Yüksek enflasyonun ortaya çıkardığı sonuçlar, ülke ekonomisiyle birlikte şirketlerin finansal tablolarına da yansır. Bu suni yansımaların ortadan kaldırılması için belirli durumlarda başvurulabilen enflasyon muhasebesi (enflasyon düzeltmesi) ise Vergi Usulu Kanunu’na eklenen maddelere göre tamamlanabilir. Ülkemizde belirli dönemlerde enflasyon muhasebesi örneklerinin ortaya çıktığı bilinir.
Bu işleme başvurulmasının temel amacı, parasal olmayan kıymetlerin saptanması ve bunlara ait olan tutarların belirli bir endeksle çarpılması sonucunda indirgeme yapılmasıdır. Ancak enflasyon muhasebesinin detaylı olarak ele alınması için bu yöntemin ne olduğu, ne tür işlemleri içerdiği ve hangi adımlarla tamamlandığı gibi hususlar incelenmelidir.
Enflasyon muhasebesi nedir?
Enflasyon muhasebesi, temelde şirket bilançoları üzerinde yapılan ve matematiksel işlemlerle tamamlanan düzeltmeleri temsil eder. Bu bağlamda şirketlerin finansal tablolarındaki parasal olmayan hesap kalemlerine odaklanıldığı bilinir. Böylelikle yapılan düzeltmeler ile enflasyon etkisinin ortadan kaldırılması hedeflenir.
Dolayısıyla enflasyon muhasebesi özellikle yüksek enflasyon faktörünün ortaya çıktığı durumlarda finansal faaliyetlerin aktif bir şekilde yürütülebilmesi için tercih edilen yöntemler arasındadır. Sunulan bu temel bilgiler doğrultusunda enflasyon muhasebesi yapma işlemine yönelik olan detaylar aşağıdaki gibi listelenebilir:
- Enflasyon muhasebesi olarak adlandırılan düzeltmeler, amacı gereği enflasyonun yarattığı suni sonuçların ortadan kaldırılmasını sağlar.
- Bu yöntemle birlikte yüksek enflasyonun şirketlerin bilançolarına olan yansımaları önlenebilir veya giderilebilir.
- Enflasyondan arındırma olarak da nitelendirilen enflasyon muhasebesinin indirgeme işlemlerini kapsadığı belirtilebilir.
- Bu işlemlerin gerçekleştirilmesi için Vergi Usul Kanunu’na eklenen geçici maddeler ve yönetmelikler dikkate alınırken, ilgili süreçte yüksek enflasyona işaret eden belirli şartların oluşması beklenir.
- Ülkemizde 2003 ve 2004 senelerinde enflasyon muhasebesinin örnekleri ortaya çıkmıştır.
- En son 1 Ocak 2024 tarihinde devreye girdiği bilinen enflasyon muhasebesine yönelik olarak Vergi Usul Kanunu’na eklenen maddeler ile yönetmelikler döneme göre güncellenip değiştirilebilir.
Enflasyon muhasebesi nasıl yapılır?
Enflasyon muhasebesinin nasıl gerçekleştirildiği merak edilir. Bu bağlamda söz edilen yöntemin gerçekleştirilmesini sağlayan matematiksel işlemleri temsil eden hesaplamalardan önce enflasyon muhasebesinin temelleri açıklanmalıdır. Yani şirketlerin bilançolarını enflasyondan arındırmak amacıyla takip edilen adımlar aşağıdaki gibi belirtilebilir:
- Öncelikle şirketlerin mali tablolarındaki parasal olmayan kıymetlerin saptanması amaçlanır.
- Yukarıdaki maddeye bağlı olarak parasal olmayan kıymetlerin tarihlerinin saptanması söz konusudur.
- Şirketlerin finansal tablolarındaki parasal olmayan kıymetler ile bunların tarihleri belirlendiği zaman düzeltmeye konu olan tarihle enflasyon muhasebesinin yapılacağı dönem arasındaki düzeltme katsayısı hesaplanır.
- Hesaplanan düzeltme katsayısı ile düzeltilecek olan tutar çarpıldığı zaman enflasyon muhasebesinin içerdiği indirgeme işlemi tamamlanır.
- Bu işlemler tamamlanırken Türkiye’de genel fiyat düzeyi muhasebesinin temel alındığı bilinir.
Enflasyon muhasebesi nasıl hesaplanır?
Enflasyon muhasebesinin yapılması için düzeltme katsayısının doğru bir şekilde belirlenmesi ve düzeltilecek olan tutarın saptanması önem arz eder. Bu nedenle ilgili yöntem uygulanmadan önce parasal olmayan kıymetler ile bunların tarihlerinin net bir şekilde saptanması gerekir. Söz edilen hususların dikkate alınması ile gerçekleştirilen enflasyon muhasebesi hesaplama işleminin temel adımları ise aşağıda sıralanmıştır:
- Öncelikle varlıkların ve borçların nominal değerleri saptanarak bunlar enflasyon oranına göre güncellenir.
- Söz edilen güncelleme işleminin tamamlanabilmesi için enflasyon endeksinin kullanılması veya enflasyon oranıyla çarpma işleminin gerçekleştirilmesi gerekir.
- Böylelikle TÜFE veya ÜFE gibi endekslerin kullanılmasıyla birlikte varlıklar ile borçların değerleri üzerinde düzeltme işleminin yapılması mümkün olur.
- Yapılan düzeltme işlemleri genellikle geçmiş yıllar kârları, ödenmiş sermaye ve diğer öz kaynak kalemlerinin yeniden hesaplanmasını içerir.
- Belirtilen tutarlar güncellendikten sonra ortaya çıkan fark ise gelir tablosunda enflasyon düzeltme farkı olarak kayıt altında tutulmalıdır.
Enflasyon muhasebesi örneği var mıdır?
Enflasyon muhasebesinin Türkiye’de farklı yıllarda gündeme geldiği ve belirli koşulları karşılayan şirketler tarafından uygulandığı bilinir. Bu yöntemin içerdiği işlemlerin bilançolara olan yansımasının tam olarak anlaşılması için ise enflasyon muhasebesi örneklerine göz atılabilir. Çeşitli uygulamalar dikkate alındığı takdirde enflasyon muhasebesi hesaplamalarına yönelik olan detaylar şu şekilde örneklendirilebilir:
- Enflasyon muhasebesinde düzeltilmiş değerin düzeltme katsayısı ile düzeltmeye esas olan kayıtlardaki mevcut değerin çarpılması sonucunda bulunduğu bilinir.
- Düzeltilmiş değerden düzeltmeye esas kayıtlardaki değerin çıkarılması ise muhasebe kaydına yansıyan tutarı temsil eder.
- Bu bağlamda örnek bir şirketin bilançosundaki parasal olmayan kıymetin düzeltmeye esas kayıtlardaki değerinin 250.000 TL olduğu düşünülebilir.
- Örnekteki değerin çarpılacağı düzeltme katsayısının ise 1.55 olduğu varsayılır.
- Böylece “250.000 x 1,55” işleminin tamamlanması neticesinde düzeltilmiş değer 387.500 olarak hesaplanır.
- Yine “387.500 - 250.000” işlemi tamamlandığında muhasebe kaydına yansıyacak olan tutar 137.500 olarak bulunur.
- Bu örnekte enflasyon muhasebesi işlemi gerçekleştirildiğinde şirketin bilançosuna yansıyan indirgeme tutarı 137.500 olarak hesaplanır.
Enflasyon muhasebesi tebliğ nedir?
Enflasyon muhasebesi düzeltmelerinin Vergi Usulü Kanunu’na eklenen maddelere göre tamamlandığı bilinir. Dolayısıyla bu işlemin gerçekleştirilebilmesi için Vergi Usulü Kanunu Genel Tebliği’nin Resmî Gazete’de yayımlanması beklenir. Bu tebliğ ile beraber enflasyon muhasebesinin hangi yönetmelikler çerçevesinde, ne oranda, kimler tarafından yapılabileceği gibi resmî ve güncel açıklamalara ulaşılır.