Dilimize farklı dillerden gelen birçok kelime vardır. Bu kelimeler bazı ekler alarak, dönüşerek ya da bazı harfleri değişikliğe uğrayarak dilimize yerleşebilir. Gayesiz kelimesi de böyle bir kelimedir.
Arapçadan dilimize gelen gaye kelimesinin olumsuz halidir. Amacı olmayan kişiler için sıkça kullanılan bir ifadedir. Sadece kişiler için değil durumlar için de kullanılır. Sıfat ve zarf türünde birden fazla tanımı ve anlamı vardır.
Herhangi bir amacı, hedefi, gayesi olmayan kişilerden bahsederken gayesiz ifadesi kullanılabilir. Ancak aynı kelime sebep belirtilmemiş, herhangi bir sonuca ulaşma amacı taşımayan eylemler için de tercih edilebilir.
Türk Dil Kurumu, gayesiz kelimesi için biri zarf diğeri sıfat türünde olan iki farklı tanım yapmıştır. Bu tanımlar ve bu tanımlar için verilen bazı örnek cümleler şunlardır:
Örnek cümle şu şekildedir:
"Hayvanlar gibi gayesiz, teşkilatsız, medeniyetsiz yaşayamayız. (Ömer Seyfettin)"
Amaçsız, hedefsiz, plansız kelimeleri gayesiz eş anlamlısı olan kelimeler arasındadır. Hangi anlamında kullanıldığı yer aldığı cümlenin bütününe bakarak anlaşılabilir.
Bir kelimenin anlamını pekiştirmek için en iyi yöntem o kelimeyi cümle içinde kullanmaktır. Bu sayede o kelime cümlede hangi sebeple yer alıyorsa o anlama karşılık gelen eş anlamlı kelime doğru olarak seçilebilir.
Gayesizin eş anlamlısı olan kelimeler ile kurulan bazı örnek cümleler şunlardır:
Eğer oraya gideceksen bunun bir nedeni, bir amacı olmalı! Öyle elini kolunu sallayarak gidemezsin!