Emyo’dan ‘mahlep’ Araştırması

Elbistan Meslek Yüksek Okulu (EMYO) Müdürü Doç. Dr. Hanifi Binici, Elbistan ve yöresinde de kendiliğinden yetişen mahlep ağacı ve ondan elde edilen mahlep hakkında detaylı bir araştırma yaptı.

EMYO’nun eğitim ve öğretimin yanı sıra, bilimsel araştırmalara da ev sahipliği yaptığını ifade eden Okul Müdürü Doç. Dr. Hanifi Binici, halk arasında mahlep ağacı olarak bilinen bitkiyi enine boyuna araştırdıklarını ve bunu bir sunu haline getirdiklerini söyledi.

Mahlebin doğada yabani olarak yetiştiğini ancak, çiftçilerin bu değerli bitki hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları için ya tarla sınırı ya da odun amacıyla kullandığını anlatan Binici, mahlep hakkında detaylı bir araştırma yaptıklarını kaydetti.

Binici, şunları söyledi:

“Mahlep, gülgiller familyasına ait bir bitkidir. 10 metreye kadar boylanan, beyaz çiçekli bir ağaçtır. Anavatanı Avrupa, Asya ve Afrika’ya kadar uzanan geniş bir bölgedir. Doğu Akdeniz ülkelerinde yaygındır. Türkiye’ de birçok bölgede ve dağ yamaçlarında, kalkerli arazide doğal olarak yetişmektedir, Tokat, Mardin, Çorum, Amasya, Erzurum, Uşak ve Van bu bölgelerdir. Türkiye’ de İdris, Yabani Kiraz, Taş Kirazı, Endirez, Keniro, Melem, Endulus, İdris ağacı, keniro (Diyarbakır), kokulu kiraz ağacı, melem, yabani kiraz adıyla da bilinir. Mahlep tohumunda protein, yağ asitleri, sabit yağlar ve kumarin bulunur. Bitkinin meyveleri, tohumları, çiçekleri ve yaprakları kullanılır. Mahlep tohumu elde etmek için olgun meyveleri sıyrılır ve güneşte kurutulur. Silindirler arasından geçirilerek çekirdek kırılır ve elenerek çekirdek tohum kabuğundan alınır. Türkiye’nin dış satım ürünüdür. Türkiye’nin yıllık iç mahlep tüketimi 5 ton dolayındadır, üretimse 400 ton. Artan kısım Ortadoğu’ya, Kuzey Afrika ülkelerine ihraç edilir. Mahlep tohumunun bileşiminde sabit yağ, kumarin, glikozitler; tohumdan elde edilen yağda eleostearin asidi ve başka bazı asitler bulunur.”

Mahlebin birçok faydalarının bulunduğunu dile getiren Binici, şöyle devam etti:

“Meyvenin içindeki sert kabuklu tohum ya da çekirdek; cinsel gücü artırıcı, kuvvet verici, şişmanlatıcı, idrar ve balgam söktürücü, prostat büyümesini önleyici etkiler gösterir. Nefes darlığına, şekere iyi gelir. Bütün bunlar için çekirdek içinden elde edilen toz balla macun haline getirilir yenir. Tek başına hafit acı lezzetlidir, acı badem gibi kokar. Toz haline getirilmiş mahlep baharat olarak da kullanılır, pastalara, kekler çöreklere, bisküvilere, ekmeklere, sütlü tatlılara konur. Oran, bir kilogram una bir çorba kaşığı mahlep şeklindedir. İdris, ağacının meyvelerinin iç kısmı öğütülerek un şeklinde mahlep adı ile piyasaya verilir. Özellikle keklere, çöreklere ve kuru pastalara katılır. Likör sanayinde kullanılır. Mahlep ağacı, dal ve kabukları içerdiği kumarin nedeniyle hoş kokuludur. Mahlep ayrıca parfümeri sanayinde de, yağı ise boya sanayinde kullanılır. Kandil simidi başta olmak üzere birçok unlu mamule tat vermekle kalmaz, ayrıca bayatlamayı geciktirmek ve gevreklik vermek görevlerini de üstlenir. Mahlep, bir zamanlar kinin gibi doğal bir sıtma ilacı olarak kullanılmış, sıtmanın ortadan kalkmasıyla da özündeki etken madde modern tıpta ağrı kesici olarak birçok ilaçta yer almıştır.”