Üreme döneminde salgılanan östrojen ve progesteron hormonlarına karşı oldukça duyarlı endometriozis odakları, bu hormonların varlığında ilerleme eğilimi göstermektedir. Günümüzde çikolata kistini yok edecek bir ilaç tedavisi yoktur. Titiz bir Cerrahi tedavi ile hastalarımız bu önemli hastalıktan kurtulabilse de gene önemli sayıda hastada çikolata kisti hastalığı tekrarlayabilmektedir. Kısa kısa sizlerden gelen önemli soruları cevaplandırmaya çalışacağız.
Kapalı ameliyat yöntemi ile çikolata kistinin tekrarlaması arasında bir bağlantı var mıdır?
Endometriozis’in (çikolata kisti) tedavisinde bilinen en etkili tedavilerden biri cerrahi yaklaşımdır. Hastanın durumuna göre herhangi bir engel yoksa cerrahi tedavide genellikle laparoskopik veya robotik cerrahi (kapalı ameliyat) tercih edilir. Bunun nedeni ameliyat sonrası hasta konforu ve iyileşme süresinin açık ameliyatlara göre daha kısa olması, ameliyat sonrası ağrının daha az olması ve ağrı kesici ihtiyacının daha az olmasıdır.
Göbek deliğinden kamerayla girilerek yapılan bu kapalı yöntemlerdeki bir diğer önemli özellik ise tüm karnın çok daha iyi değerlendirilebilmesi ve ameliyat sahasında çalışılan alanın aynı bir mikroskopla çalışır gibi büyütülebilir ve bu sayede çok hassas şekilde çalışma şansı elde edilmesidir. Gerektiğinde açık ameliyat (laparatomi) da uygulanabilir. Ama bu durum son derece nadirdir. Ameliyat başarısı endometriozis kistinin yerleştiği yerden ne kadar iyi temizlendiği ile doğru orantılıdır.
Bir cerrahi operasyon geçirdiği halde, ömür boyu tekrarlamayan vakalar azımsanmayacak sayıda fazladır. Burada cerrahın tecrübesi ve kullandığı metot çok önemlidir. Endometriozis (çikolata kisti) cidarının yakılması; kistin sadece içi boşaltılarak cidarının yerinde bırakılması ya da cidarının tamamen temizlenememesi durumlarında tekrarlama riski vardır. Bu yüzden operasyon başarılı geçmiş olsa da kalmış olabilecek mikroskobik odak riskine karşı cerrahi girişime ilave olarak ilaç tedavisi de kullanılmaktadır.
Operasyon sonrası uygulanan ilaç tedavisi endometriozis hastalığının tekrarlama ihtimalini azaltmaktadır. Endometriozis (çikolata kisti) operasyonlarından sonra doğum kontrol hapları, progesteronlar (endometriozis’e özel üretilen progesteron dienogesttedavide çok önemli ilaçlardan biridir), GnRH analogları tedavide kullanılabilmektedir. Doğum kontrol haplarının ve progesteronların devamlı veya aralıklı kullanılabilmektedirler. GnRH analogları, östrojen ve progesteron hormonlarının üretimini durdurarak vücutta geçici menopoz (yalancı menopoz) etkisi oluşmasını sağlar. Vücuttaki bu geçici menopoz durumu ameliyat esnasında tam anlamıyla temizlenememiş mikroskopik odakların yeniden harekete geçmesini önleyebilir. Ancak GnRH analogları 6 aydan fazla kullanıldığında önemli yan etkilere neden olabilir. Uzun süre kullanıldığında kemik erimesine de sebep olabilmektedir.
Endometriozis’in medikal tedavisinde kullanılabilen diğer ilaç Danazol’dür. GnRH analoglarına benzer etkiye sahiptir. Daha düşük fiyatlıdır. Danazol, tüylenme başta olmak üzere pek çok yan etkiye neden olabilir. Kronik böbrek ya da karaciğer hastalığı olanlarda kullanılması sakıncalıdır. Bu ve diğer nedenlerle danazolün kullanımı günümüzde oldukça sınırlıdır.
Gebelik ve doğum çikolata kistini yok eder mi?
Gebelik ve doğum endometrioma üzerinde geciktirici bir etkiye sahip olduğundan (hastalığı hamileliğin yok etmediklerini tekrar hatırlatmak isteriz!), tedavi bitiminde zaman geçirilmeden hamile kalabilmek, oluşabilecek yeni kistlerin infertilite (kısırlık) riskini artması açısından önem kazanmaktadır.
Gebelik isteyenlerde ameliyattan sonra endometriozise yönelik ilaç tedavisi kullanılıyor mu?
Sıklıkla kullanmıyoruz. Amaç eğer gebelikse cerrahi sonrası ilk 6-12 ay gebe kalmak için cerrahi tedavinin şansı arttırdığı en önemli dönemdir. Ve hastalarımızla da daha ameliyat etmeden önce gebelik planlaması için bu önemli bilgiyi paylaşıyoruz.
Rahim ve yumurtalıkların alınması hangi kadınlarda düşünülebilir?
En son çare olan bir tedavi yaklaşımıdır. Endometriozis sık sık tekrarlaması durumunda, çocuk sayısını tamamlamış olan üreme çağının daha ileri yaşındaki kadınlarda yumurtalık ve rahimlerinin alınması da tekrarlama riskini azaltmakta önerilebilecek önemli tedavi yaklaşımlarından biridir. Günümüzde birçok kadında bu yaklaşıma gerek kalmamaktadır.
Doç. Dr. Taner Usta
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
www.drtanerusta.com
Instagram: /drtanerusta