Planımda ilk, eski ve kötü görünen amalgam dolguları yenilemek olduğunu söylüyorum hastama. Neden olduğunu soruyor, birkaç araştırmayı kafamda hızlıca taradıktan sonra başlıyorum anlatmaya... Amalgamın içinde cıva olduğunu biliyor muydunuz? Peki cıvanın dolgular dışında yediğimiz balıkta, soluduğumuz havada da var olduğunu? Eksileri ve artılarıyla konuşulmayı öğrenilmeyi hak eden amalgam dolgularla ilgili merak ettiklerinizi cevapladım.
Amalgam nedir?
Amalgam son 150 yıldır diş hekimliğinde dolgu için kullanılan en popüler metaller karmasıdır. Bazen ona “gümüş amalgam” denir ama aslında özünde; gümüş, civa, kalay, ve bakır gibi farklı metaller vardır. Aynı zamanda içinde az miktarda çinko, indiyum ya da paladyum da bulunabilir.
Şimdi ise diş renginde materyaller kullanılmaktadır dolgu için. Bu yüzden amalgam geçmişe nazaran daha az kullanılmaktadır. Yine de dolgu için kullanılan bu yeni materyaller her sorunu çözemez. Amalgam diğer maddelerden daha ucuzdur ve aynı zamanda zamana karşı direnci yüksektir.
Amalgam ne kadar güvenlidir?
Milyonlarca insanın amalgam dolgusu vardır. Endişe doğuran sebep içindeki cıva. Amalgamın güvenilir olup olmamasıyla ilgili yapılan birçok araştırma var. Örneğin 2009 yılında U.S. Food and Drug Administration (FDA) araştırmasında, amalgam kullanımında herhangi bir risk olmadığını savunuyor. FDA amalgam dolgunun 6 yaş ve üzerindeki çocuklar da dahil tehlikeli olmadığının altını çiziyor. Fakat son dönemde FDA’nın bu araştırmayı yeniden yapmayı istendi ve dosya yeniden açıldı.
Amalgamda neden cıva kullanılıyor?
Cıva amalgamda kullanılıyor çünkü cıva amalgamın bükülmesine yardımcı oluyor. Alaşım tozuyla karıştırıldığında yumuşak bir yapıya sahip oluyor ve dişe bastırılabiliyor. Ama aynı zamanda çok çabuk katılaşıyor ve çiğnemek ve ısırmak için gerekli güce destek oluyor.
Amalgamda kullanılan cıva bizi neden endişelendirsin?
Cıva doğal ortamda bulunan bir element. Hem sıvı olabiliyor -termometreleri hatırlayın- hem de ısıtıldığında gaza dönüşüyor ve aynı zamanda başka materyallerle birleşebiliyor.
Aslında herkes, hava, içme suyu, toprak ve besinler ile cıvaya “maruz kalıyor” diyelim. Cıvayla ilgili endişelerin bu kadar yükselmesinin sebebi ise kirlilik sebebiyle balıklardaki cıva oranın fazlasıyla artmış olması. Cıva havaya cıva içeren yakıtlar sebebiyle karışıyor ve böylece vücudun içine de yerleşebiliyor. Birçok sıvıda olduğu gibi cıvanın vücuda olan zararı miktarıyla alakalı. Düşük seviyelerde hastalığa sebep olmuyor. Yüksek seviyelerde ise -örneğin işçiler çalışma ortamları sebebiyle cıvaya maruz kalabiliyorlar- cıva birtakım semptomlara sebep olabiliyor. Bunların arasında endişe, irritasyon, hafıza kaybı, baş ağrısı ve yorgunluk var.
Cıvayla ilgili sağlık endişelerinin temelinde amalgam dolgunun vücuda ne kadar yayıldığı ve vücudun ne kadarını içinde tuttuğunun önemi yatıyor. Geçmişte amalgam dolgu dişe yerleştirildiğinde hiç cıva dışarı çıkmıyor düşüncesi sabitti. Yakın zamanda sofistike testler bu bakış açısını değiştirdi. Çok küçük bir cıva miktarı bile amalgam dolgu aşındığında vücudun içinde serbest kalabiliyordu. Bu konudaki araştırmalar son derece karışık ama yine de tüm bu araştırmalar gösteriyor ki hala, amalgamdan çıkan cıva vücuda zarar vermeyecek kadar az miktarda.
Ve daha da çarpıcı olan, bu çalışmalar gösteriyor ki dolgulardan vücuda yayılan cıva miktarı, insanın besinlerden aldığı ve havadan soluduğu cıva miktarının yanında hiçbir şey değil.
Bazı insanlar amalgama karşı reaksiyon gösteriyor mu?
Bu durum çok nadir olsa da, bazı insanlar amalgamdaki cıvaya alerjik reaksiyon gösterebiliyor. The American Dental Association’a göre 100 vakadan azı böyle bir reaksiyondan bahsediyor.
Hamileler amalgam dolgu yaptırabilir mi?
Araştırmalara göre bunun herhangi bir yanlış tarafı yok. Ancak cıva plasentadan geçebilecek bir yapıya sahip. Genel olarak diş hekimleri hamilelere acil olmayan bir tedavi ve uygulama yapılması taraftarı değil. fakat eğer dolgu gerekiyorsa yine de, amalgam dışında çözümlere gidilmesi öneriliyor.
Amalgam dolgu alternatiflerini düşünmeli miyiz?
Cıva ile ilişkili sağlık endişelerinin çoğunluğunun dış etkenler sebebiyle olabileceğinden bahsettik. Yine de cıvaya hassasiyet varsa ve değindiğimiz gibi iş sebebiyle maruz kalınıyorsa veya çok fazla deniz ürünü tüketiliyorsa, amalgam dolgu yaptırırken durup düşünmekte fayda var.
Amalgamın alternatifleri nelerdir?
Şimdi içerisinde cıva kadar, indiyum olan dolgular da var. Indiyum cıvanın tutunmasına yardımcı oluyor böylelikle vücuda salınan cıva miktarı daha da azalıyor. Ayrıca yüksek bakır amalgamlar da var. Onlarda ise daha az cıva ve daha fazla bakır var.
Diş hekimleri başka malzemeler de kullanıyorlar. Bunların içinde reçine, porselen ve altın da var. amalgam kompozit reçineden daha güçlü ve diş hekiminde geçirdiğiniz vakti yarıya indiriyor. Kompozit reçineden diş renginde bir materyal. Amalgamdan daha hızlı aşındığı için her durumda da kullanılamıyor.
Gelelim asıl soruya: Amalgamlarımı söktürmeli miyim?
Okuduğunuz gibi hala amalgamın zararları üzerinde yapılan araştırma ve tartışmalar devam ediyor. Eğer doktorunuz onları çıkarıp yenisiyle değiştirmeyi teklif ediyorsa -ki ben ediyorum- onu dinlemenizde fayda var. Eski dolguların yenilenmesi gerektiğine hem ağızın genel sağlığı için inanıyorum hem de cıvalı amalgamlar koyu renkli oldukları için estetik olarak kötü göründüklerini düşünüyorum. Ama elbette karar sizin. Her zaman belirttiğim gibi, bana ihtiyacınız olursa, her zaman buradayım.
Sibel Örsal
drsibelorsal@mynet.com