ANKARA (ANKA)- Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün başkanlığında kurulan 58. ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın başında bulunduğu 59. ve 60. AKP hükümetleri, Cumhuriyet döneminin borçlanma rekorunu kırdı.
AKP hükümetlerinin, yaklaşık beş yıllık icraat döneminde, kendinden önceki tüm Cumhuriyet hükümetlerin yüzde 127'si kadar iç borçlanmaya gittiği; dış borçlarla birlikte toplam merkezi yönetim borcunu ise bir kata yakın artırdığı belirlendi. Cumhuriyet tarihinin en büyük ekonomik krizinin de yaşandığı 56. ve 57. Bülent Ecevit hükümetleri döneminde merkezi yönetim borç stoku yaklaşık 80 milyar dolar artarken, siyasi istikrar ve kalkınma dönemi olarak kabul edilen Türkiye'nin 58., 59. ve 60. AKP hükümetleri dönemindeki artış 132 milyar doları geçti. Ecevit, borcu en çok artıran ikinci başbakan olarak Erdoğan'ın ardından geldi. Merkezi yönetim borcunu en az artıran başbakanın ise Necmettin Erdoğan olduğu belirlendi.
-80 YILDAKİNDEN DAHA FAZLA İÇ BORÇ-
Geçen yıl yaptığı bir konuşmada "Borç yiğidin kamçısıdır derler, ama yiğitsen kamçıdır, değilsen felakettir" diyen Erdoğan döneminde özellikle iç borç artışı, Cumhuriyet tarihinde oluşan toplam stoku aştı. İç borç stokunu 95.2 milyar dolardan devralan Erdoğan, bu yılın Eylül sonu itibariyle 213.3 milyar dolara çıkardı. Buna göre Erdoğan döneminde, 118.2 milyar dolarla önceki tüm hükümetlerden daha fazla net iç borçlanmaya gidildi. Bu dönemde merkezi yönetimin iç borç stoku yüzde 124 artış gösterdi.
Merkezi yönetimin dış borcu ise bu dönemde 11.6 milyar dolar artışla 57.1 milyar dolardan 68.8 milyar dolara ulaştı. Böylece; Merkez Bankası ve yerel yönetimler gibi merkezi yönetim dışındaki kamu kuruluşları ile özel sektörün borcu hariç olmak üzere sadece hükümetin tasarrufundaki toplam iç ve dış borç olan "merkezi yönetim borç stoku" Erdoğan başkanlığındaki 59. ve 60. hükümetler döneminde yüzde 85.2 oranında 129.8 milyar dolar artarak, Eylül 2007 sonu itibariyle 282.1 milyar dolara ulaştı. Söz konusu borç stoku, 59. hükümetin iş başına geldiği Mart 2003'te 152.3 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu.
-AKP DÖNEMİNDE TOPLAM ARTIŞ 132 MİLYAR DOLAR-
Ancak Kasım 2002 seçimlerinin ardından, Tayyip Erdoğan'ın siyasi yasaklı olması nedeniyle Abdullah Gül başkanlığında kurulan 58. hükümet de dahil edildiğinde AKP hükümetleri dönemindeki toplam borç artışı 132.2 milyar dolara ulaştı. Kasım 2002'de iş başına gelen 58. hükümet, siyasi yasaklarını kaldırdığı Erdoğan'ın, yapılan bir ara seçimle TBMM'ye girmesini sağlamış, daha sonra Mart 2003'te Erdoğan başkanlığında 59. hükümet kurulmuştu. Merkezi yönetim borç stokunu 57. Ecevit hükümetinden 149.9 milyar dolar olarak devralan Gül hükümeti, bunu 152.3 milyar dolara çıkararak Erdoğan hükümetine devretmişti.
