Bir diğer adı gider notu olan gider pusulası, belli başlı bilgileri içeren ve Vergi Usul Kanunu'na göre düzenlenen bir belgedir. Söz edilen bu belge özellikle serbest meslek çalışanları tarafından sıklıkla araştırılır. Çünkü gider pusulası, mal ve hizmet alışverişi yapan karşılıklı tarafların yasal olarak pürüzsüz bir şekilde faaliyet gerçekleştirmelerini mümkün kılar. Bununla birlikte gider pusulasının hangi durumlarda düzenlendiği, ne gibi bilgileri içerdiği ve brüt tutar hesaplamasına nasıl ulaşıldığı da açıklanmalıdır.
Yaygın olarak gider notu olarak da bilinen gider pusulası, resmi nitelikte olan ve fatura yerine geçtiği bilinen bir belgedir. Özellikle belli başlı ticari oluşumlara hizmet sunan kişiler, gider pusulasının detaylı özelliklerini ve ne işe yaradığını sorgular. Bu belge sayesinde her bir ölçekten olan oluşum, elde ettiği kazancı yasal düzleme taşıyabilir. Dolayısıyla gider pusulasının temelde bir faturalama aracı olduğu söylenebilir.
Kazancın yasal olarak faturalanması ve vergiye yönelik olan pürüzlerin ortadan kaldırılmasını sağlayan gider pusulası belli başlı bilgileri içerir. Bunlar arasında mal veya hizmetin cinsi, fiyatı, miktarı, karşılıklı tarafların isim ve soy isimleri ile unvan bilgisi yer alır. Dolayısıyla gider pusulasının özellikle serbest çalışan kategorisinde yer alan kişilerin adını sıklıkla duyduğu bir belge olduğu söylenebilir.
Herhangi bir işletmenin ve hizmet sunan tarafın yasal düzlemde zarar görmemesi için düzenlenen gider pusulasının nasıl oluşturulduğu merak edilir. İlk olarak bu belgenin 2 nüsha halinde düzenlendiği söylenebilir. Yani gider pusulası, her iki tarafta da birer adet aslı olacak şekilde düzenlenir. Bu özelliği düşünüldüğü zaman gider pusulasının tek nüsha halinde düzenlendiği zaman geçersiz sayıldığı da hatırlatılmalıdır. Çünkü gider pusulasında mal ya da hizmet sunan kişinin imzası bulunmalıdır. Gider pusulası hazırlanırken bu belgede mutlaka yer aldığına dikkat edilmesi gereken bilgiler ise aşağıdaki gibidir:
2019 senesinde Vergi Usul Kanunu'nun 3092 sayılı genel tebliği kapsamında elektronik ortamda da oluşturulabildiği belirtilen gider pusulası belli başlı durumlarda düzenlenir. Örneğin vergi mükellefi olmadığı bilinen bir kişiden hizmet alındığı takdirde gider makbuzu oluşturulmalıdır. Bununla birlikte hizmet veya ürün vergiden muaf tutulduğu bilinen bir esnaftan alındığı takdirde de bu belge hazırlanır.
Basit usulde vergilendirildiği görülen mükelleflerden sabit olarak nitelendirilen bir kıymet alındığı zaman da gider pusulasının hazırlanması gerekir. Yine gider makbuzunun hazırlanması gereken durumlardan biri, Gelir Vergisi Kanunu kapsamında yer alan 18. maddede belirtilen istisnai kategoriye dahil olan kişilerden eser alınmasıdır. Son olarak serbest meslek alanında geçici olarak hizmet verecek olan kişilere ödeme yapılırken de gider pusulası oluşturulması gerektiği belirtilebilir.
Vergi Usul Kanunu kapsamında yer alan 234. maddeye konu olan belli başlı kişiler gider pusulası hazırlamakla yükümlüdür. Bu kişi grupları arasında kazancı basit usulde vergilendirenler ile birinci ve ikinci sınıf tüccarlar mevcuttur. Ayrıca defter tutması zorunlu olan çiftçiler ile serbest meslek erbapları da belli başlı durumlarda gider pusulası düzenlemelidir. Belirtilen kişi gruplarının bir hizmet ya da mal almaları durumunda oluşturmaları gereken gider pusulasına yönelik olarak en çok araştırılan hususlardan biri ise hesaplama işlemleridir. Yani gider pusulası stopaj oranları gibi değerlere bağlı olarak brüt ve net ödemenin nasıl hesaplandığı açıklanmalıdır.
Herhangi bir gider pusulası örneği incelendiği zaman stopaj kesintisinin Gelir Vergisi Kanunu kapsamındaki 94. maddede belirtilen oranlara göre uygulandığı söylenebilir. Yani stopaj kesintisinin oranı %2 ya da %5 olabildiği gibi %10 veya %20'yi de bulabilir. Bu bilgilere bağlı olarak gider pusulası için vergi hesaplama örneği aşağıdaki gibi belirtilebilir;