Hijyensiz ortamlarda, pis sularda ve temizlenmemiş gıdalarda yer alan bakterinin vücuda girmesi halinde dizanteri meydana gelebilir ve pek çok semptom ortaya çıkabilir. Kişiden kişiye de bulaşabilen bir hastalık olan dizanteriden korunmak için kişisel hijyene dikkat edilmeli, yiyecek ve içeceklerin temizliğinden emin olunmalı ve taşıyıcı olduğu düşünülen kişilerle etkileşime girilirken bilinçli olunmalıdır.
Özellikle bebekler dizanteriye karşı çok iyi korunmalıdırlar. Henüz küçük oldukları için hastalık çok rahat bir şekilde vücutlarını ele geçirebilir ve gerçekleşen sıvı ile mineral kaybı ağır sonuçların doğmasına sebep olabilir. Bu yüzden bebeklerde gözlenen belirtilerden hemen sonra bir uzmana danışılması ve hastalığın en erken şekilde vücuttan doğru bir şekilde atılıp bebeğin rahatlatılması gerekir.
Bağırsaklarda iltihaplanma şeklinde oluşum gösteren bir çeşit iç hastalık olan dizanteri, bulaşıcı bir etkiye sahiptir. Sindirim sisteminde bazı bozuklukların oluşmasına sebep olan dizanteri hastalığı, kandaki sulu dışkılama olarak da tanımlanır. Bozulan ya da mikroplu haldeki yiyecekler ya da su aracılığıyla yayılıp çoğalabilen bu hastalık oldukça risklidir.
Bozulan besinlerin vücut tarafından emilmesi neticesinde ciddi miktarda su ve mineral kaybına yol açan dizanteri, ilk olarak hafif karın ağrısı ve mide krampı şeklinde kendini gösterir. Kana bulaşan bakteri, şiddetli bir şekilde etkisini göstermeye başlar ve enfeksiyon kapıldıktan hemen sonra organizmalar bağırsak bölgesinde bir yaşam alanı kurarlar. Bu organizmaları hasta, dışkı aracılığıyla atar. Dışkı ise kanlı ve mukuslu bir yapıda olur. Eğer tedavi edilemezse ağır hasarlara ve hatta ölümcül sonuçlara yol açabilir.
Dizanteri iki farklı şekilde karşımıza çıkabilir. Basilli dizanteri ve amipli dizanteri olmak üzere hastalığı ayrı başlıklar altında incelemek mümkündür.
Entamoeba histolytica isimli bakterinin hastalığa sebep olduğu türdür. Genelde tropikal bölgelerde daha sık rastlanır. Amip, tek hücreli bir bakteri olduğu için kesinlikle tedavisi gerçekleştirilmelidir. Aksi durumda bakteri vücuda yerleşip uzun süreler boyunca burada yaşamını sürdürebilir. Kimi durumlarda da vücuda giren mikrop 10-21 gün arasında belirtilerin ortaya çıkmasına sebep olur.
Her yaşta ortaya çıkabilir. Amip, yiyecek ve içecek aracılığıyla vücuda girebilir. Suda yer alan amip kistleri klorlamaya duyarlı olur ve yüksek ısıda ölürler. Ayrıca hamam böcekleri ile sinekler amip kistlerinin taşınmasında önemli bir paya sahiptir.
Amipin bulaşıcı formu ağız yoluyla alınır ve dört çekirdekli kist halindeki bu form ince bağırsağa geldiğinde kistin çatlamasıyla dört tane amipçik meydana gelir. Bunlar daha sonra ikiye bölünür ve toplamda sekiz amipçik oluşur. Daha sonra amipçikler kalın bağırsağa geçip hastalık yapıcı bir form alırlar ve olgunlaşırlar. Su kaybına uğrayan amip yeniden dört çekirdekli kist formuna dönüşüp dışkıyla atılır. Kalın bağırsağa yerleşen amipler yaralar oluşturabilir. Genelde kan akışının az olduğu bölgelere yerleşmeyi tercih eden amipler her zaman hastalığa sebep olmayabilir.
4-5 günle 1-4 ay arası kuluçka süresine sahip olan bu hastalık, eğer suyla bulaştıysa daha şiddetli bir şekilde kendisini gösterir. Çocuklarda amipli dizanteri kilo kaybı, kusma, iştahta azalma, kanlı ishal gibi belirtilerle ortaya çıkabilir. Benzer belirtiler yetişkinler için de söz konusudur fakat bağışıklık sistemi güçlü olan yetişkinlerde daha hafif belirtiler de gözlenebilir.