-ECEVİT BORÇLANMADA İKİNCİ-
Bülent Ecevit başkanlığındaki 56. ve 57. hükümetler, merkezi yönetim borç stoku artışında yaklaşık 80 milyar dolarla ikinci sırada yer aldı. Ocak 1999'da iş başına gelen 56. Ecevit hükümeti, selefi 55. Mesut Yılmaz hükümetinden 70 milyar dolar dolayında merkezi yönetim borç stoku devraldı. Yaklaşık beş ay süren 56. hükümet döneminde söz konusu borç 1.8 milyar dolar arttı. Ayrılıkçı terör örgütü liderinin yakalanmasıyla seçmen desteği artan Bülent Ecevit'in partisi DSP yapılan seçimlerde en büyük parti çıktı. Bülent Ecevit başkanlığında kurulan 57. hükümet döneminde "baskılı kur"a dayalı IMF programı uygulanırken, hızla büyüyen dış açıklar ve siyasi istikrarsızlığın birleşmesi ve sermaye kaçışının yol açtığı Cumhuriyet tarihinin en ağır ekonomik krizi patlak verdi. Koalisyon hükümetinin başında bulunan Ecevit'in sağlık durumunun bozulması da siyasi istikrarsızlığı artırdı. 2002 seçimleriyle iktidarı AKP'ye devreden 57. hükümetin iş başında olduğu Mayıs 1999-Kasım 2002 arasında merkezi yönetim borcu 78.1 milyar dolar artarak 149.9 milyar dolara çıktı. Böylece Ecevit'in başta olduğu iki hükümet döneminde toplam borç artışı 79.9 milyar dolar olarak gerçekleşti.
-BORÇ SADECE ERBAKAN DÖNEMİNDE AZALDI-
1983 seçimleriyle iş başına gelen Turgut Özal başkanlığındaki 45. hükümetin, kendinden önceki askeri hükümetten devraldığı merkezi yönetim borcu yaklaşık 25 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. 1987 seçimleriyle ikinci kez iktidara gelerek 46. hükümeti kuran Özal, Cumhurbaşkanı seçilerek Köşk'e çıktığı 1989 yılında kurulan 47. Yıldırım Akbulut hükümetine 38.4 milyar dolar borç devretti.
Yaklaşık birbuçuk yıl süren Akbulut hükümeti bu dönemde borcu 2.3 milyar dolar artırarak, Kasım 1991'de kurulan Süleyman Demirel hükümetine 42.7 milyar dolar olarak teslim etti. Haziran 1993'e kadar süren 49. Demirel hükümeti borcu 10.8 milyar dolar artırarak 53.6 milyar dolara çıkardı. Haziran 1993-Mart 1996 arasında iş başında olan 50., 51. ve 52. Çiller hükümetleri döneminde toplam 7.1 milyar dolar artan stok, 60.7 milyar dolara çıktı. Mart 1996'da iş başına gelen 53. Mesut Yılmaz hükümeti yaklaşık 3.5 ay iktidarda kalabildi.
Haziran 1996'da kurulan ve bir yıl iktidarda kalan Necmettin Erbakan başkanlığındaki 54. hükümet döneminde ise merkezi yönetim borcu 325 milyon dolar azalarak 60.4 milyar dolara geriledi. Haziran 1997-Ocak 1999 arasında iş başında olan 55. Mesut Yılmaz hükümeti bu borcu 9.7 milyar dolar artırarak 70 milyar dolar çıkardı. Böylece Yılmaz'ın üç kez yaptığı başbakanlık dönemlerindeki toplam borç artışı 11.7 milyar dolar oldu. Ecevit hükümetleri döneminde 149.9 milyar dolara yükselen söz konusu borç stoku, AKP'nin iktidarda olduğu son dört yılda ise en fazla artışı göstererek 282 milyar doları aştı.
Son 16 hükümet döneminde merkezi yönetim borç stoku (*)
/** Devrettiği Borç
HÜKÜMET Başbakan Başlangıç Bitiş (Milyon $)
45. Turgut Özal Aralık 83 Aralık 87 38.014
46. Turgut Özal Aralık 87 Kasım 89 38.390
47. Yıldırım Akbulut Kasım 89 Haziran 91 40.640
48. Mesut Yılmaz Haziran 91 Kasım 91 42.724
49. Süleyman Demirel Kasım 91 Haziran 93 53.567
50. Tansu Çiller Haziran 93 Ekim 95 58.417
51. Tansu Çiller Ekim 95 Ekim 95 58.417
52. Tansu Çiller Ekim 95 Mart 96 60.686
53. Mesut Yılmaz Mart 96 Haziran 96 60.696
54. Necmettin Erbakan Haziran 96 Haziran 97 60.371
55. Mesut Yılmaz Haziran 97 Ocak 99