“Engelsiz Erişim” ve “Engelsiz Eğitim” sloganları ile yükseköğretim kurumlarındaki engelli bireylerin mekânlara, eğitsel imkânlara ve sosyo-kültürel faaliyetlere erişimleri konusunda farkındalık oluşturmayı ve iyi uygulamaları yaygınlaştırmayı amaçlayan “Yeni YÖK” tarafından “Yükseköğretimde Engelsiz Ufuklar Çalıştayı ve 2019 Yılı Engelsiz Üniversite Ödülleri” gerçekleştirildi.
Geçtiğimiz yıl düzenlenen “Engelsiz Eğitim Çalıştayı”nda ilk kez dağıtılan ve engellilerin sorunlarının çözümü için teşvik edici çalışmalar ve projeler sağlamış yükseköğretim kurumlarına verilen “Engelsiz Üniversite Ödülleri”, bu yıl gerçekleştirilen törenle ikinci kez sahiplerini buldu.
Bu yıl ilk kez, engelli bireylere yönelik katkılarından dolayı Engelsiz Üniversite Ödülleri-Bireysel Ödüller kategorisinde Engelli Dostu Ödülleri’nin de sahiplerini bulduğu Çalıştay’a; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, YÖK Başkanı Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı Naci Ağbal, YÖK Engelli Öğrenci Çalışma Grubu Yürütücüsü ve YÖK Yürütme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Zeliha Koçak Tufan, YÖK Üyeleri, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından yetkililer, rektörler ile üniversitelerdeki engelli öğrenci birim sorumluları katıldı.
İlk olarak 2016-2017 eğitim öğretim yılı içerisinde 2 Mayıs 2017 tarihinde mekânsal erişilebilirlik konusunda “Engelsiz Erişim Çalıştayı” ile başlatılan çalışmalar neticesinde, geçtiğimiz yıl ilki düzenlenen “Çalıştayı”ın bu yılki açılışında konuşmaları öncesi YÖK Engelli Öğrenci Çalışma Grubu Koordinatörü Prof. Dr. Müyesser Aras, Engelsiz Üniversite Ödülleri teknik bilgilendirme konuşması yaptı.
YÖK Engelli Öğrenci Çalışma Grubu Yürütücüsü ve YÖK Yürütme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Zeliha Koçak Tufan, Çalıştay’a ilişkin bilgi içeren konuşmasında Engelli öğrencilerin yükseköğretim süreçlerine entegrasyonu ve tam katılımlarının sağlanabilmesinin önemine değinerek, yükseköğretimdeki gerçek rakamlara ve gerçek engel grubu dağılımlarına ulaşabilmemiz için verilerin YÖKSİS’e titizlikle girilmesinin şart olduğunun altını çizdi.
Yükseköğretimde ve engellilerin tüm eğitim öğretim süreçlerinde merhamet odaklı değil hak odaklı yaklaşımın sağlanmasının önemini vurgulayan Tufan, YÖK bünyesinde kurulan Engelli Öğrenci Çalışma Grubu’nun yükseköğretim alanını engelsiz kılmak üzere oluşturulmuş bir komisyon olduğunu ifade etti.
Oluşturulan komisyonun bu güne kadar pek çok çalışmaya imza attığını katılımcılarla paylaşan YÖK Üyesi Zeliha Koçak Tufan, mevzuat çalışmaları, çeşitli kurum, kuruluş ve STK’larla bir araya gelinen paydaşlarla toplantılar, engellilere yönelik saha ihtiyaçlarını karşılamak ve akademisyen spektrumumuzu da genişletmek üzere yeni lisansüstü programların oluşturulması, Otizm Spektrum Bozukluğu Eylem Planına yönelik çalışmalar, mesleki rehabilitasyon çalışmalarının desteklenmesi, yerinde incelemeler ve ziyaretler gibi çalışmalara kısaca değindi.
YÖK Başkanı Saraç, Türk yükseköğretim tarihi açısından birçoğu bir ilk olan önemli pek çok projeyi uygulamaya koyduklarını dile getirerek, kalite odaklı büyümenin birinci hedefleri olduğunun altını çizip, bu düzenlemelerin bir kısmının, Yeni YÖK’ün girişimiyle başlayan süreçlerde yasal dayanaklara kavuşturulduğunu, bir kısmının ise kendi iç düzenleme ve mevzuat ile hayata geçirildiğini ifade etti.
Yükseköğretimde yapısal değişiklik için dört ana proje belirlediklerini yineleyen Başkan Saraç, Yükseköğretim Kalite Kurulunun kurulması, Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Projesi, “Hedef Odaklı Uluslarasılaşma” ve “100-2000 YÖK Doktora Bursu Projesi”nden bahsetti.
