“Fiyatlar düşecek” yalanlarıyla toplumda boş hayal yaratılmaya çalışıldığını ileri süren Çakar, dağıtım şirketlerini satın alan grupların satın alma bedellerini ödeyebilmek, yeni yatırım ve işletme giderlerini karşılayabilmek için tarifelerde değişiklik talebinde bulunacaklarını vurguladı. Elektrik fiyatlarının sürekli artacağını iddia eden Çakar, “dağıtım bölgelerindeki kamu tekelinin özele devredileceğini ve elektrik dağıtımında yabancı sermaye egemenliğine geçileceğini ileri sürdü.
TMMOB MMO Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ekber Çakar, elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesiyle ilgili deklarasyon yayınladı. Deklarasyonda MMO’nun kamusal varlıkların ve hizmetlerin özelleştirilmesine karşı olunduğu belirtilerek, elektrik üretim ve dağıtımında, kar ve kazanç garantisi tanınan özel tekellerin egemenliğiyle elektrik fiyatlarının hızla yükseleceği ifade edildi. Özelleştirmeler sonucu fiyatların düşeceğinin yalan olduğu belirtilerek, bunun toplumda boş hayal yaratmaya yönelik bir demagoji olduğunu ifade etti. Gerçekte dağıtım şirketlerini satın alan grupların satın alma bedellerini ödeyebilmek, yeni yatırım ve işletme giderlerini karşılayabilmek için tarifelerde değişiklik talebinde bulunacağının ileri sürüldüğü deklarasyonda, elektrik kullanım fiyatlarının sürekli artacağı, dağıtım bölgelerindeki kamu tekelinin özel tekele devredileceği ve elektrik dağıtımında yabancı sermaye egemenliğine geçileceği iddia edildi.
Açıklamasında, elektrik dağıtım şebekelerindeki kayıp ve kaçakları azaltacak yatırımları yapmayan, enerji sektöründeki stratejik yanlış politika ve uygulamalardaki sorumluluğun, siyasi iktidar, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, ÖYK, ÖİB ve EPDK gibi “Bağımsız İdari Otorite” konumundaki kurumlarda yuvalanmış bir grup özelleştirme yanlısı bürokratta olduğunu kaydeden Çakar, “Elektrik dağıtım özelleştirmeleri üzerine iktidar ve yandaşı rant çevrelerinin kamuoyunda yürüttüğü ‘psikolojik savaş’ yöntemlerine karşı özellikle belirtmek isteriz: TMMOB ve bağlı Odalarımız; bilimin, tekniğin, ülke, kamu ve halk yararı ışığında doğruları söylemek ve savunmaktan, bu alanda hukuksal mücadele sürdürmekten ve ülkemizin geleceğine sahip çıkmaktan asla vazgeçmeyecektir” dedi.
-ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETLERİNİ ALANLARA TAHSİLİ MÜMKÜN ALACAKLAR DA DEVREDİLİYOR-
Deklarasyonda, MMO’nun kamu elektrik üretim ve dağıtım tesislerinin özelleştirilmesine karşı çıkma nedenleri şöyle sıraladı:
-Elektrik dağıtım şirketlerini devralan özel şirketlere, kamu şirketlerinin envanteri ve tahsili mümkün alacakları da devrediliyor.
-Özelleştirilecek dağıtım şirketinin ciro büyüklüğü ve alacaklarına karşın düşüm teklif bedeliyle ihale sonuçlandırılması kamu yararına aykırılık oluşturuyor.
-Dağıtım şirketlerini devralacak özel şirketlerin yapıp yapmayacağı belli olmayan yatırımlar daha şimdiden tariflere yansıtılarak ekstra kazanç ve kar garantisi sağlanmaktadır. Yatırımların nasıl denetleneceğine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı gözetilirse, yatırımlarıh piç ya da gereği gibi yapılmaması durumunda bile, önceden belirlenmiş tarifeler yoluyla yapılmayan yatırımın bedeli vatandaştan tahsil edilecek. Soruyoruz: Yatırım finansmanının tarifeler yoluyla tüketicilerden karşılanacağı bu uygulamada devletin sırtından hangi yük kaldırılıyor? Bu işlem amaç yönünden de hukuka ve kamu yararına aykırılık oluşturuyor.
