FURKAN MERCAN - Türkiye'nin Manila Büyükelçisi Artemiz Sümer, Filipinler yönetiminin ordunun modernizasyonu amacıyla özel bir bütçe ayırarak savunma sanayisi kaynaklarını çeşitlendirmek istediğini belirterek, "Bu doğrultuda modernizasyona gidiyorlar. Bu da Türkiye için önemli bir imkan." dedi.
Büyükelçi Sümer, Türkiye-Filipinler ilişkilerini AA muhabirine değerlendirdi.
İki ülke dostluğunun Türkiye-Filipinler 1949 Dostluk Anlaşması'na dayandığını ifade eden Sümer, ikili ekonomik, ticari, savunma sanayisi alanlarında iş birliklerinin bu zamana kadar çeşitlenerek geliştiğini kaydetti.
Sümer, "Bu yıl ikili diplomatik ilişkilerin de 70. yılını kutluyoruz. Türkiye ile Filipinler mükemmel seviyede ilişkilere sahip." diye konuştu.
- 2017'de 7,2 büyüme
Filipinler'in yaklaşık 7 bin adada 107 milyona yakın nüfusu ve yıllık 6,2 oranında ekonomik büyümeye sahip bir Asya ülkesi olduğunun altını çizen Sümer, Devlet Başkanı Rodrigo Roa Duterte'nin ülkesini her konuda daha ileriye taşımak için gayret ettiğini vurguladı.
İkili toplam ticaret hacminin 300 milyon dolar seviyesinde seyrettiğini söyleyen Sümer, şöyle devam etti:
"Filipinler, ABD’nin bölgede 2. Dünya Savaşı'ndan beri müttefiki. Büyük bir pazara ve dinamik bir ekonomiye sahip. Büyüme oranı 2017’de 7,2 seviyesine çıktı. Türkiye’nin bir dünya markası haline geldiğini muhataplarımıza anlatıyoruz. Filipinler Maliye ve Ticaret bakanları Türk iş insanlarına ‘Gelin projelerimizde yer alın.’ diye çağrıda bulunuyor. Duterte gayretle, kararlılıkla ülkesini daha ileriye götürmeye çalışıyor. Yolsuzluk ve yoksullukla mücadele konusuna önem veriyor. Filipinler ülke çapında 2022’ye kadar liman, metro, köprü, havalimanı gibi 75 büyük altyapı projesine 170 milyar dolar harcayacak. Yararlanılması gereken büyük bir pazar."
- Savunma sanayisi
Ticari işlem kalemleri konusunda detay veren Sümer, Türkiye'den kanatlı et ticaretine başlandığını, gelecek dönemde bu listeye meyvenin de ekleneceğini belirtti. Sümer, Filipinler'de buğday unu konusunda korumacı yaklaşımın sürdüğünü, bunun da kasım ayında gözden geçirileceğini anlattı.
İkili ekonomik ilişkilerde savunma sanayisinin gelecek vadeden sektörlerin başında geldiğini dile getiren Sümer, "Filipinler yönetimi ordunun modernizasyonu amacıyla özel bir bütçe ayırarak savunma sanayisi kaynaklarını çeşitlendirmek istiyor. Bu doğrultuda modernizasyona gidiyorlar. Bu da Türkiye için önemli bir imkan. Ankara-Manila savunma sanayisi iş birlikleri ticaret hacmimizi de artıracak." ifadelerini kullandı.
İki ülke arasında Aralık 2018’de imzalanan Savunma Sanayi İş Birliği Mutabakat Muhtırası'nın onaylandığını ifade eden Sümer, "Önümüzdeki dönemde Filipinler'e helikopter, tank ve sahil koruma botları gibi önemli savunma sanayisi sistemlerinin satışı konusunda ikili müzakereler mümkün olabilecek." dedi.
- Barış sürecinde hedef 2022
Filipinler'in güneyinde yaşayan Moro Müslümanlarının geleceğini şekillendirecek tarihi Müslüman Mindanao Bangsamoro Özerk Bölgesi (BARMM) referandumları sürecine de değinen Sümer, Duterte’nin Moro Müslümanlarının durumunu ve sorunlarını iyi bildiğini söyledi.
Duterte'nin Mindanao adasından gelen ilk devlet başkanı olduğuna, bu kapsamda üç yıl gibi kısa sürede çözüme kavuşturacak iradeyi de gösterdiğine işaret eden Sümer, "Önceki özerk yapı Moro Müslüman kardeşlerimizin ihtiyaçlarını karşılamayan bir yapıydı." diye konuştu.
Sümer, Manila’da göreve başladığı dönemin BARMM referandumlarına denk geldiğini, sandık sonuçlarının iki taraf için de büyük başarı olduğunu belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu:
"İki taraf da çatışmaları, zaman kaybetmeyerek yanlışları bitirmek istedi ve BARMM kuruldu. Türkiye, Güney Filipinler Barış Süreci’ne yıllardır önemli ve yapıcı bir destek veriyor. Bu çerçevede 2009 yılından bu yana Uluslararası Temas Grubu'nun üyesi olan ülkemiz, 2014 yılından bugüne Bağımsız Silahsızlanma Organı'nın (IDB) başkanlığını da yapmaktadır. Diğer yandan bölgede aktif en eski Türk sivil toplum kuruluşu olan İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı (İHH) da Uluslararası Gözlem Heyeti'nin üyesidir. İHH'nin BARMM'nin geçici başkenti Cotabato'da iki yetimhanesi bulunmaktadır. Türkiye bölgedeki faaliyetlerinde Filipinler makamlarıyla eş güdüme çok önem veriyor."
Yeni oluşan BARMM yönetiminin bölgede seçimlerin düzenleneceği 2022’ye dek bir sınav dönemi yaşayacağını kaydeden Sümer, Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) üyelerinin silahsızlandırılması konusunda da "Silahsızlandırılma, silahsızlandırılanların sosyoekonomik hayata entegrasyonu kadar önemli. MİKC mensuplarının silahlarını bırakması ve zaman kaybetmeksizin sosyoekonomik entegrasyonları bu aşamada önem arz etmektedir." şeklinde konuştu.
Mindanao adasının kaderi için en önemli tehdidin DEAŞ bağlantılı terör olduğunu söyleyen Sümer, adadaki Marawi şehrinin 2017’de 5 ay kuşatıldığını, bunun da terörün bölgedeki yuvalanmasının en büyük örneği olduğunu hatırlattı.
- FETÖ'ye karşı birebir diplomasi
Türkiye-Filipinler ilişkilerinde FETÖ'nün karanlık bir nokta oluşturduğunu belirten Sümer, "Bu tehdidin yalnızca Türkiye için değil faaliyette bulunduğu tüm ülkeler açısından da bir tehlike oluşturduğunu resmi Filipin makamlarına izah ediyoruz." ifadelerini kullandı.
Sümer, "Manila’da FETÖ’ye yakın ismi de şaşalı 'Türk-Filipin Ticaret Odası' var. Ayrıca FETÖ'nün ülke genelinde 3 okulu var. FETÖ tehdidini Filipinli mevkidaşlarımıza anlatmak için birebir diplomasi yürütüyoruz." dedi.