Gebelik planlayan kadınlar;
Sigara kullanıyorlarsa bırakmaları ya da günde 3'ün altına düşürmeleri,Gebelik öncesinde Hepatit B, kızamıkçık (rubella) taraması yaptırmaları ve gerekirse aşılarını tamamlamaları,Kilo fazlası olan kadınlar için kilo vermeleri,Günde 400 mikrogram folik asit kullanmaları, daha önceki gebeliklerinde anomalili bebeköyküsü (nöral tüp defekti) olan kadınlara ise günde 4 mg folik asit almaları, Akdeniz anemisi, kistik fibrozis gibi kalıtsal hastalıklar için taşıyıcı olan ya da ailesinde bu tip hastalıklar bulunan ailelerin genetik danışmanlık alması önerilmektedir.Gebelik sırasında saç boyatma ve makyaj yapmanın, gebeliğin son haftalarına kadar cinsel ilişkide bulunmanın (erken doğum tehdidi ya da kanama hariç), havuz ya da denize girmenin, uçakla seyahat etmenin (gebeliğin 26. haftasından sonra doktor raporu gerekmektedir), araba kullanmanın (son aya kadar), spor yapmanın, bilgisayar ve cep telefonu kullanmanın, metal dedektörlü güvenlik kapılarından geçmenin zararlı olduğuna dairbilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. İki-üç saatten kısa uçak yolculuklarında sık hareket, baldır egzersizleri ve bol sıvı alımı yeterli olur. Daha uzun yolculuklar için bunlara ek olarak varis çorabı giyilmesi önerilir. Daha önceden damar problemi ve varisleri olan gebeler için yolculuk öncesi doktoru ile görüşmesi önerilir. Gemi yolculuğu özellikle gebeliğin erken dönemlerinde bulantı ve kusmada artışa neden olabilir.Gebelikte her türlü diş tedavisi yapılabilir.
Demir ilaçları gebelikten önce kansızlık (anemi) sorunu olan kadınlarda veya 26. gebelik haftasından sonra anemi gelişen kadınlarda gereklidir.
Gebelikte fetal anomaliye rastlanma riski %2'dir. Gebeliğin 10-14. haftalarında ultrason ile fetal anomalilerin %40'ı, 22-24. haftalarda %80'i belirlenebilmektedir. Unutulmaması gereken nokta; gebelikte yapılan tarama testlerinin %10'unda aslında bebekte sorun olmadığı halde sorun varmış gibi çıkabilmektedir.
Gebeliğinizin sağlıklı bir şekilde devam etmesi ve gebelik sırasında oluşabilecek problemlerin erken dönemde tanınabilmesi ve önlenebilmesi için gebelik süresince doktorunuzun önerdiği aralıklarla takip edilmeniz gerekmektedir.
Gebelik öncesinde bir sorunu olmayan kadınlarda genellikle önerilen izlem şekli ve gerekli tetkikler şu şekildedir:
İlk muayene: Ultrason ile gebelik kesesi (gebeliğin 5-6.haftası) ve bebeğin kalp atımının tespit edilmesini (gebeliğin 7-8.haftası) takiben kan basıncı ve vücut ağırlığı ölçülüp kaydedilir. Gebeliğin riskli gebelik olup olmadığının tespiti için önceki gebeliklere ait bilgiler, bu gebelikte ortaya çıkan şikayetler ve anne adayının daha önce geçirdiği hastalıklar ve ameliyatlar, kullandığı ilaçlar, sigara-alkol kullanımı, çiftlerin ailesinde kalıtsal hastalık olup olmadığı ve eşler arasında akrabalık olup olmadığı sorgulanmalıdır. Açlık kan şekeri, kan grubu ve hepatit testleri istenir. Eğer anne adayının HBs Ag pozitif ise doğum sırasında bebeğe geçişi önlemek için hemen doğumdan sonra bebeğe aşı ve immünglobulin yapılmalıdır. Aşı 2. ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. Gebeye ait son bir yıl içinde yapılmış smear testi yoksa rahim ağzından smear alınması önerilir. Kan uyuşmazlığı olan çiftlerde (anne Rh -, baba Rh+) bebeğin etkilenip etkilenmediğini belirlemek için indirekt Coombs (IDC) testi istenir. Doğumdan sonra bebek kan grubuna ve direkt Coombs bakılır. Bebek kan grubu Rh+ ve direkt Coombs testi negatif ise anneye doğumdan sonraki ilk 72 saat içinde Anti IgD aşısı yapılarak daha sonraki bebeklerin olumsuz etkilenmesi önlenmiş olur.
İkinci muayene: 11-14. gebelik haftalarında vücut ağırlığı ve kan basıncı ölçümü yanında ultrason tekrarı gereklidir. Ultrason ile Down sendromu taraması için ense deri kalınlığı ölçümü ve burun kemiği (nasal kemik) varlığına bakılır; PAPP-A ve f-beta HCG ölçümü için kan alınır. Bu testle Down sendromlu bebeklerin %90'ı tespit edilebilir. Rh – gebelerde IDC testi tekrarlanır. 16-18. gebelik haftalarında anne kanında bakılan HCG, östriol ve alfafetoprotein düzeyleri anne yaşı vr gebelik haftası ile birlikte değerlendirilerek(üçlü tarama testi)bebeğin Down sendromlu olma riski belirlenir. Bu test ile Down sendromlu bebeklerin %64'ü tespit edilebilir. Bu test sadece riski gösterir ve kesin tanı için gebeliğin ilk 3 ayında bebeğin eşinden örnek (CVS), ikinci 3 ayında ise bebeğin çevresindeki sıvıdan örnek (amniosentez) alınır.