-ÖZELLEŞTİRMENİN GERÇEKLEŞMESİ İÇİN YAPILAN İŞLEMLER BİLE TARİFELERE YANSITILACAK-
-Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.’ye ait dağıtım şebekelerinin işletme hakkı devirleri (İHD), hisseleri satılacak olan bölge şirketlerine önemli bir bedel karşılığında yapıldı ve bu bedel EPDK tarafından onaylanan tarifelere eklendi. Özelleştirmelerin gerçekleştirilebilmesi için yapılan işlemler dahi gelecekteki elektrik tarifelerine yansıtılarak, fiyat artışlarına yol açılacak.
-TÜKETİCİ, ŞİRKETİN GELİR TAVANINI GARANTİ EDECEK-
-Dağıtım şirketlerini alacak şirketler lehine belirlenen “gelir tavanı uygulaması” tüketicilerin şirketin gelir tavanını garanti edecek miktarda elektrik tüketmemesi halinde, bir sonraki yıl tüketmediği enerji üzerinden, özelleştirmeyle şirkete garanti edilen gelir tavanını ödemesini sağlayacak. Bu durum, ücretli dar gelirli ve yoksul halk için sürekli zam ve sömürü anlamına gelirken, kamu ve toplum yararı ile Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırılık oluşturuyor.
-GELİR TAVANLARINA ENERJİ PİYASASI ENDEKSİ BAZINDA ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILACAK-
EPDK tarafından onaylanan geçiş dönemi gelir tavanlarına Enerji Piyasası Endeksi bazında enflasyon düzeltmesi de yapılacak. Özelleştirmelerin yol açtığı elektrik fiyat artışlarının (yalnızca 2007 genel seçimleri sonrası elektriğe yüzde 72.3 oranında zam yapılmıştır) neden olacağı diğer mal ve hizmetlerdeki fiyat artışlarının enflasyon üzerindeki dolaylı etkisi, yine şirketler lehine bir gelir kalemine dönüşecek.
-KAYIP KAÇAK ORANLARINDA FAZLA DÜŞÜŞ SAĞLANMASI GELİR TAVANININ ÜZERİNDE KAR FIRSATI VERECEK-
-Elektrik kayıp-kaçak oranlarında öngörülen ve onaylanan hedeflerden daha fazla düşüş sağlanması durumunda, şirketlere tarife sisteminde yer almayanı garanti edilen gelir tavanının üzerinde bir kar elde etme olanağı sağlanacak.
-Dağıtım şirketlerinin, elektrik üreticisi firmaların yapacağı zamları doğrudan dağıtım ve perakende satış fiyatları aracılığıyla tüketicilere yanıltmaları kurala bağlanacak. Ancak dağıtım şirketlerinin öngörülenden daha ucuza elektrik elde ettikleri zaman sağlayacakları fazladan karı, tarifeleri düşürmek yoluyla tüketicilerle paylaşmaları söz konusu olmayacak. Dağıtım şebekesine ilk bağlantı kurulumu ücreti kesinti veya yeniden bağlanma gerektiğinde alman kesme-bağlanma bedeli gibi gelirler, tarifelerle elde edilecek gelirlerin dışında, şirketler için ayrı bir kar unsuru oluşturacak.
-YABANCILARA SATIŞA ÖNLEM ALINMADI-
-Anayasa Mahkemesi’nin birçok kararında, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı gibi stratejik öneme sahip kamu hizmetlerinin özelleştirilmelinde yabancılara yönelik kimi önlemlerin alınması gerektiği vurgulanmasına karşın mevcut ihale ilan ve işlemlerinde bu konuda önleyici kurallara yer verilmemişti. İhale ilanlarında yabancılarla ilgili sınırlama getirilmemesi ve her bir dağıtım bölgesinin ayrı ayrı kontrolüne yönelik kurallara yer verilmemiş olması, Anayasa’ya ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14. madde 3 fıkrasına aykırılık oluşturuyor.
