Eski İngiltere Genelkurmay Başkanı General Lord Richards, BBC'nin 2010 ve 2011 yıllarında İngiliz özel birliklerinin (SAS) defalarca kez tutuklu ve silahsız Afganları şüpheli koşullarda öldürdüğünü tespit etmesini değerlendirdi. Richards, "Görevde olsam bu iddialar hakkında soruşturma açılması talimatı verirdim. Halen görevdeki Amiral Tony Radakin'in de aynı kararı alacağından eminim" dedi.
BBC'nin elde ettiği askeri belgeler, SAS birliklerinden birinin 6 ayda 54 kişiyi yasa dışı şekilde öldürmüş olabileceğine işaret ediyor.
BBC'ye konuşan ve yargısız infazların gerçekleştiği dönemde Savunma Kurmay Başkanı olarak görev yapan Lord Richards, "İngiliz Silahlı Kuvvetleri'nde buna benzer olayların çok nadir görüldüğünü" söyledi.
İngiltere Savunma Bakanlığı ise konuyla ilgili açılan kapsamlı bir soruşturmanın 2019'da kapatıldığını ve ortada yeni delil olmadığını açıkladı.
Ancak İngiltere'de ana muhalefetteki İşçi Partisi, Savunma Bakanı Ben Wallace'un konuyla ilgili olarak Parlamento'da açıklama yapmasını istiyor.
İşçi Parti milletvekillerinden John Healey, "Bu iddialar çok rahatsız edici ve bu tür olaylar İngiliz Özel Kuvvetleri'nin itibarını zedeleyebilir. Hem olaydan doğrudan etkilenen kişiler hem de bugün görev yapan İngiliz askerler için adaletin sağlanması gerek" dedi.
BBC'de yayımlanan Panorama programının araştırmasına göre eski İngiltere Özel Kuvvetler Başkanı Mark Carleton-Smith Afganistan'da yaşananlardan bir yıl sonra göreve başladığında iddialarla ilgili olarak bilgilendirildi. Ancak Carleton-Smith, Kraliyet Askeri Polisi tarafından SAS birliğine ilişkin cinayet soruşturması başlatıldığında, delil olarak kullanılabilecek bazı bilgileri yetkililerle paylaşmadı.
İngiltere Savunma Bakanlığı, yaptığı yazılı açıklamada BBC'nin "hakkında soruşturma tamamlanmış iddialara ilişkin temelsiz sonuçlara vardığını", İngiliz Silahlı Kuvvetleri'nin Afganistan'da "cesurca ve son derece profesyonel bir şekilde görev yaptığını" belirtti.
'**Hiç kimse yargıdan muaf değil**'
İngiltere'de silahlı kuvvetlerden sorumlu bakan yardımcısı James Heappey ise "İddialara ilişkin yeni delil varsa elbette soruşturma başlatırız. Kurumumuzdaki hiç kimse, ne kadar özel bir görevde olursa olsun yargıdan muaf değildir" dedi.
BBC'ye konuşan Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde eski Yargıç Sir Howard Morrison, "En azından ortadaki delilleri tekrar incelemek için hakim tarafından yürütülen bir soruşturma başlatılmalı. Panorama araştırması çok ciddi bir konuyu yüzeye çıkarıyor. Bunun kapsamlı bir şekilde incelenmesi gerektiğine herhalde kimse karşı çıkmaz" dedi ve devam etti:
"SAS son derece titiz işe alım standartları olan ve gurur duyulması gereken bir tarihe sahip elit bir birim olarak algılanıyor. Ancak askeri operasyonlarda çalışan hiç kimse uluslararası ve askeri kanunlardan üstün değil."
Avam Kamarası Dışişleri Komisyonu Başkanı Tom Tugendhat ise "İddialarda herhangi bir doğruluk payı varsa Savunma Bakanlığı bunu kapsamlı şekilde inceleyecektir" dedi ve ekledi:
"Ben görev yaparken iddia edilen olaylara şahit olmadım. İngiliz askerler olağanüstü kararlı ve cesur bir tavırla ülkemize hizmet ediyorlar."
2014 yılında Kraliyet Askeri Polisi Northmoor Operasyonu adlı bir soruşturma başlatmış ve Afganistan'da İngiliz birliklerin suç işlediği iddialarını tekrar araştırmaya başlamıştı. Bu soruşturmaya BBC Panorama ekibinin incelediği SAS ekibi tarafından düzenlenen gece baskınları da dahil edilmişti.
Northmoor Operasyonu 2019 yılında Savunma Bakanı Ben Wallace'ın onayıyla kapatıldı. Savunma Bakanlığı Afganistan'da suç işlendiğine dair herhangi bir kanıt bulunmadığını belirtti.
Ancak BBC'ye konuşan soruşturmadan sorumlu yetkililer delil ararken İngiliz Ordusu tarafından engellendiklerini paylaştı. Soruşturma yetkilileri baskınların düzenlendiği olay yerlerini ziyaret edemediklerini ve üst düzey askeri görevlilerle görüşemediklerini anlattı.
Soruşturma kapsamında çalışan yetkililerden bir tanesi, "Denediğimiz her yolda durdurulduk. Bence soruşturmayı kapatmak için tepeden çok büyük bir baskı vardı. Bir noktada artık bulduğumuz delillerin bir önemi olmadığını ve bu davaların hiçbir zaman mahkemeye taşınmayacağını anladım" dedi.
Kraliyet Askeri Polisi'nin hazırladığı bir raporda konuyla ilgili görüşülen SAS askerlerinde "hafıza kaybı" yaşandığı belirtilmiş, görüşmelerden önce askerlerin akranları tarafından hazırlanmış olduğuna dair ifadeler eklenmişti.
Savunma Bakanlığı, Kraliyet Askeri Polisi tarafından yürtülen soruşturmada mahkemeye gitmek için yeterli delil bulunmadığını, bunun aksini ima etmek sorumsuzca ve yanlış bir tavır olur" ifadesinde bulundu.
Bu ifadelerin ardından bir Savunma Bakanlığı sözcüsü Kraliyet Askeri Polisi yetkililerinin Panorama ekibinden ve bazı diğer medya kuruluşlarından elde edilen delilleri görmek istediğine dair iletişim kurduğunu belirtti.
Avustralya'da da benzer bir olay yaşanmış, Avustralyalı askerlerin 2009 - 2013 yılları arasında Afganistan'da yasa dışı şekilde sivilleri öldürdüğüne dair iddialar ortaya çıktığında 4 yıl süren bir soruşturma başlatılmıştı.
Soruşturmanın sonucunda ise askerlerin 39 defa yasa dışı cinayet işlediği ve baskın yapılan yerlere silah yerleştirdiği tespit edilmişti.