Yükseköğretim sistemimizde bugün itibariyle yaklaşık 7 milyon 7 yüz 30 bin öğrencinin olduğunu söyleyen YÖK Başkanı, “YÖKSİS verilerine göre bu öğrencilerimizin 39.243’ünü engelli öğrencilerimiz oluşturuyor. Bu sayı yükseköğretim sistemimizdeki öğrencilerin yaklaşık yüzde 0,5’ini teşkil etmektedir. Dünya genelinde toplumun %10-15’inin engelli bireylerden oluşmaktadır. Dolayısıyla eğitimdeki bu oran tam da gerçeği yansıtmıyor olabilir.” diye konuştu.
ÖSYS’de özel yetenek sınavına başvuracak engelli adayları için Yeni YÖK olarak alınan kararlardan söz etmek isteyen YÖK Başkanı Saraç, konuşmasını şu şekilde sürdürdü:
“Özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programlarda, engelli öğrenciler için TYT puanı 100 ve üzerinde olanların, özel yetenek sınavlarına kabul edilmesini ve TYT puanları değerlendirmeye katılmadan kendi aralarında yapılacak ayrı bir yetenek sınavı sonucuna göre değerlendirilmesini, bu sınavı kazanan öğrencilerimizin de kayıtlarının yapılmasını kararlaştırmıştık. Bu kararımız devam ediyor ve uygulanmakta.
Sadece özel yetenek sınavında geçerli olmak üzere kullanılacak baraj puanın sınavın yapıldığı yıl dahil olmak üzere 2 yıl süreyle geçerli olmasına karar vermiş idik. Bu kararımızı da uygulamaya devam ediyoruz. Bunun yanı sıra uzun süredir tartışılan bir konuyu çözüme kavuşturduk ve yeni bir yaklaşım getirerek özel yetenek sınavında engelli öğrenci kontenjanını ayırdık. Özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programların kontenjanının yüzde 10’u engelli öğrenciler için ayrıldı. Geçen yıldan bu yana bu uygulamamız da devam ediyor. Ayrıca OSYM tarafından engelli adaylarımız için dezavantajları önleyen, adaylar arasında eşitliği sağlayan sınav uygulamalarının yürütüldüğünü de tekrar burada hatırlatmak istiyorum. Bu konuda ÖSYM Başkanımıza hassasiyetlerinden dolayı teşekkür ederim.”
“Öğrenci Dostu Yeni YÖK” olarak, engelli öğrencilerin eğitim öğretim faaliyetlerine, ayrıca sosyal ve kültürel faaliyetlere de katılımına destek olmak, gerekli uyarlamaların, alt yapının ve donanımların sağlanması ve üniversitelerde engelsiz bir ekosistemin oluşturulmasını teşvik etmek üzere Engelsiz Üniversite Ödülleri verdiklerini ifade eden Başkan Saraç, “Bu kapsamda, Engelsiz Üniversite Ödülleri için geçen yıl 44 üniversiteden farklı kategorilerden 399 başvuru yapılmış iken, bu yıl 81 yükseköğretim kurumu tarafından yapılan başvuru sayısı 653’e ulaşmıştır. Başvurularda geçen yıla göre önemli bir artış yaşanmıştır” şeklinde konuştu.
Bu sonucun yükseköğretimde engelsiz ufuklar için çok ümit verici olduğunu dile getiren YÖK Başkanı, engelleri kaldırmayı hedefleyen çalışmaların sizlerle birlikte daha güzel olacağına ve engelsiz sonuçlar ortaya koyacağına olan inancını belirterek yola devam edeceklerini dile getirerek konuşmasını tamamladı.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk yaptığı konuşmada Engelliler Haftası nedeniyle hem dünyada hem de Türkiye’de bu alana farkındalık oluşturmak adına pek çok etkinlik düzenlendiğini söyledi.
"Engelsiz Üniversiteler Ödül Töreni" ve farklı konulardaki çalıştayların YÖK tarafından artık geleneksel hale getirildiğine işaret eden Selçuk, Türkiye’nin 82 milyonluk büyük bir aile olduğunu ve engellileri de bu ailenin en kıymetli üyelerinden gördüklerini belirtti.
Engellilerin moral, motivasyon ve başarılarını teşvik etmenin, Türkiye’nin birlik ve dirliğinin olmazsa olmazlarından olduğuna dikkati çeken Selçuk, "Bu birliği sağlayarak tam anlamıyla bir toplum olabilmemiz için engellilerimizi her alanda daha aktif ve güçlü bir konuma getirmek durumundayız. Engelli vatandaşlarımızın sorunlarına kalıcı çözümler üreterek, sosyal yaşamın her alanında var olmalarını sağlamak bizim aynı zamanda insana olan saygımızın da gereği” ifadelerini kaydetti.
