Arpacık bazı insanlarda neredeyse göz kapağına yerleşmiş, orada yaşayan bir canlı gibidir ve vücudun en ufak zafiyetinde ortaya çıkıverir. Bu yaklaşım bir yönüyle doğru da sayılabilir. Çünkü arpacık oluşumu için gereken şartlar belli bir cilt tipini işaret eder ve bu cilt tipine sahip insanlar arpacığa meyillidir. Tıpkı bazı ciltlerin sivilceye meyilli olması gibi. Arpacık neden çıkar, arpacık nedir bilgi sahibi olmak bu cilt hastalığına karşı gerekli tedavi adımlarının zamanında atılmasına yardımcı olacaktır. Bu nedenle sizler için arpacık ile ilgili önemli bilgileri derledik.
Üst göz kapağında yaklaşık 25 ila 40, alt göz kapağında ise 20 ila 30 adet meibomian bezi vardır. Bu bezler göz küresinin dış yüzeyine yağ salgılar. Böylece gözümüz, açıp kapatırken meydana gelebilecek tahrişten, çizilmelerden korunur. Ayrıca bu yağlar sayesinde gözyaşı daha çabuk buharlaşır. Sık tekrarlayan göz enfeksiyonları, zamanla göz kapağı kenarındaki bu meibom bezlerinde tıkanmaya sebep olur.
Birçok hastada arpacığın nedeni tam olarak anlaşılamaz. Cilt tipi kuru olan ve daha önce egzamaya hikayesi olan ya da egzamaya meyilli cilt yapısı bulunan kişilerde daha sık rastlandığı tespit edilmiştir. Çünkü kepek ve pullanmanın sık olduğu bu cilt tiplerinde yağ bezelerinin tıkanma ihtimali daha yüksektir.
Diğer bütün enfeksiyon hastalıklarında olduğu gibi, genel vücut sağlığının bozuk olması ve bağışıklık sisteminin zayıflığı da arpacık görülmesine sebep olur. Gözleri ovuşturmak, hem enfeksiyonu gözün başka yerlerine bulaştırabileceği hem de ellerdeki başka mikropları göze taşıyacağı için zararlıdır.
Bazı durumlarda ise arpacığın sebebi blefarit adı verilen başka bir göz kapağı enfeksiyonudur.
Arpacık (hordeolum), toplumda çok sık karşılaşılan bir göz kapağı sorunudur. Anadolu'da it dirseği adıyla da bilinir. Alt ve üst göz kapaklarında bulunan yağ bezlerinin tıkanması sonucu meydana gelir. Tıkanma sonucu göz kapağında, içi iltihaplı bir beze oluşur. İltihaba çoğu zaman S. Aureussebep isimli bakteri sebep olur. Bu beze başlangıçta bir arpa tanesi kadardır ve bu aşamadayken fark edilmeyebilir. Kızarıklığın ardından büyüyen bu beze, bazen göz kapağının tamamen kapanmasına sebep olur.
Arpacık, enfeksiyonun geliştiği göz kapağı bezlerine göre ikiye ayrılır:
1. Dış arpacık
Göz kapağının dış yüzünde, kirpiklere bağlı yağ bezleri (zeis ve moll) vardır. Bunlar, göz yüzeyini koruyan yağı (sebum) salgılarlar. Bazen salgı bezi kanalı tıkanır ve içeride kalan bakteriler "dış arpacık" gelişimine yol açar.
2. İç arpacık
Göz kapağının, dışarıdan bakınca göremediğimiz iç yüzünde ise "meibom bezleri" denen bir sıra salgı bezleri daha vardır. Bunlar da yağ bezleridir fakat kirpiklerle bağlantıları yoktur. Göz kapağının, göz küresine temas eden iç yüzüne açılırlar. Burada oluşan bir tıkanıklık da zamanla enfeksiyona sebep olabilir ve bu durumda oluşan şişlik "iç arpacık" olarak tanımlanır.
Kirpik köklerine bağlı olan yağ bezlerinin tıkanmasıyla meydana gelen dış arpacık kolayca tanınır. Arpacık ortaya çıkmadan birkaç gün önce gözde kaşınma ve batma hissi başlar. Bu sırada küçük, ağrılı bir nokta biçimindedir. iki gün içinde arpacık belirgin biçimde ortaya çıkar. Küçük, ağrılı nokta giderek daha da şişer, kızarıklığı artar, içi iltihap dolu bir bir kabarcık halini alır.
İç arpacık ise göz kapağının iç yüzeyinde geliştiği için, ancak göz kapağı dışa doğru çevrilirse fark edilebilir. Meibom bezi tıkanıp, sebep olduğu şişlik daha da büyüdükçe, göz kapağını dışa doğru gerer ve dış arpacıktan çok daha fazla ağrı yapar. Yarattığı rahatsızlık çok daha fazladır.
