Kolesterol, tüm memeli canlıların hücre yapısında ve kan dolaşımında bulunan yağımsı bir maddedir. Yaşamsal faaliyetler için gerekli olan kolesterol kalp, beyin, göz, bağışıklık sistemi, sinir dokusu hücreleri başta olmak üzere birçok organınızda bulunur. Toplumda kolesterol denince önemli sağlık sorunları akla gelir. Yazının detaylarında iyi yönleri saymakla bitmeyen faydalı kolesterol nedir sorusunun yanıtını bulabilirsiniz.
Son yıllarda sağlık ve beslenme alanında kolesterol pek çok tartışmaya neden olmuştur. Pek çok insanı etkileyen kalp ve damar hastalıklarının oluşumunda etkilidir. Ancak kolesterolün her türü kötü değildir. İnsan vücudu için faydalı olan kolesterol türü de vardır. HDL denilen ve halk arasında “faydalı kolesterol” olarak adlandırılan kolesterol türü kanda ne kadar çok bulunursa o kadar iyidir. Bu kolesterol türü düşükse toplam kolesterol düzeyi normal olsa bile kalp-damar sağlığınız risk altındadır. Bu nedenle HDL’yi dengede tutmak ve olabildiğince yüksek seviyelere taşımak son derece önemlidir.
Kolesterol, düzeyi yükseldiği zaman doğrudan damar duvarına toplanır. Başka maddelerle bir araya gelir ve nihayetinde damarı tıkar. Sonuç olarak, kalp ve beyin başta olmak üzere vücuttaki organların beslenmesini sağlayan damar yolu sisteminde tıkanıklıklar olur ve organlar yeterince beslenemez. Yeterince kan alamayan organlar zarar görmeye başlar. Sonrasında da beyin hasarları, damar tıkanıklığı, kalp krizi gibi durumlar meydana gelebilir. Bunların oluşmaması adına HDL’yi yüksek tutabilmek son derece önemlidir.
Kolesterol yüksekliğinin tek bir sebebi bulunmaz. Genetik faktörler, beslenme düzeni, şişmanlık, diyabet, yüksek kolesterol bulunan yiyecekleri fazla tüketmek genel olarak kolesterol yüksekliği sebepleri arasında bulunur. Hayvansal kaynaklı besinlerin aşırı tüketimi, trans yağı çok fazla içeren fast food ve kızartma gibi hazır gıdaların sıklıkla tüketilmesi ve hayvansal yağların sürekli kullanımı kolesterolün yükselmesine neden olabilir.
Kişiler doğru beslenmeye ve spor yapmaya dikkat etse bile genetik yatkınlıktan dolayı yüksek kolesterole sahip olabilirler. Bu sebeple özellikle ebeveynlerinde veya kardeşlerinde erken yaşta kalp hastalığı olan ya da şeker hastalığı bulunan kişiler kan kolesterollerini mutlaka takip etmelidir. Doktor takibinde belli aralıkla ölçüm yaptırabilirsiniz.
HDL değeri damardan alınan kanla yapılan test sonuçlarıyla görülür. Hekiminiz tahlil istediğinde yalnızca HDL’ye bakmayacaktır. Aynı zamanda tüm kan yağlarınıza ve diğer kan parametrelerinize de bakar. Tümünün sonuçlarına göre durumunuz değerlendirilir.
Kalp-damar hastalıkları riskinin en az düzeyde olması için HDL değeri kadınlarda 40 mg/dL, erkeklerde ise 50 mg/dL üzerinde olmalıdır. Ancak sadece bu değer yeterli değildir. LDL yani kötü kolesterolün 130 mg/dL altında olması ve aynı zamanda total kolesterolün de 200 mg/dL altında olması beklenir. Eğer kişiler önceden kalp damar hastalığı geçirmişse LDL’nin 100 mg/dL’nin altında ve HDL’nin daha yüksek seviyede olması beklenir.
LDL değerinin her 10 mg/dL artışının kalp krizi riskini %20 oranında artırdığı, HDL’nin her 1 mg/dL artışının ise kalp-damar hastalığı gelişme riskini %2-3 azalttığı unutulmamalıdır. HDL değeri ve diğer kan yağları sağlıklı kişilerde hiçbir şikayet olmasa dahi 20 yaşından itibaren 5 yılda bir ölçülmelidir. Ailesinde kalp hastalığı olan, diyabetli ya da aşırı kilolu çocuklara da ölçüm yapılması önerilir. Eğer obezite, kalp krizi ya da diyabet riski taşıyorsanız doktorunuzun önereceği sıklıkta ölçüm yaptırmanız gereklidir.
