Fındıkta ‘standart fidan’ arayışları

Karadeniz Fındık Mamulleri İhracatçılar Birliği(KFMİB) üretim, verim ve kalite artışı sağlayacak fındık fidanı için çalışma başlattı. Yeni standart fidan ile sağlıklı, zirai dona dayanıklı bir fidan üretimi hedeflendi.
KFMİB tarafından hazırlanan raporda, Türkiye’nin dünya fındık üretiminde lider ülke olmasına rağmen diğer ülkelerle kıyaslandığında, dekara verimin çok düşük olduğuna dikkat çekildi. 1995-2011 yılları ortalama verilerine göre, önemli fındık üreticisi ülkelerden ABD’de fındık veriminin bir dekar alanda 265 kg, Gürcistan’da 220 kg, İtalya’da 166 kg düzeyinde olduğuna dikkat çekilen raporda, Türkiye’de bu rakamın ortalama 88 kg olduğu kaydedildi.
Verim düzeyinin toplam fındık üretiminin yaklaşık yüzde 70’ini sağlayan Giresun, Trabzon ve Ordu illerinde 78 kg’a kadar düştüğü belirtilen raporda, bunun sebebinin en fazla üretim alanına sahip olunmasından kaynakladığı belirtildi.Raporda bahçelerin çok yaşlı olduğu da vurgulanarak, “Bölgede bahçeler çok yaşlı olduğundan, eski üretim bölgesi dediğimiz alanlara, yeni araştırma bulgularının aktarılması ve yaygınlaştırılması çok önemlidir. İlerleyen yıllarda fındık üretimi yapan diğer ülkeler dikim alanlarını genişlettiği takdirde ülkemizin üretimdeki payı azalmaya devam edecek ve dünya üretiminin talebin üzerinde olduğu dönemlerde ülkemiz açısından olumsuz sonuçların yaşanması kaçınılmaz olacaktır” denildi.

“Geleneksel fındık üretim yöntemi kaliteyi azaltıyor”
Uzun vadede ortaya çıkabilecek bu olumsuz tablonun önüne geçebilmek için yeni ve standart bir fındık fidanı ortaya çıkarma çalışmalarının yapıldığı belirtilen raporda, Fındık Araştırma Enstitüsü (FAE) bünyesinde mikro çoğaltımla fidan üretimi altyapısının kurulmasının büyük önem taşıdığı vurgulandı.
Raporda şu görüşlere yer verildi: “Fındıkta yaşanan bir diğer sorun ise çeşit standardizasyonunun olmamasıdır. Verim ve kalite düşüklüğüne neden olan çeşit karmaşasının giderilebilmesi, yeni geliştirilen üstün özellikteki fındık çeşitlerinden ihtiyacı karşılayabilmek için hızlı ve fazla miktarda üretimin yapılabilmesi ve yaşlı bahçelerin modern ve standart bahçeler şeklinde yenilenebilmesi amacıyla, ülkemizde standart fındık fidanı üretilmesi bir zorunluluk haline gelmiştir. Fındıkta bugüne kadar vejetatif çoğaltım yöntemleriyle ilgili çeşitli araştırmalar sonuçlandırılmış, ancak bu çalışmalarda fındıktan fidan elde etmedeki başarı oranlarının düşük olduğu görülmüştür. Standart fındık fidanı elde etmedeki bu zorluklar, çeşitli araştırma çalışmaları haricinde, fındık tarımıyla uğraşan üreticileri kök ve dip sürgünlerinden elde ettikleri fidanları kullanmaya yönlendirmiştir. Bu şekilde temin edilen fidanlar, gelişme dönemlerinde zayıf kök gelişim özelliği göstermeleri nedeniyle, istenilen verim düzeyine ulaşamamakta ve verim kayıplarına yol açmaktadırlar. Bahsedilen geleneksel fidan üretimi yöntemi, fındık tarımında verimliliğin ve kalitenin her geçen gün azalmasına neden olmakta ve bunun sonucunda ülkemizde birim alandan elde edilen verimin değil, fındık üretimi yapılan alanların artırılmasına gidilmektedir.”

“Standart fındık fidanı hastalıklara dirençli olacak”
Fındık Araştırma Enstitüsünde başlayan çalışmalar hakkında ise şu bilgilere yer verildi: “FAE’de başlatılan melezleme çalışmaları, kontrollü verim çalışmaları, seleksiyon çalışmaları sonucunda, hem üstün verim ve kalite özelliklerine sahip hem de özellikle mart sonu nisan ayı başlarında gerçekleşen yaprak açım zamanı nedeniyle de ilkbahar geç donlarından korunmak için üreticilere önemli avantajlar sağlayacak fındık çeşitleri geliştirilmiş olup, bu çeşitlerin ivedilikle fındık tarımındaki yerini alarak, üretimdeki verim ve kalite kayıplarına neden olan olumsuz etkenlerin bu yolla azaltılması ve verim düşüklüğünün başlıca nedeni olan yaşlı fındık bahçelerinin de yenilenmesi sağlanmalıdır. Ancak, hem FAE’de bu talepleri karşılayacak fidan üretim altyapısı henüz kurulmamış, hem de ülkemizde standart fındık fidanı üreten bir işletme henüz tesis edilmemiştir. Ülkemizde fındık üretiminde verim kayıplarına yol açan diğer bir faktör ise virüs hastalıklarıdır. Virüs enfekteli fındıklarda oluşan meyve sayısında ve dolayısıyla verimde, sağlıklılara nazaran büyük bir azalma söz konusudur. Bu alt yapı projesiyle hayata geçirilecek doku kültürü uygulamaları ile hastalıklardan ari bitkilerin elde edilmesi mümkün olacak ve Türkiye’de bu tip hastalık etmenlerinin yayılması gibi olumsuzluklarına rağmen halen sürdürülen kök ve dip sürgününden elde edilen fidanların kullanılması önlenerek, fındık tarımında standart, hastalıklardan ari fidanların kullanılması sağlanacaktır. Doku kültürü laboratuvarı altyapısının kurulması ve işletilmesi çalışmaları sonucunda elde edilecek fidanlar kullanılarak tesis edilecek yeni bahçelerin yanı sıra eski bahçelerin de gençleştirilmesi ile üstün özelliklere sahip standart fındık çeşitlerinden oluşan bahçeler yaygınlaşacak, verim ve kalitede artışların sağlanması mümkün olacak, böylece fındık üreticilerinin üretimden elde ettikleri gelir artacak ve ülke ekonomisi bundan olumlu etkilenecektir.”