Engelli hakları içinde bulundukları durum ile engellilerin, engelsiz kişiler gibi hayatlarını idam ettirebilmeleri için engellilere veriler pozitif ayrımcılık kapsamında değerlendirilmektedir. Engelli bireylerin refah seviyelerini artırabilmek için düzenlenilen birçok muafiyet ve indirim hakları bulunmaktadır. Bu haklar insan yaşamının her alanında geçerli olan, yaşam kalitelerini artıcı düzenlemeleri kapsamaktadır.
Engelli hakları nelerdir?
Engelli bireylerin sosyal yaşamda hayatlarını daha rahat bir şekilde devam ettirebilmeleri için bazı haklara sahiplerdir. Engellilere sağlanan muafiyetler ve haklar:
-
Çevresel mimari hakkı: Fiziksel engellerin ortadan kaldırılmasına yönelik düzenlenen 572 sayılı Kanun ile birlikte yaya yolları, kaldırımlar, herkesin kullanımına açık binalar gibi yapıların engelli bireylerin ulaşabilirliğine uygun olarak düzenlenmelidir.
-
Ulaşım hakkı:Toplu taşımada kullanılan araçlarda engelli bireyler için bazı indirimler sağlanmaktadır. Şehir içi toplu taşımada kişinin engel durumuna göre %30 indirim ya da ücretsiz şekilde seyahat etme hakları bulunmaktadır. Şehirler arası otobüslerde %30 indirim sağlanırken, bazı hava yolu şirketleri de indirim sağlamaktadır.
-
Engelli aracı alma hakkı: Engelli bireyler sıfır araç satın alırken engel yüzdelerine göre ÖTV’den muaf tutulurlar. Engel yüzdesi %40 ila %89 arasında olması durumunda araç alımında %26.3 oranında ÖTV indirimden yararlanırken, %90 ve üzeri ise ÖTV’den tamamen muaf olurlar.
-
Eğitim ve kültür hakkı:Ortaöğretimden üniversitelere kadar eğitimin her aşamasında engelliler için destekleyici çalışmalar bulunmaktadır. Kredi Yurtlar Kurumu %40 engelli raporu olan bireyler için öncelik tanır ve harç ödemelerinde %50 indirim sağlar. Halk Eğitim Merkezlerinde herhangi bir ücret alınmaz. Devlet Tiyatroları, engelli vatandaşlardan herhangi bir ücret almaz.
-
İletişim hakkı: Özel hizmet veren firmalar engelliler için %50’ye varan indirimler uygular. Aynı zamanda internet sağlayıcı firmalarında indirimleri bulunmaktadır.
Yüzde 40 engelli hakları yukarıda belirtilen haklar kapsamına dâhildir. Engellilere sağlanan indirimler hayatın her alanında yaşamlarını kolaylaştırabilmek adına çok çeşitlidir.
Engelli yardımları nelerdir?
Engelli bireylere yönelik yapılan düzenlemelerde, yaşamlarını daha kolay bir hâle getirebilmek için birçok yardımlar bulunmaktadır. Engelli yardımları:
- Kişinin engel oranına göre değişiklik gösterebilen engelli maaşı
- %50 ve üzeri engeli bulunan aynı zamanda ‘Ağır Engelli’ olarak raporlarında belirtilen bireyler için evde bakım aylığının verilmesi
- Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (SYDV) tarafından belirtilen kişi başına düşen (SYDV) muhtaçlık sınırının altında kalıyorsa eğer engelli bireylere ücretsiz, tekerlekli sandalye, işitme cihazı, protez gibi hayatlarını kolaylaştıracak alet yardımı yapılır.
Engelli yakını hakları nelerdir?
Engelli çocuğu, yakını olan kişiler için yasal mevzuatlar gereği bazı haklar tanınmıştır. Engelli yakını hakları:
- Gelir vergisi indirimi: Engelli çocuğu bulunan kamu, özel sektör ve serbest çalışan ebeveynler gelir vergisi indiriminden yararlanabilirler.
- Nöbet muafiyet ve izin hakkı: Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışma hayatlarını sürdüren ebeveynler için nöbet ve fazla mesailerden muaf olmaları sağlanır.
- Senelik izin: "Engelli Yakını Olan Personel" kapsamında değerlendirilen çalışanlara senelik izinleri ve mazeret izinlerinin parçalı halde kullanmaları imkânı sağlanmaktadır.
- Tayin hakkı: Engelli yakını memurlar, engelli kişinin sağlık hizmetlerini tam anlamıyla karşılayamadıkları durumlarda, başka şehirlere tayin isteme hakları bulunmaktadır.
Engelli çocuğu olan annelerin hakları yukarıda belirtilenlere ek olarak erken emeklilik imkânı vardır.
Engelli çalışan hakları nelerdir?
Engelli bireylerin çalışma hayatlarını daha rahat bir şekilde sürdürebilmeleri için kendilerine tanınan bazı haklar bulunmaktadır. Engelli çalışan hakları:
- 50 ve üzeri kişiyi çalıştıran özel sektörde en az %3, kamuda %4 oranında engelli birey çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.
- Engelli çalışanların engel oranlarına göre gelir vergisi indiriminden yararlanma imkânları bulunmaktadır.
- %40 ve üzeri engeli bulunan bireylerin malulen erken emekli olma imkânları bulunmaktadır.
- Engelli memur hakları olarak da engelli memurlar kendi istekleri dışında mesai yaptırılamaz.
Bu ve buna benzer haklar ile engelli bireylerin çalışma hayatlarını daha rahat bir şekilde devam ettirebilmelerinin imkânı sağlanmıştır.