Genelde Amerika Birleşik Devletleri ve Batı Avrupa'da karşımıza çıkan bu hastalık türü ise shigella bakterisi yüzünden insan vücudunda ortaya çıkar. Bakteri vücuda girdikten 2-7 günlük bir süre sonra hastalığa ilişkin belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Amipli türdeki belirtilere çok benzer belirtilerle kendisini gösterir. Kanlı ishal, ateş, karın ağrısı gibi semptomlar yüzünden hasta kendisini rahatsız hisseder ve kısa sürede tedavi edilmesi gerekir.
1. Kişiden kişiye
Hastalık süresince taşıyıcı insanlardan uzak durmak önemlidir. Zira kirli ortam, dışkı ya da ağız yoluyla hastalığın kişiden kişiye geçtiği ispatlanmıştır. Ayrıca hastalık taşıyan bir kişinin dışkısına konan bir sinek bile dizanterinin yayılmasına sebep olabilir.
Dizanteri kapmamak için taşıyıcı olduğu düşünülen bir insanla cinsel ilişkiye girilmemeli, tuvaletten ve toplu kullanımı söz konusu olan maddelerle etkileşime girildikten sonra eller iyice yıkanmalı, hijyen kurallarına uymayan ortamlarda bulunmaktan kaçınılmalıdır.
2. Kirli sular
Pek çok hastalığa sebep olan kirli su, dizanterinin de ortaya çıkmasına neden olan en önemli faktörlerden birisidir. Hastalığa sebep olan bakteriler genelde kirli suyun içerisinde bulunur. Eğer bu sular kullanılırsa kısa süre içerisinde bakterilerin insan vücuduna yerleşmesi kaçınılmaz olur.
3. Hijyensiz yiyecekler
Temiz olmayan gıdalar da dizanteriye sebep olan bir diğer önemli faktördür. Açık havada üstü açık bir şekilde satışı yapılan yiyecekler başta olmak üzere hijyen açısından sorunlu olan pek çok gıdada bakteri ve mikrop yer alabilir. Ayrıca sebze ve meyvelerin de yenmeden önce güzel bir şekilde yıkanması gerekir.
Dizanteriye neden olan mikrobun bedene girmesinden birkaç gün sonra ortaya çıkan belirtiler genelde çok net bir şekilde anlaşılabilir. Hastalık zamanında ve doğru bir şekilde tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlar doğurma riski taşıdığı için belirtilerin iyi bir şekilde gözlenip derhal bir doktora görünülmesi gerekir.
1. Karın ağrısı
Kolon ve bağırsakları direkt olarak etkileyen dizanteri, karın boşluğunda çok şiddetli bir krampın ve ağrının oluşmasına neden olur. Bu bölgede meydana gelen karın ağrılarının nedeni ise bağırsaklarda ya da kolonda oluşan şiddetli iltihaplanmadır. Hastalığın oluşumuna sebep olan bakteri iltihap yapıcı bir etki de gösterdiği için karın ağrıları hafife alınmamalıdır.
2. Şiddetli ishal
Karın boşluğunda ağrılara neden olan ishal, dizanteri esnasında sıradan ishale kıyasla çok daha farklı bir şekilde ilerleme gösterir. Dizanteri hastalarında görülen ishal mukuslu, iltihaplı ve kanlı bir şekilde gerçekleşir. Bağırsakların enfeksiyon kapması ve bu bölgede iltihaplanma meydana gelmesi sebebiyle dışkıda kanla birlikte iltihap da görmek olasıdır. İshal oluşumu sebebiyle hastalarda ciddi seviyede su ve mineral kaybı söz konusu olur. Bu kayıpları acil bir şekilde durdurmak gerekir, aksi durumda son derece riskli hallerle karşı karşıya kalınabilir.
3. Mide bulantısı ve kusma
Dizanteri yüzünden vücutta zehirlenme belirtileri meydana gelebilir. Bu yüzden vücut zehirlenmeye bir tepki olarak mide bulantısı ve kusma semptomları meydana gelebilir. Kusma, herkes için geçerli olmasa da rahatsızlık verici derecede mide bulantısı, dizanterinin yaygın belirtileri arasında yer alır.