2019 yılında engelli vatandaşlara yaklaşık 14 milyar lira sosyal yardım bütçesi ayırdıklarının altını çizen Bakan Zümrüt, “Bu rakam toplam sosyal yardım bütçemizin 4’te 1’ine denk geliyor. İşte bu, tam olarak bahsettiğim sosyal devlet olmanın bir gereğidir. 2023, 2053, 2071 hedeflerine yürüyen büyük ve güçlü Türkiye’nin göstergesidir" diye konuştu.
Açılış konuşmalarının ardından Engelsiz Üniversite Ödülleri gerçekleştirilen törenle sahiplerini buldu. "Öğrenci Dostu Yeni YÖK" olarak, engellilerin sorunlarının çözümü için teşvik edici çalışmalar ve projeler gerçekleştirmiş yükseköğretim kurumlarına “Mekanda Erişebilirlik”, “Eğitimde Erişebilirlik” ve “Sosyo-Kültürel Faaliyetlerde Erişebilirlik” olmak üzere 3 kategoride bayrak ödülleri ile farklı engelli gruplarına erişilebilir kılan üniversitelerin ilgili programlarına “Engelsiz Program Nişanı” verildi.
Bu yıl ilk kez Bireysel Ödüller kategorisinde dağıtılan ödüller de sahiplerine kavuşturuldu. Engelsiz Üniversite Ödülleri 5 kişiye verildi.
2019 Engelsiz Üniversite Bayrak Ödülleri kapsamında 28 farklı üniversiteye toplamda 126 bayrak ödülü dağıtılırken, 26 üniversite 92 turuncu bayrak, 6 üniversite 14 yeşil bayrak, 7 üniversite ise 20 mavi bayrak ödülü kazandı. En çok sayıda bayrak ödülü alan üniversitelerde ise Mersin Üniversitesi birinci, Siirt Üniversitesi ikinci, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi de üçüncü sırada yer alırken bu üniversiteleri Necmettin Erbakan Üniversitesi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Ondokuz Mayıs üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Bartın Üniversitesi, Adıyaman Üniversitesi ve Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi takip etti.
Ödül töreninin ardından “Yükseköğretimde Engelsiz Programlar” ve “Yükseköğretim Programlarının Engelli Öğrencilere Uyarlanması” başlıklı iki ayrı panel oturumlarına geçildi.
Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muzaffer Şeker ve ÖSYM Engelli Adaylar Daire Başkanı Belma Atak moderatörlüğünde düzenlenen “Yükseköğretimde Engelsiz Programlar” başlıklı panelde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Erişilebilirlik Dairesi Başkan Vekili Dr. Deniz Çağlayan Gümüş “Engellilere Yönelik Çalışmalar”, İstanbul Medipol Üniversitesi Eğitim Fakültesinden Prof. Dr. Esra Macaroğlu Akgül “Önlisans ve Lisans Programlarına Örnekler” ve Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsünden Doç. Dr. Mehmet Yanardağ ise “Lisansüstü Programlar” başlıklı sunumlarını gerçekleştirdi.
Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinden Prof. Dr. Meltem Yılmaz ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinden Prof. Dr. Leyla Uzun moderatörlüğünde düzenlenen “Yükseköğretim Programlarının Engelli Öğrencilere Uyarlanması” başlıklı panelde Hasan Kalyoncu Üniversitesi Eğitim Fakültesinden Prof. Dr. Tevhide Kargın “Farklı Programların Otizm Spektrum Bozukluğu ve Yaygın Gelişimsel Bozukluğu Olan Bireylere Uyarlanması”, Yeditepe Üniversitesi Bireysel Gelişim ve Destek Müdürü Uzman Psikolog Özden Öz Uslu “Farklı Programların Görme Engelli Bireylere Uyarlanması” ve Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesinden Dr. Öğr. Üyesi Yahya Çıkılı ise “Farklı Programların İşitme Engelli Bireylere Uyarlanması” başlıklı sunumlarını gerçekleştirdi.
Çalıştay boyunca Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hıdır Karaduman’ın “Görme Engellilerin Eğitimi ve Toplumsal Katılımı İçin Üç Boyutlu Yazıcıların Kullanımı” ile Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğretim Üyesi Yusuf Emre Mercan’ın Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Türe eşliğinde “Engelsiz Sanat” başlıklı sergileri de yer aldığı çalıştay panel sonlarında gerçekleştirilen soru cevap kısımlarının tamamlanmasıyla sona erdi.