Başta gelişmiş ekonomiler olmak üzere küresel ölçekte tüketim talebi arttıkça elektrik fiyatları yükseliş eğilimini sürdürmeye devam ederken, arz tarafında görülen sıkıntılar, Avrupa’nın enerji güvenliğine ilişkin riskleri artırıyor. Avrupa elektrik fiyatları, bölgenin en büyük elektrik üreticisinin bir ay içinde ikinci kez üretim hedefini düşürme planını açıklamasının ardından bir kez daha sıçradı.
Geçen günlerde Fransız nükleer enerji şirketi Electricite de France’ın (EDF) elektrik üretiminin bu yıl 1990'dan beri görülmeyen seviyelere kadar düşebileceğini açıklamasının ardından, Morgan Stanley, 2023 yılı için üretim kesintisinin ciddi bir olasılık olarak görüldüğünü bildirdi.
EDF’nin reaktörlerinin son dönemde bakıma alınma ihtiyacı nedeniyle üretimini azaltması, Avrupa’yı Rusya’dan gelen doğalgaza daha fazla bağımlı hale getiriyor. Son dönemde Ukrayna ile Rusya arasında artan gerilim ise Fransa’dan gelen bu son haberlerle birlikte Avrupa’yı elektrik üretimi konusunda giderek daha fazla köşeye sıkıştırıyor.
Fransız şirket daha önce geçen yılın aralık ayında Fransa’nın elektrik üretim kapasitesinin yüzde 10’luk kısmını oluşturan dört reaktörünün kapatılacağını açıklamış, Avrupa’da gösterge elektrik fiyatı olan Almanya 1 ay vadeli elektrik fiyatı, yaklaşık yüzde 10 civarında yükseliş kaydederek megavat saat başına 355 euroya kadar tırmanmıştı.
EDF’in nükleer üretimin 2022'de daha önceki 300 ve 330 teravattsaat tahmininden 295 ve 315 teravattsaate düşmesinin beklendiği yönündeki açıklamasının ardından ise Almanya 1 ay vadeli elektrik fiyatı yüzde 4,8'e kadar sıçrayarak megavat saat başına 147,10 seviyesine ulaştı.
Durumun hem Fransa hem de Avrupa’nın enerji güvenliği için öneminin farkında olan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise dün gelecek yıllarda en az 6 nükleer reaktör daha inşa edilmesine yönelik planını açıkladı. Uzmanlar ise özellikle Avrupa’da arz tarafında yaşanan sorunlar ve artan talep nedeniyle önümüzdeki dönemde elektrik fiyatlarındaki artışın devam etmesini bekliyor.
Nükleer Enerji Enstitüsü verilerine göre, dünyada toplam kapasitesi 393 bin 226 megavatı bulan 443 reaktör mevcut. Bu kapasitenin yaklaşık 105 bin megavatı AB ülkelerinde. Böylece, AB ülkeleri küresel nükleer enerji kapasitesinin yüzde 26,7'sini oluşturuyor.
Nükleer enerjinin yeşil kaynak olarak kabul edilmesi için Avrupa Komisyonu’na talepte bulunan ülkeler arasında en yüksek kapasite 61,400 megavatla Fransa'da. Fransa, 56 nükleer reaktörle elektrik üretiminin yüzde 70,6'sını bu kaynaktan sağlıyor.
Almanya'da ise aktif halde ve kapasitesi 8 bin 113 megavatı bulan 6 nükleer reaktör, ülkenin elektrik üretiminde yüzde 11,3'lük bir payı oluşturuyor. AB'nin toplam elektrik üretiminde nükleerin payı yüzde 25 düzeyinde. İngiltere’de faaliyet gösteren 15 nükleer reaktörün kapasitesi ise 8 bin 923 megavat seviyesinde bulunuyor.
Avrupa’da hane halkı elektrik kullanımında fiyat sıralamasında Almanya başı çekiyor. Avrupa Birliği’nin (AB) istatistik kurumu EuroStat’ın verilerine göre, geçen yılın ilk yarısı itibarıyla hane halkı elektrik fiyatı Almanya’da kilowattsaat başına 0.319, Danimarka’da 0,290 euro, Belçika’da 0,270 euro ve İrlanda’da 0,255 euroya seviyesinde.