4. İştahsızlık
İshal, mide bulantısı ve kusma gibi belirtilerle karşı karşıya kalan hastanın yeme içme konusundaki iştahında da ciddi bir şekilde azalma meydana gelir. Kişi normal yaşantısında çok iştahlı bir insan olsa dahi hasta olduktan sonra gıdaya karşı ilgisini kaybeder. İştahsızlığa bağlı olarak kilo kayıpları da yaşanabilir.
5. Yüksek ateş ve titreme
Dışarıdan gelip vücuda yerleşen mikrop, parazit, bakteri gibi mikroorganizmalar yüzünden vücut kendisini bir mücadelenin içerisinde bulur. Dizanteri de bakteri kaynaklı bir rahatsızlık olduğu için vücudun vermiş olduğu bu mücadele neticesinde yüksek ateş ve titreme gibi problemler oluşabilir. Hastanın rahatlaması için ateşi mümkün olduğunca kontrol altına almak ve diğer belirtilerle beraber ortaya çıkması halinde doktora görünmek gerekir.
6. Halsizlik
Bakteri kökenli pek çok hastalık halsizliğe sebep olur. Bakteriler yüzünden vücut kendisini yorgun hissetmeye başlar. Ayrıca ishal, yüksek ateş, karın ağrısı gibi belirtiler yüzünden yorgunluk ve halsizlik seviyesi daha da artar. Bu halsizlik sadece fiziksel işlerde değil aynı zamanda mental faaliyet isteyen işlerde de kişinin yavaşlamasına sebep olur. Normalde çok basit şekilde yapılan işleri halsizliğe bağlı olarak gerçekleştirmek mümkün olmaz.
7. Sık sık tuvalete gitme ihtiyacı
Dizanteri süresince yaşanan şiddetli ishale bağlı olarak hastalar çok sık bir şekilde tuvalete gitme ihtiyacı hissederler. Her tuvalete gidildiğinde bir dışkılama söz konusu olmasa bile tuvalete gitme isteği kendisini sık bir şekilde göstermeye devam eder.
8. Karında şişlik ve gaz sancısı
Dizanteri hastalarının karın bölgelerinde bir şişlik oluşabilir. Aynı zamanda bu şişlik ile birlikte gaz sancısı olarak da bilinen ve kişiyi oldukça rahatsız eden ağrılar söz konusu olabilir. Midede biriken gaz bu şikayeti doğurur. Dolayısıyla midedeki gazı dışarı çıkarmak için bazı egzersizler ya da masajlar uygulanabilir.
Dizanterinin iyileşme süresi hastalığın şiddetine ve hasta olan kişinin özelliklerine, bağışıklığının ne kadar güçlü olduğuna göre değişiklik gösterir. Dizanteri genelde karşımıza iki safha halinde çıkar. Hastalığının ikinci safhasında tedavi süreci 10-15 gün kadar sürebilir. 15 günlük sürecin sonunda hasta günlük yaşantısına normal şartlar altında devam edebilir. Eğer hastalık birinci safhada ise 7-10 günlük bir süre zarfında tedavi sağlanabilir. Birinci safhada tedavi gerçekleşmezse ikinci safhaya geçilmiş olur.
1. Rehidratasyon terapisi
Hastalığın tedavisine oral rehidratasyon ile başlanır. Bu süreçte aşırı miktarda sıvı kaybı söz konusu olduğundan hastaya bol miktarda sıvı tüketmesine yönelik tavsiyelerde bulunulur ve kaybedilen sıvının yerini dolduracak şekilde bir tüketim planlaması yapılır. Eğer hastada ishal ya da kusmalar çok sık şekilde ortaya çıkıyorsa damar yoluyla sıvı değişimi gerçekleştirilebilir.
2. Antibiyotikler ve amip öldürücü ilaçlar
Laboratuvar testlerinin beklendiği sürede dizanterinin ortadan kaldırılması adına ilaç tedavisi uygulanır. Eğer bu durum mümkün olmuyorsa belirtilerin şiddeti göz önüne alınarak hastaya antibiyotik ya da amip öldürücü ilaçlar verilir. Bu ilaçlarla hastanın rahatlatılması amaçlanır.
Semptomlar çok şiddetli bir şekilde kendisini göstermiyorsa doktor genelde hastalığın basilli türde dizanteri olduğuna karar verip ilaç kullanımı tercih etmeyebilir. Çünkü bu türde hastaları ilaçsız bir şekilde iyileştirmek mümkündür. Ağız yoluyla gerçekleştirilen rehidrasyon terapisi çoğunlukla işe yarar. İlaç genelde amipli dizanteri tedavisinde kullanılır.
