Aslıhan ALTAY KARATAŞ- Haluk KARAASLAN-Harun ÖZALP/ANKARA, (DHA)- ÇEVRE ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Referans Laboratuvarı'nda Şubat ayında faaliyete geçen 'Merkezi Laboratuvar Belirleme Sistemi' (MELBES), çevre kirliliğine karşı daha etkin mücadelede edilmesini sağladı. Sistem sayesinde, yurt genelindeki sanayi tesislerini denetleyecek laboratuvarlar merkezi olarak belirlenirken, denetleyen ve denetlenen arasındaki ticari ilişkiden kaynaklı suistimaller, kaçaklar ortadan kaldırıldı.
Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Daire Başkanı Soner Olgun, yenilenen altyapısıyla Ortadoğu'nun en büyük ve en nitelikli çevre laboratuvarı haline gelen Çevre Referans Laboratuvarı'nı DHA’ya tanıttı. Sadece yetkili kişilerin parmak iziyle giriş yapabildiği laboratuvarda, çevreye bırakılan atıklardaki 'dioksin furan' gibi kanserojen nitelikli kalıcı organik kirleticileri tespit edebilen ileri teknoloji analiz cihazları bulunuyor.
NANOGRAMDAN BİN KAT DAHA HASSAS
Olgun, dioksin furan analiz laboratuvarındaki teknolojik donanımın, 'nanogram' seviyesinden bin kat daha hassas 'pikogram' seviyesindeki sonuçların elde edilmesine imkan tanıdığını belirtti. Olgun, "Dioksin furan, doğada kalıcı özelliği olan, klorlu florlu bileşiklerin işlenmesi kaynaklı oluşan, zehirlilik etkisi çok yüksek ve kaybolması uzun zaman alan, çok düşük konsansantrasyondaki maruziyetlerde dahi insan sağlığını son derece olumsuz etkileyen bir kimyasal. Tabi bunun tespitine yönelik analizlerinizin de çok hassas olması, pikogram mertebelerinde analiz seviyesine inebilmeniz gerekiyor buradaki kirlilik seviyesini doğru tespit edip doğru yorumlayabilmek için. Bizim mevzuatlarımızda nanogram seviyesinde sınır değerler tanımlanmıştır bu parametre için, ancak biz bunun 1000 kat daha aşağısına daha hassas bir şekilde analiz yapabilecek bir sistem kurduk. Analiz hassasiyeti, cihaz ekipman alt yapısı konularında da dünyada sayılı dioksin furan laboratuvarlarından bir tanesiyiz" dedi.
MEÇHUL ATIKLARI ANALİZ EDEREK 'FAİLİ' BULAN YÖNTEM
Referans laboratuvarının Ar-Ge bölümünde dünyada sadece 3-4 ülkede kullanılan yeni bir analiz teknolojisini kurduklarını söyleyen Olgun, teknik altyapı sayesinde faili meçhul zararlı atıkları çevreye kimin bıraktığını tespit ettiklerini kaydetti. Olgun, analizle failin nasıl bulunduğunu şöyle anlattı:
"Klasik laboratuvarcılıkta numuneyi analiz ederken numunenin ne olduğunu biliyorsunuz, ancak seviyesinin ne olduğunu tespit ediyorsunuz. Bu laboratuvarımızda şöyle bir avantajımız var. Bize gelmiş olan numunenin ne olduğunu bilmemize gerek yok, biz buradan ne olduğunu tespit edebiliyoruz. İkincisi de bu atığı izinsiz bir şekilde çevreye bırakan kişinin de kim olduğunu bilmeniz gerekiyor, çünkü çevre kanundaki temel mantık kirleten öder mantığıdır. Bu sistem kurulmadan önce buna yönelik tespitlerde çok zorlanıyorduk ve açıkçası atığı kimin bıraktığı noktasında çok yetersiz kalıyorduk. Ama bu sistemi getirdikten sonra sahipsiz atıktan numune alıp onun içerisindeki özel maddeleri araştırıyoruz. O maddeye özgü 'marker'ı tespit edip, atığı bırakabileceğinden şüphe duyulan tesislerden numuneler alıp eşleştiriyoruz ve o maddeye özgü 'marker'ların eşleşmesi durumunda 'bu madde bu faaliyet sahibine aittir' diye çok rahat bir şekilde analiz sonucu verebiliyoruz."
'MELBES KAÇAKLARI ENGELLİYOR'
Analiz faaliyetleri için Türkiye genelinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş sayısı 200’ün üzerindeki kamu ve özel laboratuvar ile işbirliği yaptıklarını ifade eden Olgun, Şubat ayından itibaren MELBES'e geçerek analiz sonuçlarının daha doğru ve objektif olmasını sağladıklarını söyledi. Önceden sanayi tesislerinin analiz ihtiyacını doğrudan laboratuvar ile anlaşarak analiz ihtiyacını karşıladığını, ancak aradaki ticari ilişkinin kaçaklara neden olabildiğini kaydeden Olgun, "Bu ticari ilişki kaynaklı durum zaman zaman sonuçların objektifliği ve doğruluğu açısından bizlerde tereddüt oluşturuyordu. Bu yıl 16 Şubat 2019 tarihi itibariyle yeni bir sisteme geçtik ve MELBES'i kurduk. Sistem bakanlığımızdan yetkili tüm laboratuvarların altyapısını, cihaz ekipman ve personel potansiyelini ile lokasyon bilgilerini içeriyor. Sanayi tesisleri ihtiyaçları olan ölçüm ve analiz parametrelerini sisteme giriş yapıp talepte bulunuyorlar. Sistem, o talebi karşılayabilecek laboratuvarlar arasında puanlama yapıyor ve o işi hangi laboratuvarın yapacağını belirliyor. Bu şekilde karşılıklı ticari ilişkiyi ortadan kaldırmış, sonuçların daha da objektif, doğru ve hassas bir şekilde bakanlığımıza, yetkili mercilerimize sunulmasını temin etmiş olduk" dedi.
Sistemin kaçakların önlenmesinde son derece önemli bir rol oynayacağını belirten Olgun, "Önceden bize olumlu olarak rapor edilen bazı sonuçların gerçekten bu sistem sonrasında olumsuz olarak raporlandığını gördük ve bu şekilde de çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik daha doğru tedbirler aldırma şansı yakalamış olduk. Kaçak deşarjların engellenmesi ve bu sayede havamızın, suyumuzun, denizlerimizin kirlenmesinin engellenmesi adına son derece önemli bir sistem" diye konuştu.
FOTOĞRAFLI