Avrupa’da hane halkı elektrik fiyatları - 2021 yılın ilk yarısı (Vergiler dahil) (Kilovat saat başına euro cinsiden) şu şekilde:
Euro Bölgesi: 0,232 Almanya: 0,319 Danimarka: 0,290 Belçika: 0,270 İrlanda: 0,255 İspanya: 0,232 İtalya: 0,225 Avusturya: 0,221 Portekiz: 0,208 Güney Kıbrıs Rum Kesimi: 0,197 Fransa: 0,193 Çekya: 0,180 Yunanistan: 0,168 Slovakya: 0,166 Slovenya:
0,166 Polonya: 0,154 Romanya: 0,157 Letonya: 0,140 Litvanya: 0,134 Estonya: 0,132 Hırvatistan: 0,129 Hollanda: 0,128 Malta: 0,127 Bulgaristan: 0,102 Macaristan: 0,100 Lihtenştayn: 0,207 Norveç: 0,182 İzlanda: 0,135 Karadağ: 0,098 Türkiye: 0,083
Sırbistan: 0,079 EU: 0,219 Bosna & Hersek: 0,087 Moldova: 0,085 Gürcistan: 0,0631 Kosova: 0,060 ve Ukrayna: 0,048
İngiltere’de enerji maliyetlerindeki artış geçen senenin son çeyreğinde 28 enerji şirketinin iflasını açıklamasının ardından bu yıl tüketicileri yansıtılmaya başlandı. Enerji denetim kuruluşu Ofgem, bu ay başında perakende gaz ve elektrik fiyatlarındaki üst fiyat limitinin 1 Nisan'dan itibaren yüzde 54 artırılacağını açıkladı.
Ofgem'den yapılan açıklamada, gaz ve elektrik faturalarında fiyat tavanının yıllık 1277 sterlinden 1971 sterline yükseltildiği belirtildi.
Küresel gaz fiyatlarında rekor artış yaşandığının ifade edildiği açıklamada, tavan fiyatın yükseltilmesinden 22 milyon müşterinin etkileneceği bildirildi. Söz konusu artışla, otomatik ödeme yapan müşterilerin gaz ve elektrik faturalarında yıllık ortalama 694 sterlin artış olacağı hesaplanıyor.
Ülkede son dönemde hızla artan enerji maliyetlerini faturalardaki üst limit uygulaması nedeniyle müşterilerine doğrudan yansıtamayan enerji tedarik şirketleri, faaliyetlerini sürdürmekte zorlanıyor. Enerji kriziyle mücadelesini sürdüren tedarikçiler de İngiliz hükümetine üst fiyat limitini kaldırması veya yükseltmesi yönünde çağrıda bulunuyordu.
Örneğin, toplam 1,7 milyon müşterisi olan Bulb Energy gibi bazı büyük şirketler artık enerji denetim kurumu Ofgem aracılığı ile İngiliz hükümeti tarafından yönetiliyor.
İngiltere'de enerji piyasasında dağıtım yapan pek çok şirket bulunuyor. Tüketicilere, elektrik faturalarını sürekli gözden geçirip, şirketlerle sözleşme süreleri dolduğunda tarifelerini ve tedarikçilerini yenilemeleri önerisinde bulunuluyor.
Ofgem, 2019'dan bu yana ülkedeki tüketicilerin haklarını korumak için enerji faturalarında üst fiyat limiti uyguluyor. İngiltere’de elektrik fiyatlarındaki artış ise büyük oranda doğalgaz fiyatlarındaki artıştan kaynaklanıyor. Hane halkının yüzde 85’inin doğalgazla ısındığı ülkede, elektrik üretiminin üçte biri doğalgazla yapılıyor.
Geçen ay, İngiltere’de sivil toplum kuruluşu Age UK, İngiltere'de milyonlarca yaşlının enerji faturalarını ödemekte zorlandığını bildirdi.
Age UK'den yapılan açıklamada, sivil toplum kuruluşunun, İngiliz İş, Enerji ve Endüstriyel Strateji Bakanı Kwasi Kwarteng ile Çalışma ve Emeklilik Bakanı Therese Coffey'e mektup gönderdiği bildirildi.
Mektupta, "Fırınını kullanamayacak kadar endişeli olan ve bunun yerine çorba ve sandviçle geçinen, her gün değil sadece iki günde bir duş alan, sürekli akıllı sayaçlarını izleyen ve günlük limitlerini aşmadan ısıtıcılarını kapatan yaşlıların olduğunu duyduk." ifadelerine yer verildi.
Ülkede milyonlarca yaşlı insanın enerji faturalarını ödemekte zorlandığı belirtilen mektupta, "Düşük gelirli pek çok yaşlı insan enerji kullanımlarını düşünecek kadar, kendilerini finansal baskı altında hissediyor." denildi.
İngiliz sivil toplum kuruluşu Ulusal Enerji Eylemi'ne göre ise ülkede bu yıl toplam 6 milyon hanenin enerji faturalarını ödeyemeyeceği tahmin ediliyor.