Amip kaynaklı bir hastalığın söz konusu olması halinde yaklaşık 10 gün boyunca hastanın antimikrobiyal ilaçlar alması gerekebilir. Bu ilaçlar sayesinde hastalığın ortaya çıkardığı şikayetler azaltılır ve vücuttaki amiplerin yok edilmesi amaçlanır.
Tedavi sürecinde kullanılan bir diğer ilaç türü ise antiromatizmal ilaçlardır. Bu ilaçlar ise daha hafif seviyede ve ekonomik sınıfta yer alan iyileştiricilerdir. Hastalığın hangi durumda seyrettiğine bakılarak doktor tarafından önerilebilir. Amip enfeksiyonundan kaynaklanan hastalıkta tercih edilir.
Dizanteriye iyi geldiği düşünülen bazı yöntemler bulunur. Bu yöntemler tek başına dizanteriyle mücadelede etkili değildir. Bir uzmana danışıp doğru bir tedavi yöntemi belirlenmeli ve yine uzmana danışılarak aşağıdaki destekleyici yöntemlerden bazıları uygulanmalıdır.
Dizanterinin sebep olduğu belirtileri hafifletmek için portakal suyu ve ayran tüketimi faydalı olabilir. Bu iki içecek midedeki ve bağırsaktaki dost bakterileri teşvik ederek sağlığın korunmasına destek olur.
Küçük dozlarda Hint yağı almak bağırsağın hareketlenmesini teşvik eder. Bu hareketlilik neticesinde vücut içerisindeki toksik maddelerin dışarı atılması daha kolay hale gelir. Hint yağı kullanmadan önce doktora danışmayı ihmal etmeyin.
Bebeklerde amipli dizanteri şikayetlerini azaltmak için bebeğe muz, elma gibi meyveler verilebilir. Patates püresi, pirinç lapası, yoğurtlu çorba gibi yiyecekler de ishalin hafiflemesine ve sıvı kaybının azalmasına destek olacaktır. Aynı yöntemleri yetişkinler de uygulayabilir.
Toz haline getirilmiş çemen otu tohumlarını bir bardak ayranın içine ekleyip tüketebilirsiniz. Ayrıca tohumları suda kaynatıp içmek de benzer etkiyi gösterecektir.
Antibakteriyel etki gösteren hardal tohumu, dizanterinin tedavisinde oldukça etkili bir diğer doğal kaynaktır. Bir yemek kaşığı suyun içerisine çay kaşığının dörtte biri kadar hardal tohumu ekleyin ve bir saat bekleyin. Sonrasında süzüp içebilirsiniz. Günde bir defa olmak üzere 2-3 gün boyunca bu karışımı tüketebilirsiniz.
Yoğurdun içerisinde yer alan faydalı bakteriler sindirim sistemini düzenlemeye destek olur. Ayrıca yine yoğurdun içinde bulunan laktik asit ise bağırsaktaki kötü bakterilerin öldürülmesini kolaylaştırır ve sindirim enzimlerinin daha çok üretilmesini destekler. Gün içerisinde bir kase yoğurt tüketmek faydalı olabilir.
Bir bardak suyun içerisine iki dilim limonu atın ve beş dakika boyunca kaynatmaya bırakın. Kaynayan suyu süzün ve ılıdıktan hemen sonra için.
Bir limonun suyunu sıkın ve suyun içerisine bir tutam tuz ile bir tutam şeker ilave edin. Güzelce karıştırdıktan sonra elde ettiğiniz karışımı içerek bağırsakların içerisinde birikmiş haldeki toksinleri temizleyebilirsiniz.
Yatmadan önce bir su bardağı ılık suyun içerisine yarım çay kaşığı toz haritaki ilave edin ve güzelce karıştırın. Elde ettiğiniz karışımı uykudan önce için. Bu sayede dizanteri kaynaklı bazı şikayetlerin hafiflediğini gözlemleyeceksiniz.
250 ml sütün içerisine 50 gram kadar nar kabuğu atın ve kaynamaya bırakın. Kaynayan karışımı güzelce süzün ve gün içerisinde eşit zaman aralıklarında için. Bu karışım hastalığa sebep olan bakteriyi öldürme konusunda vücuda destek olacaktır.