-DİKEY BÜTÜNLEŞMEYLE TEKELLEŞMEYE YOL AÇILDI-
-4628 sayılı Kanunun ihale işlemlerinde uygulanacak kimi hükümleri, Anayasa’ya aykırılık taşıyor. Yapılan değişiklik sonrasında, tekel konumunda bulunan dağıtım sirkatlerinine üretim şirketi kurma ve bu şirketten alacağı elektrik miktarı konularında getirilen sınırlama ortadan kaldırılarak dikey bütünleşme yoluyla tekelleşmeye yol açıldı.
Diğer yandan, bir dağıtım bölgesine alt lisansı elinde bulunduran tüzel kişinin ihaleler ya da daha sonra hisse devirleriyle başka dağıtım bölgelerinin lisansını alabilmesi olanağı üzerinden yatay bütünleşme yoluyla tekelleşmeye açıklık sağlandı. Bu düzenleme; devlete tekelleşme ve kartelleşmeyi önleme görevi veren Anayasa’nın 167. maddesine aykırı bulundu.
Büyük uluslararası enerji şirketlerinin birden fazla ülkenin enerji üretim ve dağıtım hizmetlerini bünyelerinde topladığı, bu şirketlerin Türkiye’nin dağıtım özelleştirmelerine ilgi duyduğu, sermaye çevrelerinin girift ilişki, yapı ve ortaklıklarla yabancı sermaye gruplarına açıldığı bilinen bir gerçek.
-ELEKTRİK DAĞITIMINDAKİ TEKELLEŞME, DOĞALGAZ DAĞITIMIYLA DA TAHKİM EDİLDİ-
Diğer yandan Çoruh, Vangölü, Fırat, Trakya Dağıtım Bölgelerini devralması sözkonusu olan şirketin üç ayrı bölgede doğalgaz dağıtım lisansına sahip olması, Boğaziçi ve Gediz Elektrik Dağıtım bölgelerine en yüksek teklifi veren grubun Başkent Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. için de en yüksek teklifi veren grup olması, elektrik dağıtım alanında tekelleşmenin doğalgaz dağıtımıyla da tahkim edildiğini gösteriyor.
-BORSADA İŞLEM GÖREN HİSSELERİN KİMİN ELİNDE OLDUĞU BİLİNMİYOR-
- Borsada işlem gören şirketlere ait hisselerin kimin elinde olduğu bilinemeyecek; bu hisseler piyasada faaliyet gösteren şirket ve gruplarca toplanarak tekelleşmeye yol açılacak. Yabancıların sektörü kontrol olanağı doğabilecek.
-2 Nisan 2004 tarihli ÖYK kararı, TEDAŞ’ın özelleştirme kapsam ve programına alınmasını içeriyor. Elektrik dağıtım şirketlerinin her birinin özelleştirme kapsam ve programına alınmasına ilişkin herhangi bir ÖYK kararı bulunmuyor. Bu nedenle bölgesel dağıtım şirketlerinin özelleştirme işlemi, 4046 sayılı Yasa’ya açıkça aykırılık oluşturuyor.
-DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN İHALE ŞARTNAMESİNDE İHALE KURALLARINA AYKIRI DÜZENLEME YAPILDI-
-Dağıtım şirketlerinin ihale şartnamelerinin devir ve teslimle ilgili 20. maddesinde ihale kurallarına aykırı düzenleme yapıldı. Gerek 4046 sayılı Kanunun ihale usulüyle ilgili düzenlemelerinde, gerekse “Özelleştirme Uygulamalarında Değer Tespiti ve ihale Yönetmeliği’nde, ihale komisyonunun ihale sonucuna ilişkin nihai kararından sonra, ihale üzerinde kalan teklif sahibinin hisse yapısında değişiklik yapılabileceğine dair bir hüküm bulunmuyor. Ancak Meram EDAŞ özelleştirme ihalesinde birinci teklif sahibi İle üçüncü teklif sahibinin birleşmesi sonucu ihalenin hukuka ve kamu yararına aykırılığı oluştu.
ANKA