Yatırımcılar için birikimlerine uygun bir yatırım alanı bulma kararı zorlu bir süreç olabilir. Piyasaların takip edilmesi, erişilen bilgilerin değerlendirilmesinin yapılması ve bazı metotları kullanarak yatırımcı için en uygun olacak hisse senetlerinin belirlenmesi gerekir. Bu aşamalardaki asıl maksat potansiyel getiri olarak görülen hisse senetlerini değerlendirerek buna uygun bir yatırım kararı vermektir. Bu seçimlerde kullanılan pek çok farklı yöntem bulunur. Hisse senedinin değerlendirilmesine yönelik karşımıza çıkan modellerden biri de F/K oranıdır. Kolay anlaşılabilmesi açısından en çok uygulanan yöntemden biridir.
Bir hisse senedini değerlendirirken kullanılan birçok yöntem vardır. F/K olarak da bilinen Fiyat/Kazanç oranı bunlardan birisidir. İngilizcede "price-to-earrings" olarak da adlandırılır ve P/E ya da PER şeklinde ifade edilen fiyat kazanç oranı nedir
Kâr çarpanı olarak da karşımıza çıkan F/K oranı, bir hisse senedinin sağladığı kâr baz alınarak hisse fiyatını ölçmek maksadıyla kullanılabilen bir değerleme oranıdır. Genel tanımından yola çıkılarak F/K oranı, bir hisse senedinin güncel bulunan fiyatının firma kazancına olan oranıdır. Bu oran firmanın hisse fiyatı ile satışlar sonucunda elde edilen kazanımın karşılaştırılmasını sağlar. Temel olarak F/K oranı, yatırımcıların ilgili oldukları şirketin 1 dolarlık kârını satın alabilmek için ödemeleri gereken miktardır.
Fiyat kazanç oranında görülen değişimler çeşitli şekillerde yorumlanabilir. Aynı sektörde yer alan, benzer risk düzeyine ve büyüklüğüne sahip firmalardan birisinin F/K oranının yüksek olması, o firmada yer alan pay senedi fiyatının çok yüksek olduğu anlamına gelir. Bunun tam zıttı bir durumda ise firmanın pay senedi fiyatının çok düşük olduğu söylenebilir. Ancak her zaman durum bu şekilde olmayabilir.
F/K hesaplama için iki bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Fiyat kazanç oranı hesaplama için öncelikle firmanın son 4 çeyrekte ulaştığı hisse başına düşen kâr bilinmelidir. İkincisi ise firmanın hisselerinin güncel bulunan fiyatıdır. Tüm bunlar bilindikten sonra fiyat kazanç oranı hesaplama işlemi yapılabilir. F/K hesaplama işlemi temel olarak son 4 çeyrekteki hisse başına kâr (EPS) miktarını güncel hisse fiyatına bölünmesiyle yapılır. F/K hesaplama formülü:
Fiyat kazanç oranı bir firmanın ulaşacağı 1 TL’lik bir kâr için yatırımcının ne kadar ödemede bulunduğunu gösterir. Bu oranın yüksek olması hisse netlerinin fiyatlarının yüksek olduğu, düşük olması ise hisse fiyatlarının daha ucuz olduğu şeklinde yorumlanabilse de durum her zaman böyle olmayabilir.
Bir yatırımcı için F/K oranı tek başına bir kara verme aracı olarak kullanılmamalıdır. Her sektörün kendi içerisinde belli dinamikler ve kazanç düzeyleri bulunur. Hisse senetlerinin fiyatları her an değişebildiği için F/K oranı da değişen hisse fiyatı ve çeyreklik kârıyla birlikte değişir. Bu nedenle F/K oranı sabit bir değer olarak görülmemelidir. Bunun yanı sıra kazancı olmayan ya da para kaybı olan şirketlerde F/K oranında paydaya yazacak bir değer olmadığı için hesaplanamaz. Ayrıca son çeyrekte zarar elde eden bir şirket için fF/K oranı hesaplanamaz.
F/K oranı bir şirketin hisse fiyatının ucuz ya da pahalı olduğunu gösterir. F/K oranı için olması gereken zorunlu bir oran yoktur ancak yüksek ya da düşük olması farklı anlamlarda yorumlanır ve bu yorumlamalar yatırımcılar için önemlidir. F/K oranı yüksek olan bir şirketin geleceğe dönük beklentisi yüksek olabilir. Bu nedenle yatırımcılar da daha yüksek bir kâr elde etmek için güncel kâra oranla daha yüksek bir hisse fiyatı ödeyebilirler. Yüksek olmasının bir diğer nedeni de şirket hissesi ettiği kâra oranla daha pahalı olabilir. Bu durumda da hissenin kârı az ya da düşük olsa da yatırımcı algısı pozitif olabilir.
Yatırımcılar genel olarak düşük F/K oranına sahip şirketlerin hisselerine yatırımda bulunmayı tercih edebilir. Yatırım için sadece düşük F/K oranının göz önünde bulundurulmaması, yatırımlardan daha faydalı sonuçlar almak adına önemlidir. Şirketlerin bilançoları, yönetici açıklamaları, şirketin yapmış olduğu yeni yatırımlar, kazanç beklentileri takip edilerek daha geniş kapsamlı araştırmalar sonucunda yapılan yatırımlar doğru yatırım yapma adına oldukça önemlidir. F/K tek başına bir ölçüm aracı olarak değerlendirilmemelidir.
Fiyat kazanç oranı yatırımcılar için oldukça önemli bir değerdir. Çünkü yatırımcılar, fiyat kazanç oranı ile bir firmanın mevcut hisse fiyatı ve hisse başına düşen kazancını karşılaştırırlar. Bu karşılaştırma sonucunda firmanın eriştiği kazanca oranla hisse fiyatının olması gerekenden fazla mı yoksa az mı değerlendiğine bakarlar. Sonuç olarak fiyat kazanç oranı, bir hisse fiyatının ucuz ya da pahalı olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur.
Fiyat kazanç değerinin yüksek olması, hissenin pahalılığı hakkında bir algı meydana getirirken fiyat kazanç değerinin düşük olması da hissenin ucuzluğu hakkında bir algı meydana getirir. Ancak unutulmamalıdır ki her sektörün ve her pazardaki iş alanları için F/K ortalaması farklıdır. Bu oranın sektörde yer alan diğer firmalarla karşılaştırılması daha doğru sonuçlar elde etmek adına oldukça önemlidir.