk kez okunduğu zaman anlaşılmayabilir. Günümüzdeki edebiyat anlayışının evrildiği noktada eksiltili cümlelere çok fazla yer verilmektedir. Bu kullanımın artmasının nedeni edebi amaçtır. Yüklemsiz olarak kurulan cümleler genel olarak eksiltili türdeki cümlelerdir. Diğer özelliklerinden bazıları ise şunlardır:

Reklam
Reklam
  • Kalıp halinde kurulan cümlelerdir.
  • Tekerleme benzeri bir yapıya sahiptir.
  • Genel olarak deyim biçiminde ifade edilir ve bu şekilde kullanılır.
  • Cümleyi anlayabilmek için cümlenin açıklamasının da bilinmesi gerekir.
Anahtar Kelimeler: