GDO'lu ürünlerin ithalatı, ihracatı, piyasaya sürülmesi ve kullanımına ilişkin başvuruları Biyogüvenlik Kurulu değerlendirecek. GDO'lu ürünlerin kullanımı, Kurul'un iznine tabi olacak.
Biyogüvenlik Kanunu Tasarısı TBMM Başkanlığı'na gönderildi. Kanun genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünleriyle ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri faaliyetlere dair hükümleri kapsıyor. Veteriner ve beşeri tıbbi ürünler ile kozmetik ürünleri ise tasarını kapsamı dışında.
Tasarıya göre insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı gözönünde bulundurularak GDO veya ürünlerinin, ithalatı, ihracatı, deneysel amaçlı serbest bırakılması, piyasaya sürülmesi ile genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımına, bilimsel esaslara göre yapılacak risk değerlendirmesine göre karar verilecek. Risk değerlendirme sonuçlarına göre risk oluşturmayacağı belirlenen başvurular için verilen kararın geçerlilik
süresi 10 yıl olarak belirlendi.
Her bir GDO ve ürününün ilk ithalatı için gen sahibi veya ithalatçı, yurt içinde geliştirilen GDO ve ürünü için ise gerçek ve tüzel kişiler tarafından Bakanlığa başvuru yapacak. Başvuruda GDO ve ürünün ne amaçla kullanılacağının belirtilmesi zorunlu olacak. GDO ve ürünü için birden fazla amaçla kullanım başvurusu yapılabilecek. Birden fazla amaçla kullanım başvurusu yapıldığında, her bir amaç için ayrı başvuru yapılmış sayılacak. Yapılan bir başvurunun sonucu başka başvurular için emsal teşkil etmeyecek.
Alınan başvurular Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından Biyogüvenlik Kurulu'na iletilecek. Kurul 90 gün içerisinde başvurunun kabul edilip edilmediğini ve diğer değerlendirmelerini Bakanlığa gönderecek. Bakanlık 15 gün içerisinde başvuru sahibine bildirimde bulunacak.
Karar alma süresi, alınan kararın Bakanlık tarafından başvuru sahibine bildirilmesinden sonra başlayacak ve bu süre 270 günü geçemeyecek. Başvuru sahibi gizli tutulmasını istediği bilgilere ilişkin talebini yazılı olarak bildirecek. Bakanlık bu talebin tamamen veya kısmen karşılanmasına karar vermesinin ardından taleple ilgili gerekli tedbirleri alacak ve başvuru sahibine bildirecek. Başvuru sahibinin veya ithalatçının adı ve adresi, GDO ve ürünlerinin kullanım amacı, sahip olduğu özellikler, ayırt edici
kimlik bilgileri, bilinen ve bilimsel isimleri, transfer edilen genin alındığı organizma, alıcı ve verici organizmanın orijin ülkesi, transfer yönteminin genel tanımı, acil durumlarda uygulanacak olan yöntem ile planlar ve risk değerlendirmesinin özeti gizli bilgi olarak değerlendirilemeyecek. Başvurularda, GDO veya ürünlerinin geliştirildiği veya tescil edildiği ülkede çevreye serbest bırakılmasına, tüketim amacıyla piyasaya sürülmesine izin verildiğine, verilen iznin devam ettiğine, üretimine ve
tüketimine devam edildiğine ve Bakanlıkça belirlenen süreyle piyasada yer aldığına dair talep edilen belgenin sunulması zorunlu olacak.
Deneysel amaçlı serbest bırakma veya piyasaya sürme amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri için ithalattan önce, yurt içinde geliştirilenler için ise piyasaya sürülmeden önce Bakanlığa ayrı ayrı başvuru yapılır. GDO ve ürünlerinin transit geçişinde her bir geçiş için Bakanlıktan izin alınması zorunlu olacak. Transit geçişler, Bakanlık tarafından verilen yazılı izinde belirtilen koşullara ve Gümrük Kanununa uygun olarak gerçekleştirilecek.
Araştırma yapmaya yetkili kuruluşlar tarafından bilimsel araştırma amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri için Bakanlıktan izin alınacak. İthalat, yazılı izinle belirlenen koşullara uygun olarak gerçekleştirilecek. Araştırma amaçlı olan GDO ve ürünleri ile genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımı için, faaliyeti yürüteceklerin kapalı alanda kullanım koşullarını ve standartlarını karşılaması ve kaza ile çevreye yayılması durumunda uygulanabilecek tedbirlerin mevcut olması
gerekecek. Araştırma amaçlı yapılacak faaliyet ve sonucundan Bakanlığa bilgi verilmesi zorunlu olacak.
GDO ve ürünleri ile ilgili yapılan başvurular hakkında risk ve sosyo-ekonomik değerlendirmeye ilişkin bilimsel raporlar, Kurul tarafından, biyogüvenlik bilgi değişim mekanizması vasıtasıyla kamuoyunun görüşüne açılacak. Kurul, bu görüşleri de dikkate alarak nihai değerlendirme raporu ile olumlu kararını toplantı tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde gerekçeleri, varsa karşı oy gerekçeleri ve imzalarıyla birlikte tekemmül ettirmek ve Bakanlığa sunmak zorunda olacak. Kurul kararları Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girecek.
Kararın olumsuz olması durumunda bu karar, Bakanlıkça başvuru sahibine yazılı olarak bildirilecek. Başvuru sahibi olumsuz kararın değiştirilmesine sebep olabilecek yeni bilgilere sahip olması halinde, Bakanlığa başvurarak bu olumsuz kararın gözden geçirilmesini isteyebilecek. Bu durumda Kurul, sunulan yeni bilgileri dikkate alarak 60 gün içinde kararı gözden geçirecek ve sonuçlarını başvuru sahibine bildirilmek üzere Bakanlığa iletecek. Verilen nihai karar kamuoyuna duyurulacak. Başvurusu reddedilen bir
GDO ve ürünü için aynı kullanım amacıyla yeniden başvuru yapılabilmesi için karar tarihinden itibaren en az 1 yıllık sürenin geçmesi ve başvuru sahibinin yeni bilimsel gerekçeler sunması gerekecek. GDO ve ürünleri ile ilgili karar sürecinde şu hususlar dikkate alınacak:
"- İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğin tehdit edilmemesi. Üretici ve tüketicinin tercih hakkının ortadan kaldırılmaması. Çevrenin ekolojik dengesinin ve ekosistemin bozulmask adresi, GDO ve ürünlerinin kına neden olunmaması. GDO ve ürünlerinin çevreye yayılma riskinin olmaması. Biyolojik çeşitliliğin devamlılığının tehlikeye düşürülmemesi. Başvuru sahibinin biyogüvenliğin sağlanmasına yönelik tedbirleri uygulamak için yeterli kapasiteye sahip olması."
Kararda yer alacak hususlar ise şunlar:
"Geçerlilik süresi, ithalatta uygulanacak işlemler, kullanım amacı, risk yönetimi ve piyasa denetimi için gerekli veriler, izleme koşulları, belgeleme ve etiketleme koşulları, ambalajlama, taşıma, muhafaza ve nakil kuralları, işleme, atık ve artık arıtım ve imha koşulları, güvenlik ve acil durum tedbirleri, yıllık raporlamanın nasıl yapılacağı."
Başvuru sahibi, geçerlilik süresi dolmadan en az 180 gün önce Bakanlığa müracaat ederek uzatma talep edebilecek. Bu talep Kurul tarafından değerlendirilecek ve sonucu başvuru sahibine bildirilmek üzere Bakanlığa gönderilecek. Başvuruda verilen bilgilerin yeterli görülmemesi durumunda başvuru sahibinden yeniden deney, test, analiz ve araştırma yapılması talep edilebilecek. Risk değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik değerlendirme işlemleri ile ilgili masraflar başvuru sahibi tarafından karşılanacak. Yapılan
başvurularda her bir başvuru için ayrı risk değerlendirmesi yapılacak. Risk değerlendirmesinde laboratuvar, sera ve tarla testlerini içeren alan denemeleri ile gıda analizleri, toksisite ve alerji testleri yanında gerekli görülen diğer testlerin sonuçlarının başvuru sahibi tarafından verilmesi zorunlu olacak. Her bir başvuru hakkında karar vermede esas alınmak üzere GDO'ların, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, tüketici ve kullanıcılar üzerindeki etkilerinin
belirlenmesi için sosyo-ekonomik değerlendirme yapılacak. asarıya göre GDO ve ürünlerine ilişkin şu fiillerin yapılması yasak olacak:
GDO ve ürünlerinin, Kurul kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması, genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların üretimi, GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı.
GDO ve ürünlerinin piyasaya sürülmesinden sonra kararda verilen koşullara uyulup uyulmadığı, insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde herhangi bir beklenmeyen etkisinin olup olmadığı Bakanlık tarafından kontrol edilecek ve denetlenecek. Kararda belirtilen koşulların ihlali veya GDO ve ürünleriyle ilgili olarak herhangi bir riskin ortaya çıkabileceği yönünde yeni bilimsel bilgilerin ortaya çıkması durumunda, karar Kurul tarafından iptal edilebilecek. İzlenebilirliğin
sağlanması amacıyla GDO ve ürünlerinin ülkeye girişi ve dolaşımında Bakanlığa beyanda bulunulması, gerekli kayıtların tutulması, kararın bir örneğinin bulundurulması ve etiketleme kurallarına uyulması zorunlu olacak. Her bir GDO ve ürününe ayırt edici kimlik verilerek kayıt altına alınacak. Herhangi bir ürünün Bakanlık tarafından belirlenen eşik değerin üzerinde GDO ve ürünlerini içermesi halinde etikette, GDO içerdiğinin açıkça belirtilmesi zorunlu olacak.
Tarım Bakanlığı, insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla bu Kanun kapsamına giren ürünler hakkında tamamen veya kısmen toplatma, mülkiyetin kamuya geçirilmesi, ürünün menşeine iadesi, faaliyetin geçici olarak durdurulması, ürünün imhası, piyasaya arzı, ticareti ve işlenmesinin yasaklanması gibi ihtiyati tedbirleri almaya ve her türlü düzenlemeyi yapmaya yetkili olacak.
GDO ve ürünleriyle ilgili yapılan başvuruların değerlendirilmesi ve bu maddede belirtilen diğer görevlerin yürütülmesi için Biyogüvenlik Kurulu oluşturulacak. Kurul, Bakanlıkça dört, Çevre ve Orman Bakanlığınca iki, Sağlık Bakanlığınca bir, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca bir ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca bir üye olmak üzere, 3 yıllık süre için ilgili bakanlar tarafından belirlenen toplam 9 üyeden oluşacak. Üyelerden en az ikisi üniversite veya meslek örgütleri temsilcileri arasından seçilir. Kurul
Başkanı, Bakan tarafından belirlenir. Kurul Başkanı yokluğunda yerine vekalet etmek üzere bir üyeyi tayin eder. Kurul, Başkan ve üyeleri en fazla iki dönem için görevlendirilebilecek. Kurul görevini yaparken bağımsız olacak.
GDO ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerde bulunanlar, bu Kanun kapsamında izin almış olsalar dahi, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanmasına karşı oluşan zararlardan sorumlu olacak. Bu sorumluluk, GDO ve ürünlerinin, başvuru ve kararda yer alan koşulları sağlamadığının anlaşılması durumunda zarar oluşmasa dahi geçerli olacak. GDO'ların kapalı alanda kullanımı ve gıda, yem, işleme ve tüketim amacıyla piyasaya sürülmesi, ithalatı ve
transit geçişi için izin alma zorunluluğu olduğu halde, bu faaliyetleri izinsiz olarak gerçekleştirenler ile GDO'ları çevreye serbest bırakanlar ve üretenler bu faaliyetler sonucunda meydana gelen her türlü zarardan sorumlu olacaklar. Ortaya çıkan bir zararın GDO'lardan kaynaklandığının kabul edilebilmesi için, zararın organizmaların sahip olduğu yeni özelliklerden veya organizmaların yeniden üretiminden veya değiştirilmesinden ya da organizmaların değiştirilmiş materyalinin başka organizmalara geçişinden
kaynaklanması gerekecek. GDO ve ürünlerini piyasaya süren, ticari olarak işleyen, dağıtan ve pazarlayanlar meydana gelebilecek zararlar ve bunlara ilişkin sorumluluklar hakkında birbirlerini bilgilendirmek zorunda olacak. GDO'ları muameleye tabi tutanlar, muamele nedeniyle çevrede zararın meydana gelmemesi veya meydana gelen zararın sonuçlarının ağırlaşmaması için risk değerlendirmesine göre belirlenen tedbirlerin masraflarını karşılamakla yükümlü olacak. Sorumlular, çevrenin zarar görmüş veya tahrip olmuş
unsurlarının eski haline getirilmesi veya aynı değerdeki unsurların yerine konulması için gerekli masrafları da karşılayacak. GDO ve ürünlerinin neden olduğu zararların tazmin edilmesini talep hakkı, zarar görenin, zarardan veya zarar vereni öğrenmesinden itibaren iki yıl ve zararı doğuran olayın meydana gelmesinden itibaren yirmi yıl sonra düşecek. Zararın sel, dolu, heyelan, deprem gibi tabii afetlerden veya zarar görenin ya da üçüncü kişinin ağır kusurundan kaynaklandığının tespit edilmesi halinde
sorumluluk hükümleri uygulanmayacak.
Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanları çevreye serbest bırakanlara veya üretenlere 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve bin 500 günden 2 bin 500 güne kadar adli para cezası verilecek. Bu fiil nedeniyle zarar meydana gelmesi halinde verilecek hapis cezası 7 yıldan ve adli para cezası 2 bin günden az olamayacak. GDO ve ürünlerini, Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullananlar ile bu tür ürünlerin ithalatını veya ülke içinde dağıtımını gerçekleştirenlere 4
yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ve bin günden 2 bin güne kadar adli para cezası verilecek. GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanılması ile ithalatı ve ülke içinde dağıtımı sonucunda bir zarar meydana gelmesi halinde verilecek hapis cezası 5 yıldan ve adli para cezası bin 500 günden az olamayacak. GDO ve ürünlerini Kurul kararlarına aykırı olarak kullananlara veya kullandıranlara 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ve 500 günden bin güne kadar
adli para cezası verilecek. Kurul kararlarına aykırı olarak kullanım sonucunda bir zarar meydana gelmesi halinde verilecek hapis cezası 3 yıldan ve adli para cezası 750 günden az olamayacak.
Bakanlığa yapılacak başvurularda gerçeğe aykırı beyanda bulunanlara 2 yıldan dört yıla kadar hapis cezası verilecek. Gerçeğe aykırı beyana dayanılarak herhangi bir faaliyet için karar alınması ve bu karara dayanılarak faaliyetin gerçekleştirilmesi halinde, 4 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası verilecek. Gerçekleştirilen faaliyet sonucu zarar meydana gelmesi halinde verilecek ceza 5 yıldan az olamayacak.
(5) Bu maddenin birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarında düzenlenen fiiller bir tüzel kişinin faaliyeti kapsamında işlendiği takdirde ilgili tüzel kişiye fiilin ağırlığına göre 100 bin Türk Lirasından 200 bin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. GDO ve ürünlerini karar olmaksızın, karar geçerlilik süresi sona erdikten sonra veya karar iptal edildiği ya da askıya alındığı halde kapalı alanda kullananlara 10 bin Türk Lirası idari para cezası verilecek. Bu fiiller sonucunda biyolojik
çeşitlilikte, çevre, bitki ve hayvan sağlığında bir zarar meydana gelmesi halinde bu durumdan sorumlu olanlara 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve 750 günden bin 500 güne kadar adli para cezası verilecek. İnsan sağlığı açısından bir zarar meydana gelmesi halinde bu durumdan sorumlu olanlara 6 yıldan 9 yıla kadar hapis cezası ve 2 bin 500 günden 5 bin güne kadar adli para cezası verilecek.