Üçüncü muayene: 22-24. gebelik haftasında vücut ağırlığı ve kan basıncı ölçümünü takiben tam kan sayımı için kan alınır. Hemoglobin değeri 11'in altında ise demir ilacı önerilir. Bu haftalarda ayrıca bebeğin tüm organlarınınve kalbinindetaylı olarak incelendiğiayrıntılı ultrason incelemesi ve doktorunuz gerekli görürse rahim damarlarındaki kan akımını inceleyen Doppler ultrason incelemesi yapılmalıdır. Gebeliklerin%4'ünde ortaya çıkan gebeliğe bağlı şeker hastalığını (diabet) taramak içingebeliğin 24-28. haftaları arasında 50 gram oral glukoz yükleme testi yapılmalıdır. Bu testte aç veya tok karnına 50 gram glukoz içiminden 1 saat sonra kan şekerine bakılır. 140'ın üzerinde ise 100 gram glukoz ile yükleme testi yapılarak diabet tanısı konulur. Rh – gebelerde IDC testi tekrarlanır.
Dördüncü muayene: 32. haftada kan basıncı ve vücut ağırlığı ölçümüne ek olarak bebeğin gelişimini değerlendirmek için ultrason yapılmalıdır. Rh – gebelerde IDC testi tekrarlanır.
Beşinci muayene: 38-39.gebelik haftasında bebeğin tahmini doğum ağırlığı ve kemik çatınızın uygunluğuna bağlı olarak doğum şeklinin planlanması için yapılacak son ziyarettir. Kan basıncı ve vücut ağırlığı ölçümünün yanı sıra ultrason ile bebeğin ağırlığı, su durumu ölçülür, NST ile bebeğin kalp atışları değerlendirilir.38. gebelik haftasından sonra NST ve ultrason takipleri doktorunuzun uygun gördüğü sıklıkta doğuma kadar devam eder.
Gebelikte sık ortaya çıkan şikayetler ve çözüm yolları
Bulantı-kusma: Gebeliğin ilk 3 ayında hormonal etki ile özellikle sabahları görülür. Yataktan kalkmadan bisküvi, kızarmış ekmek gibi kuru yiyecekleri yemek; az ve sık yemek; kızartmalar ve soslu yemekler yememek; maden suyu, haşlanmış patates, pilav, yoğurt, tuzlu leblebi gibvi yiyecekleri tüketmek yararlı olabilir. Genellikle 3. aydan sonra azalarak kaybolur.Akıntı: Normalde gebelikte hormonal etkiye bağlı şeffaf, kokusuz ve kaşıntı ile birliktelik göstermeyen bir akıntı görülebilir. Gebelikte günlük iç çamaşırı değiştirmek, tuvalet temizliğinin önden arkaya doğru ve sadece suyla yapılması ve vajenin içinin yıkanmaması gibi genel hijyen kurallarına uyulması önerilir. Sık idrara çıkma: Gebeliğin ilk yarısında böbrek kan dolaşımında değişme ve hormonal etki ile ikinci yarısında ise bebeğin idrar kesesine basısı sebebiyle sık idrara çıkma isteği görülebilir. İdrar yaparken yanma ve idrar renginde değişiklik enfeksiyon belirtileridir. Varis oluşumu: Büyüyen rahmin basısına bağlı bacaklarda, büyük ve küçük dudaklarda (labium majus ve minus) varisler oluşabilir. Varis oluşumunu azaltmak için uzun süre ayakta durmaktan kaçınmak, varis çorabı giymek, bacakları yükseğe kaldırarak dinlendirmek ve bacak egzersizleri yapmak tavsiye edilebilir.Bacak krampları: Gebelikte mineral dengesinde bozulma sonucu ortaya çıkar. Bacak masajı, sıcak uygulama ve ani germe hareketlerinden kaçınılması önerilir.Kabızlık ve hemoroid: Hormonal etki ile mide ve barsak hareketlerinin yavaşlaması ve büyüyen rahmin basısı sebebiyle gelişir. Bol sıvı alımı, çiğ sebze-meyve tüketmek tuvalet ihtiyacını ertelememek, düzenli yürüyüş yapmak ve demir ilaçlarını bol su ile tok karnına almak bu sorunun şiddetini azaltabilir.Memelerde hassasiyet: Destekli ve uygun ölçülerde sütyen kullanımı ve soğuk uygulama önerilebilir.Vücutta şişlik (ödem): Hormonal etkiye bağlı vücutta su tutulması sonucu oluşur. Gebeliğin geç dönemlerinde sadece bacaklarda olan ödem tedavi gerektirmez. Ödem sabahları yüz, el ve bacaklarda oluyorsa doktor kontrolü gereklidir. Ödem olumunu azaltmak için uzun süre ayakta durmamak, sıkı giysiler giymemek ve bacakları yükseğe kaldırarak dinlendirme tavsiye edilebilir.
Ankalife Tüp Bebek ve Tedavi Merkezi Opr. Dr Tolga Ecemiş