Gümüşhane’de tarihi Ayvalos Kilisesi’nin çatısında kendiliğinden büyüyen çam ağaçları görenlerin dikkatini çekiyor.
İl genelinde 450’den fazla tescilli kültür varlığından birisi olan ve yüzyıllardır ayakta durabilen az sayıdaki tarihi yapılardan birisi olan Ayvalos Kilisesi, merkeze bağlı Mescitli köyündeki beş kiliseden birisi.
Köyün Armutlu yaylası yolu üzerinde sarı çam ormanlarının ortasında yer alan kilise, rüzgarın etkisiyle yıllar önce çatısına düşen kozalakların büyümesi sonucu ilginç bir görüntüye büründü.
Çatısında çam ağaçlarından adeta küçük bir orman oluşan kilise kökleri çatısını delen ağaçlar nedeniyle yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.
Ağaçların kilisenin boyuna ulaştığı gözlenirken, yaklaşık 30 yaşında olduğu belirlenen ağaçların yanında yeni yeni büyümeye başlayan çam ağaçları da tarihi yapıyı tehlikeye atıyor.
1989 yılında tescil edilen kilisenin dikdörtgen planlı, tek neftli, tek apsisli, bazilikal plan şemasında, beşik çatılı örtüye sahip olduğunu belirten TEMA Vakfı Gümüşhane İl Temsilcisi Yusuf Oral, birkaç yüzyıldır ayakta olan yapının halen sağlam durmasının zamanında çok güzel bir teknikle yapıldığının göstergesi olduğunu, kolonları, kirişleri ve diğer yapı elemanlarıyla modern bir mühendislik eseri gibi düşünüldüğünü ve ayakta kaldığını söyledi.
Günümüzde duvarlarında çatlamalar, tavanında ayrılmalar olduğunu kaydeden Oral, bunun sebebini şöyle açıkladı:
“Çünkü üzerinde 6-7 tane çam ağacı büyümüş durumda. Ağaçların en az 20-30 yaş arasında olduğunu düşünüyoruz. Yeni biten küçük fidanlar da var. Çünkü sürekli ağaçların tohumu dökülüyor. Ağaçlardan dökülen organik atıklar üzerinde bir toprak tabakası oluşturmuş durumda. Bu tip yapılarda ısı yalıtımını sağlamak için kil kullanıldığından bu da ağaç kökünün yürümesine müsait bir yapı. Ağaç kökleri şuanda komple tavanı sardı hatta bazı kökler içerden de çıkmış durumda. Bu yakında su alacak. Su aldığında kubbe tamamen çökecek. Biran önce önlem alınması lazım.”
Kilisenin çatısındaki çam ağaçlarının rüzgarın etkisiyle çevresindeki sarı çam ağaçların kozalaklarından yetiştiğini ifade eden Oral, köklerin altının taş olması nedeniyle yavaş büyüdüğünü fakat uzun yıllardan beri çatıda oluşan mineralli toprak yapısının bu süreci hızlandırmaya başladığını söyledi.
Tarihi kilisenin üzerindeki ağaçların çıkarılarak başka yere naklinin yapılması gerektiğini ve ardından çatısında kiremit görevi gören taşların yerine konulması gerektiğini vurgulayan Oral, “Aksi halde burayı da kaybedeceğiz diğer kiliselerin yıkıldığı gibi burası da yıkılacak. Bölgemiz son yıllarda turizm konusunda çok önemli bir hale geldi. Özellikle kültür ve tarih konusunda. Gümüşhane’de bu konuda çok fazla varlığımız var. Buraya sahip çıkılması gerekiyor, yoksa kaybedeceğiz. Özellikle Mescitli köyündeki kiliseler restore edilip turizme kazandırılsa turist gelebilir buraya. Bu kiliselere insanları getirecek bir tabela yok. Ya göstermekten utandığımız için bu tabelaları dikmek istemiyoruz ya bütçemiz yok yada bütçemiz var ama önemsiz geliyor böyle şeyler” diye konuştu.