Her iki türünde de arpacık büyüdükçe göz kapağındaki ağrı ve batma hissi de artar. Işık, ağrı şikayetinde artışla birlikte gözün sürekli sulanmasına sebep olur. Tıkanıklık sebebiyle buharlaşması uzun süren gözyaşı, sık sık burun çekme ihtiyacı doğurur. Aileler gözü kızaran, sık sık burnunu çeken ve genel bir huzursuzluk hali sergileyen çocuklarının kızamık gibi başka bir hastalığa yakalandığını düşünebilirler.
Arpacık genel görünümü itibarıyla, özellikle ilk 2 gün şalazyon ve blefarit enfeksiyonlarıyla benzerlik gösterir. Ayırıcı tanıyı, basit bir göz muayenesiyle bir göz doktoru koyacaktır.
Arpacık Nasıl Tedavi Edilir?
Aparcık problemi için izlenecek farklı yollar vardır ki doktorunuz hastalığın seviyesine bağlı olarak size uygun tedaviyi uygulayacaktır.
Erken fark edilmesi durumunda antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilir. Fakat çoğunlukla, özellikle de iç arpacıksa, irinli kabarcıklar oluştuktan sonra fark edilir ve antibiyotikler faydasız kalır. Bu durumda yapılacak tek şey, iltihabın boşalmasını sağlamaktır. Sıcak bir havlu ile kompres yapmak, kan akışını artırarak ağrıyı azaltır. Sıcak uygulaması aynı zamanda iltihabı da yumuşatır ve boşalmasını kolaylaştırır. Eğer kıl köklerinden kaynaklanan dış arpacık söz konusu ise, geliştiği kirpik teli yakından bakınca kolayca fark edilir. Bu kirpik bir cımbızla alınırsa, kıl kökündeki arpacık kendiliğinden boşalır, ağrı ve şişlik azalır.
İç arpacığın tedavisi daha zordur. Enfekte olan meibom bezi dışarı açılmaya çalışır ama kalın göz kapağını delemez. Önünde sonunda akyuvarlar devreye girerek enfeksiyonu yenerler ama orada, mikropsuz bir iltihap kisti kalır. Şalazyon adı verilen bu kist ancak lokal anestezi altında gerçekleştirilen minik bir cerrahi operasyonla çıkartılabilir. Özel bir hazırlık ve hastanın yatışını gerektiren bir operasyon değildir.
Tedavi genellikle antibiyotik kullanımıyla yapılır. Lokal olarak damla ve krem şeklinde olan antibiyotiklere ek olarak ağızdan alınan haplar da eklenebilir. Bunun yanında gözü kapatarak uygulanan sıcak kompres, şişliğin daha çabuk iyileşmesine yardımcı olur.
Halk arasında arpacık tedavisinde uygulanan çok çeşitli geleneksel yöntemler vardır. Gözde arpacık nasıl geçer diye sorarsanız, kimi ısıtılmış tahta kaşıkla, kimi yine ısıtılmış, pişirilmiş sarımsak ya da soğanla arpacığın iyileştiğini söyler. Yüzyıllardır uygulanan bu yöntemler, sıcak kompres etkisi ile iltihabın çabuk dağılmasını, şikayetlerin azalmasını sağlar. Sıcak suyla ya da ütüyle ısıttığınız pamuklu, ince bir havluyu, bir tahta kaşığın çevresine sararak, gözünüzü kapatıp, en az 10 dakika göz kapağınıza sıcak kompres yapabilirsiniz. Sarımsak ve soğan uygulaması için ise önce göz doktorunuzdan görüş almanız tavsiye edilir. Zira bu tür organik maddeler, eğer gözünüzdeki şişlik arpacık değilse durumu daha da kötüleştirebilir ya da başka bir enfeksiyona sebep olabilir. Arpacık nasıl geçer daha detaylı bilgiler için aşağıdaki yazımızdan faydalanabilirsiniz.
Arpacık Ne Kadar Sürede Geçer?
Hemen fark edilirse, sıcak pansuman ve masajla 24 saat içinde geçebilir. Bazı arpacıklar, hiçbir şey yapmadan 14 gün içinde kendiliğinden geçer. Antibiyotikler, pansuman ve masaj, iyileşmeyi hızlandırır.
Arpacık Oluşumunu Nasıl Önleyebiliriz?
Arpacık yeterince erken fark edilebilirse, antibiyotikli merhem ya da damlalarla oluşumu engellenebilir. Oluşuma zemin hazırlayan kepeklenmeyi ve pullanmayı engellemek için kirpik dipleri ve göz çevresi nemli tutulmalıdır. Hijyen alışkanlığı, ellerin sık sık yıkanması pek çok enfeksiyon hastalığında olduğu gibi arpacık için de önemli bir tedbirdir. Çocuk yaşlarda başlayan düzenli göz kontrolleri, olası göz ve göz kapağı hastalıkları hakkında bilgi sahibi olmanızı, zamanında önlem alarak bunların pek çoğunu önleyebilmenizi sağlar.