Canlılar arasında etkileşimi ve iletişimi sağlamak için kullanılan birden fazla yöntem vardır. Koku duyusuna bağlı olan iletişim türlerinden birisi de feromon sayesinde gerçekleşir. Cinsel çekim için de önemli olan bu hormonun etkilerini ve sonuçlarını insan üzerinden anlatmak amacıyla yazılan bu yazıda feromon nedir ne işe yarar gibi merak edilen soruların yanıtlarını bulabileceksiniz.
Feromon nedir sorusunun hala günümüzde kesin bir cevabı olmamakla birlikte; uzun yıllardır bilim adamlarının çalışma konusu olan feromonlar; sessiz bir kimyasal iletişim sistemi olarak tanımlanır. Canlıların kendi türlerindeki bireyler tarafından algılanabilen ve tepki uyandıran kimyasal salgıladıkları keşfedilmiştir. Salgılanan bu kimyasallar karşı tarafın koku duyusu ile algılanır ve kontrol dışı tepki üretimine sebep olabilir. Genellikle sinekler ya da böcekler üzerinde çalışmalar yapılıyor olsa da insanlara ait feromon tespitleri de yapılmıştır. Hayvanlarda tespit edilen feromonlara karşın insandakilere her zaman şüphe ile yaklaşılmıştır. Çünkü insanların hayvanlara kıyasla sahip olduğu daha karmaşık iletişim sitemleri vardır. Ancak birçok araştırmacı insanlar arasında etki uyandıran feromonların varlığını savunur. 1959’dan itibaren devam eden feromon çalışmaları; birçok canlı üzerinde etkili olan kimyasal iletişimle ilişkili örnekler ortaya çıkarmıştır.
Cinsel ve bölgesel davranışları manipüle eden feromonlar aslında hayvanların burun reseptörlerinde bulunan moleküler kimyasallardır. Bilim insanlarının feromon temelli iletişim sistemine dair verdikleri en yaygın örnekler ise şunlardır:
Arılar: muhafız arılar karınlarını kaldırarak feromon yayarlar ve kanatlarını çırparak da bunu diğer arılara iletirler. Bu şekilde arı kovanı tehdit altındayken tüm arılar haberdar olur ve birlikte hareket edebilirler.
Karıncalar: karıncalar ise feromonu yuvalarından ayrılırken ve tekrar yuvalarına geri dönerken kullanırlar. Örneğin yem bulmak için yuvasından ayrılan karıncalar feromon izleri sayesinde tekrar yuvalarına kolayca dönebilirler.
Kediler: aynı bölgede yaşayan kediler grup üyelerine konum bildirirken feromondan faydalanır. Örnek vermek gerekirse yabancı bir kedi başka bir kedinin bölgesine girdiğinde ev sahibi kedinin saldırganlık içgüdüleri devreye girer.
Fareler: yenidoğan farelerin gözyaşlarındaki bazı feromonlar anne farenin libidosunu düşürür; böylelikle anne fare cinsel güdüleri ile başka bir ilgi alanına yönlenemez ve kendini yavrularına adar.
Hayvanların davranışlarını ve eylemlerini etkileyen feromonlar; tarımda ve ilaçlama sektöründe de sıklıkla kullanılır. Günlük hayatta karşılaşmış ve cevabına ulaşmamış olabileceğiniz feromon tuzağı nedir sorusu da hayvancılıkla oldukça ilişkilidir. Feromon tuzakları feromon emdirilmiş kapsüllerden meydana gelir.
Bazı araştırmalara göre; insan vücudunun saldığı bazı kokulara maruz kalan kişiler birtakım tepkiler açığa çıkarır. Vücudun oluşturduğu ve saldığı kokulara maruz kalan diğer insanların tepkisel davranışları genellikle cinsellik ve üremeyle ilişkili olduğu söylenir. Hayvanlarda olduğu gibi insanlarda da salgıların ve terin üremeye hazır bulunuşla bağlantılı olduğu görülmüştür. Bu konuyla ilgili verilecek en ilginç örneklerden birisin araştırılması 2011 yılında gerçekleşmiştir. Bu araştırmaya göre yumurta dönemindeki kadınların salgıladıkları ve yaydıkları koku erkeklerdeki testesteron seviyesini arttırma yönünde etkiye sahiptir. Bir diğer ilgi çekici tespit ise bu araştırmadan çok daha önceki yıllara dayanır. Bir kadının ter kokusuna maruz kalan bir başka kadının adet döngüsünde yaşanan değişimler kayıt altına alınmıştır. Diğer bir araştırma ise gösteriyor ki; feromonların yakın ya da aynı ortamda bulunan kadınların adet dönemlerinin aynı zamana denk gelmesine sebep olabilir. Başka çalışmalar ise insanın ter kokusuyla ilgilidir. Ter kokusu üzerine yapılan çalışmalar; kişinin ter kokusu salınımından etkilenen insanların cinsiyetle ilgili tepkiler üretmesi olasılığını etkilediği üzerinedir.
İnsanın bağışıklık sisteminde bulunan feromon; genellikle aşk ve cinsellikle ilişkilendirilir. İdrar ve koltuk altındaki terlerle dışarı atılan feromon salgısı; uçucu ve hafif bir kokuya sahiptir. Aşk hormonu ve aşk kokusu olarak adlandırılan feromonun insan ilişkileri üzerindeki etkisi nasıldır? İki kişi arasındaki cinsel çekimi feromon kokusu nasıl etkiler?
Aşk ve cinsel çekim ile feromon ilişkisi yıllardır insanoğlunun ilgisini çeker. Bunun yanı sıra çekicilik ile koku duyusu arasındaki ilişkiden dolayı parfüm sektörü de bu konuyla ilgilenmeye başladı. Feromon kokusunun salınımı ile çekicilik arasındaki bağ bilimsel olarak kanıtlanmamış olsa da koku firmaları eşleri çekmek amacıyla içeriğinde cinsiyet hormonları olduğu söylenen deodorant ve parfüm üretimi yapmaya başladı.
Çekicilik, cinsellik ve koku kavramlarının kesişimde yer alan feromonlar; uzmanlar tarafından aşk ile olan ilişkisi de incelenmiştir. Duygusal olduğu kadar kimyasal bir bağlantısı da olan aşk beyinde ve diğer organlarda bazı değişikliklere sebep olabilir. Aşık olmadan önce ve sonra vücutta yaşanan değişimler araştırmacılar tarafından merak edilmiştir. Ve aşık olduktan sonra vücudun verdiği tepkileri gözlemlemek istemişlerdir. Hayatın en ilgi çekici durumlarından biri olan aşk bilimsel olarak incelendiğinde ortaya çıkan sonuçlar şunlar olmuş:
Aşık olan kişinin sevinç ve mutluluk seviyesi önceki zamanlara göre artış gösterir.
Yaşanan olaylara ve sorunlara karşı kişi daha kayıtsız olabilir ve sorunları kafasında büyütmez.
Ve kendini enerjik hisseder.
Çekicilik ve cinsellik ile ilişkisi olduğu tahmin edilen bazı feromon türleri de aşkın kimyasal sürecinde devreye girer. Aşkı ve cinsel uyarılmada önemli rolü olduğu tahmin edilen feromonlar vücuttaki diğer hormonları da etkiler.