Ardahan’ın Damal ilçesinde özellikle köylerde yaşayan kadınların giyim tarzını yansıtan ‘Damal Bebeği’ geçmişin izlerini geleceğe taşıyor.
Bölgenin geleneksel giyim kültürünü yansıtan ve Damallı kadınların geçim kaynağı haline gelen Damal bebek yapımını kadınlara öğreten 72 yaşındaki Fidan Atmaca, Halk Eğitim Merkezinde öğretmenlik de yapıyor. 42 yıl önce köyünde başladığı bebek yapımını onlarca genç kız ve kadına da öğreten Atmaca’nın bebeklerinin ünü Türkiye sınırlarını aşarak, Japonya, Almanya, ABD, Gürcistan ve İsviçre gibi ülkelerden büyük talep görüyor.
Bebeklerinden biri yıllar önce Japonya’dan ödül alan Atmaca, kendi yaptığı bebeklerin ‘en iyisi’ olduğu konusunda da iddiasını sürdürüyor.
Fidan Atmaca, yaptığı açıklamada, büyüklerinden gördüğü bebek yapımını geliştirerek 42 yıl önce ’’Damal bebeklerini’’ üretmeye başladığını söyledi.
Oğuz Türklerinin soyundan olduklarını söyleyen Atmaca, kendi giyim tarzı olan bu kıyafeti bebeklere işlediklerini ve dünya çapında tanınmaya başladığını ifade ederek, ’’Bu kıyafeti eskiden annelerimiz, ebelerimiz devamlı giyiyorlardı. Bende bu kıyafeti 35 yaşına kadar giydim. Bu giymiş olduğumuz giysinin değişik adları var. Genç kızlar, orta yaşlı kadınlar ve yaşlı kadınların giymiş olduğu kıyafetler yaşa göre farklılaşıyor. Nişanlı bir kızımız evlendiği zaman? Bu kıyafeti yapmadan göçemiyordu. Bu Türkmen kıyafetini yaklaşık olarak 2 yıla yakın bir sürede yapabiliyordu. Önceden ebelerimiz, dedelerimiz ve bizler bunu giydik fakat gençlerimiz bu kıyafeti giyemedi ve taşıyamayarak bu kıyafetleri terk ettiler" dedi.
İlk bebeği çalı süpürgesine yaptığını söyleyen Atmaca, çocukluktan beri boncuğa aşık olduğunu kaydederek, "İlk günlerde bebeği çalı süpürgesinden yapıyordum. Daha sonra plastik mika bebekleri giydirmeye başladım. Köyümüze İzmir’den bir adam gelmişti. Ben de orta boy bir bebek yapmıştım, ’Bu bebeği bana sat’ dedi. Israrı üzerine bebeği o kişiye sattım. Sonra öğrendim ki İzmir’de bir fuara götürmüş. Bunun ardından Japonya’da yarışmaya katılmış" diye konuştu.
Bebeğin, 1988 yılında Japonya’daki yerel tasarım yarışmasında dünya çapında birinciliğini kazandığını belirten Atmaca, ’’Bütün bunlardan haberim yoktu. 1995 yılında askeriyeye hediye bebek yapıyordum. Türkgözü sınır kapısının açılışına dönemin Başbakanı Tansu Çiller de katılmıştı. Başbakan Tansu Çiller bebekleri gördü ve çok beğendi. Daha sonra Çiller beni yanına çağırdı ve ne istediğimi sordu. Ben de bebeklerimi çoğaltmak istediğimi söyledim. O da sağ olsun valiliğe talimat verdi, bana burada kurs açtı’’ şeklinde konuştu.
Damal bebeğinin en önemli unsuru olan kıyafeti, üç etek, önlük, gömlek, şalvar, yelek, cepken-göğüslük, tor, fes, take ve kolçak gibi 37 parçadan oluşuyor.
Kumaş, bez ve boncuk kullanılarak yapılan ve farklı renkleri bir arada barındıran Damal bebeği, oluşturduğu renk cümbüşü ile doğayı da temsil ediyor.