Gözlem; edebiyat, felsefe, gök bilimi gibi farklı alanlarda kullanılan isim türünde bir kelimedir. Birçok atasözü ve deyimde kullanılır. Halk arasındaki günlük konuşma dilinde de sıkça karşılaşılan kelimeler arasındadır.
Gözlemin eş anlamlısı kelimeleri arasında müşahede, rasat, tespit, deney gibi kelimeler yer alır. Her biri gözlem yerine cümle içinde kullanılabilir. Ancak hangi anlamı ile kullanıldığına göre değişkenlik gösterir.
Türk Dil Kurumu gözlem kelimesi için isim türünde birden fazla tanım yapmıştır. Bu tanımlar ve bu tanımlar için verilen bazı örnek cümleler şu şekildedir:
Bir nesnenin, olayın veya bir gerçeğin, niteliklerinin bilinmesi amacıyla dikkatli ve planlı olarak ele alınıp incelenmesi, müşahede.
Örnek cümle:
"Onun romanları düş gücünde değil, gözlem gücüne dayanır. (Salah Birsel)"
İnceleme sonucu elde edilen değer, müşahede.
Bir yazı ya da eseri yazmaya başlamadan önce konusu ile ilgili gerekli bilgi, denet, inceleme ve araştırma yapma işi.
Müşahede, inceleme, rasat, gözlem, araştırma, yöntem kelimeleri gözlem yerine cümle içinde kullanılabilen kelimelerdir. Başka kelimeler ile bir araya gelerek yeni anlamda ve birleşik türde kelimeler de üretebilir.
Bu duruma örnek olarak gözlem evi kelimesi gösterilebilir. Gözlem altına almak deyimi ise gözlem kelimesinin kullanıldığı bir deyimdir.
Bir kelimenin anlamını pekiştirmek için en iyi yöntemlerden biri de o kelimeyi cümle içinde kullanmaktır.
Gözlem eş anlamlısı ile ve gözlem kelimesi ile kurulan bazı örnek cümleler şunlardır: