Piyasadaki mal ve hizmetlerin fiyatlarında hissedilebilir ve sürekli olan artış, enflasyon anlamına gelir. Bu yükselmenin oranına etki eden bazı faktörler vardır. Bu faktörler, enflasyonu artırabileceği gibi enflasyon oranının düşmesinde de rol oynayabilir.
Enflasyon, çeşitli sebepler dolayısıyla piyasadaki ürün ve hizmet fiyatlarının artmasıdır. Ancak bu artışın belirli sektörlerde olması enflasyon anlamına gelmediği gibi, artışın kısa süreli ve tek seferlik olması da enflasyondan bahsetmek için yeterli değildir. Yani enflasyon olması için bir ekonomideki mal ve hizmet fiyatlarının genelinde, sürekli bir artış gözlenmesi gerekir.
Fiyatların artış oranına göre çeşitli enflasyon türleri vardır.
Dört nala enflasyon olarak da adlandırılır. Paranın değerinin düşmesine neden olan ve piyasanın işleyişini bozan bir tür enflasyondur.
Paranın bütün değerini ve işlevini kaybettiği bir enflasyondur. Yıllık %1000 veya aylık %50 oranından daha fazladır.
Sürünen enflasyon olarak da geçer. Bu enflasyon oranı çok düşüktür ve enflasyon beklentisi yaratmaz.
Piyasadaki mal ve hizmetlerin fiyatını artıran her şey, enflasyona sebep olur. Bunlar faktörler şu şekilde sıralanabilir:
Bazı ürünlerin fiyatlarının artması da piyasanın geneline etki ederek enflasyonist baskı oluşturur. Enflasyonu etkileyen ürünlerden biri de gayrimenkullerdir. Gayrimenkul fiyatlarının artması pek çok sektörde enflasyona neden olur.
Ekonomide enflasyonun ortaya çıkmasının temel nedenleri 4 tanedir. Bunlar:
Mal ve hizmetlerdeki talep artışı karşılanmadığı zaman enflasyona sebep olur. Bu duruma talep enflasyonu denir. Talebin artışı ve yeterince arz edilemeyişi temel bir enflasyon sebebidir.
Doğal afetler, emtia fiyatlarındaki yükselişler maliyeti artırır. Maliyetin artması piyasadaki mal ve hizmet fiyatlarının da artmasına neden olur. Bu artış enflasyonu doğurur. Bu tür bir enflasyona maliyet enflasyonu denir.
Enflasyonun temel nedenlerinden bir diğeri de para arzının artmasıdır. Para arzının artması, yatırımı ve tüketimi artırır. Bu durum piyasadaki mal ve hizmet fiyatlarının yükselmesine neden olur. Para arzının neden olduğu enflasyon da bu şekilde ortaya çıkar.
Enflasyon beklentisi, piyasadaki mal ve hizmet fiyatlarının sürekli olarak artacağı yönündeki beklentidir. Bu beklenti sonucunda gelecekteki maliyet fiyatları ve piyasa fiyatlarına yönelik bir karamsarlık meydana gelir. Dolayısıyla mal ve hizmet fiyatları da yükselir.
Enflasyonist baskı, enflasyona bağlı olan, enflasyona ilgili olan baskı demektir. Temel olarak enflasyonun ortaya çıkmasına yönelik olan baskıdır. Enflasyonist baskıya neden olan faktörler, enflasyona sebep olan faktörler ile aynıdır. Bir yerdeki doğal afet, artan para arzı, maliyetin yükselmesi, savaş ve ambargo gibi durumlar enflasyonist baskı yaratır. Böylece enflasyon açığa çıkar.
Özellikle üretimciler enflasyonist baskıdan etkilenir. Artan üretim maliyetleri ürün fiyatına yansır. Ayrıca bir sektördeki enflasyonist baskı, ilgili olan yan sektörlere de etki eder. Bu etki yayılarak piyasaya vurur. Piyasadaki ürün ve hizmet fiyatları artar ve enflasyon açığa çıkar.