HDL’nin düşük çıkmasına genelde LDL’nin yüksek çıkması da eşlik eder. Ailede kan yağlarının yüksek olması, diyabet, hipertansiyon, pankreas iltihabı, çeşitli böbrek ve karaciğer hastalıkları, tiroid bezinin doğru çalışmaması gibi nedenler LDL yüksekliğine sebep olabilir. Bunun yanında yanlış beslenme tarzı, yaşlanma, sigara kullanımı, fazla kilo ve obezite HDL’nin düşmesine neden olur.
Ayrıca toplumumuzda genel olarak HDL’nin düşük olduğu da bilinmektedir. Ancak yaşam tarzınızda yapacağınız değişikliklerle HDL miktarını yükseltebilirsiniz. Kolesterole faydalı bitkiler içinde su keteni yaprağı bulunur. Bu ürünü kullanarak kolesterolünüzün düşmesine katkı sağlayabilirsiniz. Düzenli egzersizi hayatınıza sokarak HDL düzeyini artırabilirsiniz. Her fırsatta egzersiz yapacak zamanı yaratmanız önemlidir.
Örneğin artık asansör kullanmayabilirsiniz. Sigara içiyorsanız sigarayı bırakmanız faydalı kolesterolü kesinlikle pozitif anlamda etkileyecektir. Fazla kilolarınız varsa bunlardan kurtulmanız kötü kolesterolünüzü düşürerek HDL’nizi yükseltmeniz için avantaj olarak döner. Beslenme düzeninize kolesterole faydalı yiyecekler ekleyerek HDL’nin artmasını sağlayabilirsiniz. Balık gibi Omega-3 bakımından zengin yiyecekleri hayatınıza dahil etmek HDL kolesterolün yükselmesini sağlar. Hayvansal yağlar yerine zeytinyağı gibi bitkisel yağları tercih edebilirsiniz.
B3 vitamini de HDL’nin yükselmesine yardımcı olur. Doktorunuza danışarak bunları beslenme alışkanlıklarınıza dahil edebilirsiniz. Hem B3 vitamini barındıran hem de kolesterol faydalı yiyecekler olan avokado, hurma, tahıl, ceviz, fındık, brokoli, havuç, kuşkonmaz gibi yiyecekleri sık sık tüketmeniz faydalı olur. Bunun yanında yumurta, ciğer, kırmızı et de B3 vitamini bakımından zengindir ancak bu besinlerin LDL’yi de artırdığı unutulmamalıdır. Dolayısıyla aşırı tüketiminden kaçınılmalıdır.
Kolesterol faydalı bitkiler arasında yer alan öğütülmüş nane, ahududu yaprağı, çilek yaprağı ve kişniş yaprağı gibi bitkilerle kontrol altında tutulabilir. Bunun yanında kuşkonmaz yaprağı, huş ağacı, kırkkilit otu, kurumuş sarı çiçekler, şevketibostan, kırmızı kişniş ve naneyi karıştırarak tüketebilirsiniz. Bitkileri kaynatma yöntemini kolesterolünüzü düşürmek ve faydalı kolesterolünüzü yükseltmek için kullanabilirsiniz.
Kolesterol için faydalı yiyecekler hayatınıza girerek kolesterolünüzü düşürmede size yardımcı olur. Hekiminizin verdiği öneriler doğrultusunda bir diyetisyen eşliğinde kolesterol diyeti yapabilirsiniz. Bu sayede kanınızdaki zararlı kolesterol en aza inmiş olur. Süt ve süt ürünlerinin yağsız olanlarını tüketmek, Omega 3 ve Omega 9 açısından zengin besinleri günlük beslenme programına eklemek, kırmızı et ve türevlerinin tüketimini haftada 1 veya 2 kezle sınırlamak, tavuk etinin yağsız kısımlarını tüketmek diyetinizin temel ilkeleri arasında yer almalıdır. Bunun yanında tereyağı, kuyruk yağı gibi hayvansal yağları ve fast food yiyecekleri mümkün olduğunca az tüketerek kolesterolün düşmesini hızlandırabilirsiniz.