Sadece Kastamonu’da yetişen Osmanlı mutfağının da vazgeçilmez meyvelerinden Üryanı eriğinin hasadına başlandı.
Türkiye’de sadece Kastamonu il merkezinde ve Daday ilçesinde yetişen, içerdiği antioksidan maddelerden dolayı sağlıklı yaşam meyveleri arasında ilk sıralarda yer alan Üryanı eriğinin hasadı başladı. Magnezyum, potasyum, demir ve B grubu vitaminleri açısından oldukça zengin bir içeriğe sahip olan Üryani eriği, bu özellikleri ile oldukça güçlü bir antioksidan etkisine sahip. Vücudu hastalıklara karşı koruyan flavonoidler açısından da zengin olan Üryani eriğini içeriğinde fazla şeker olmadığı için diyabet ve obezite sorunu olanlar da rahatlıkla tüketebiliyor. Kastamonu’nun merkeze bağlı Halife köyünde hasadına başlanan Ala erik (Üryani eriği), ağaçtan toplandıktan sonra kabuğu soyularak kurutuluyor. Kurutularak da tüketilebilen Üryani eriği, çeşitli işlemlerden geçirildikten sonra pestili, hoşafı ve eğşi (içecek) olarak sofralarda yerini alıyor.
Eylül ayında toplanan Üryani eriğini ağaçlardan toplamaya başladıklarını anlatan Şaduman Gökmen, “Erik kurusu ise antioksidan, kabızlığı önler, bağırsakları çalıştırır, bağırsak kanseri riskini azaltır, sindirimi kolaylaştırır, kırmızı kan hücreleri için oksijen deposudur. Vücutta hemoglobin üretimine yardımcı olur, kalp krizi riskini azaltır. Kılcal damar zayıflığına iyi gelir. Vücutta kan dolaşımını kolaylaştırır, kolesterolü düşürür” dedi.
Erikleri ilk olarak dalından topladıklarını söyleyen Gökmen, “Sonra erikleri küçük ve büyük olarak ayırıyoruz. Sonra ayırdığımız eriklerden büyük olanlarını kazanda kabuklarını hafif şekilde çıtlatıyoruz. Pişirdikten sonra tepsiye döküp kabuklarını soyuyoruz. Soyduktan sonra erikleri tahtaya döküyoruz. İki gün sonra eriklerin altını üstüne getirerek altının da kurumasını sağlıyoruz. Sonra 3-4 gün içerisinde de topluyoruz. Kuru olarak elde de yenilebilir, suda ıslatılıp komposto da yapılabilir. Suda pişirilirken tatlanması için şeker de atıyoruz” diye konuştu.
Eriği dalından yere düşürmeden tek tek topladıklarını ifade eden Nadir Gökmen ise, “Erikleri biz dalından birer birer topluyoruz yere düşürmeden. Ardından topladığımız eriklerin çöplerini koparıyoruz. Erikleri küçük büyük olarak ayırıyoruz. İri olanlarını suda hafif şekilde haşlayarak kabuğunun soyulmasını sağlıyoruz. Soyulan erikler, kadınlar tarafından kabuklarından çıkartılıyor. Ondan sonra çam tahtalara seriliyor. Çam tahtalarında çam aromasıyla da birleşerek eriklerimiz kuruyor” şeklinde konuştu.
“Eriğimiz, hazımsızlığı gideriyor” diyen Nadir Gökmen, “Üryani eriği Kastamonu’da sadece belirli bölgede yetişiyor. Her yerinde yetişmiyor. Yetiştiğini iddia eden varsa da zaten onlar taklit üründür. Eriğimiz hazımsızlığı gideriyor. Bazı profesörlerin tavsiye ettiği gibi uzun yaşamayı sağlayan bir eriktir. Doğal ve Kastamonu yöresine özel sağlıklı bir ürün, kurutulmuş halde yenilebildiği gibi komposto şeklinde de hazırlanıp yenilebiliyor” ifadelerini kullandı.
“Üryani eriği doğal ve organik şartlarda köylüler tarafından hazırlanıyor”
Üryani eriğinin halen doğal ve organik şartlarda köylüler tarafından toplanarak hazırlandığını belirten doğa fotoğrafçısı Cebrail Keleş de şöyle konuştu:
“Kastamonu ilimizin en önemli kültürel değerlerinden bir tanesi de gastronomi konusunda yöresel ürünlerimizdir. Bunlardan bir tanesi de sadece Kastamonu bölgesinde yetişen ala erik diye tabir edilen eriğimizin kurutularak doğal ve organik şartlarda köylüler tarafından hazırlanmasıyla elde edilen Üryani’dir. Üryani ismini eriğin kabuğunun soyulmasından dolayı almıştır. Eriğin kabuğu soyulduğu için Üryan diye adı kalmıştır.”
Yıllardır sağlık sektöründe Üryani eriğinin kullanıldığına dikkat çeken Cebrail Keleş, “Yüzyıllardır bu bölgede bu insanlar sadece Kastamonu bölgesinde yetişen ala eriğin pestilini, ekşisini ve eriğin kurutulmasıyla beraber kurutulmuş ürünlerini elde ediyorlar. Bu eriğin en büyük özelliği antioksidan olmasıdır. Mideye, mide rahatsızlıklarına bu eriğin çok iyi gelmesidir. Sağlık konusunda üzerinde tam teşekküllü bir çalışma olmamasına rağmen yıllardır geleneksel olarak sağlık sektöründe üryani eriğini kullanıyorlar” dedi.
“Üryani eriğine coğrafi işaret alınması için çalışmalar sürüyor”
Sadece Kastamonu’da il merkezinde ve Daday ilçesinde yetişen Üryani eriğine coğrafi işaret alınması için çalışmaların sürdürüldüğünü söyleyen Cebrail Keleş, şunları söyledi:
“Eriğimizin en büyük alıcısı yine kendi yöremizin insanlarıdır. Dışarıya tanıtım noktasında çok fazla tanıtımlar yapılamadı şimdiye kadar. Şuanda Kastamonu Üniversitemiz ile Tarım ve Orman İl Müdürlüğümüz bu konuda tescil ve coğrafi işaret için gerekli çalışmaları başlattı. Bu konuda yakın zamanda sonuç alacağımızı düşünüyoruz.”
Keleş, “Üryani yani ala erik, Kastamonu’da dar bir çevrede yetişmektedir. Özellikle Daday ve Kastamonu merkezinde bu erik yetişmektedir. Bu dar çerçevede mikro klima etkisiyle eriğimiz bu bölgelerde yetişmektedir. Bu, yöremizin orijinal bir bitkisidir. Genetiği değişmemiş, aşıyla farklı eriklerle karıştırılmamış en az siyez kadar dokunulmamış bir genetiği olduğunu düşünüyorum” dedi.