KAHİRE (AA) - AYDOĞAN KALABALIK - Mısır 25 Ocak Devrimi esnasında sokaklarda en çok atılan slogan "ekmek,özgürlük ve toplumsal adalet” (ıyş, hurriye, adale ictimaiyye)kelimelerinden oluşuyordu. 30 yıl ülkeyi yöneten HüsnüMübarek, baskılara fazla dayanamadı. Yüksek Askeri Konsey'in detelkinleri sonucunda 11 Şubat 2011 tarihinde çekilmek zorunda kaldı.
Görüntüde"devrim” gerçekleşmişti. Ancak sonraki süreçte, devrimci gruplarınkendi aralarındaki görüş ayrılıkları ve parçalanmalar, İslamihareketlerin yönetim tecrübesizliği, kadroların eksikliği ve devleterkinin mukavemeti dengeleri değiştirdi. 3 Temmuz 2013 tarihindeki darbeile devrim sürecine bir virgül konuldu.
- Mısır tarihinin en büyük kırılmalarından biri
Tunus'ta halkhareketleri ve eylemlerle başlayan ve ardından Mısır'a sıçrayan ArapBaharı rüzgarının ikinci ayağı olarak kabul edilen Mısır 25 OcakDevrimi'nin üzerinden tam 7 yıl geçti.
Devrim ve sonrasındayaşanan 7 yıllık bu uzun süreç, 7 bin yıllık Mısır medeniyetindeki enbüyük kırılmalardan birisi olarak tarihe kaydedilecek kadar önemli. Aradan geçen 7 yıla bakıldığında, devrimde sloganolarak atılan ifadelerden "ekmek, özgürlük, toplumsal adalet, demokrasive onur” gibi kavramların artık Mısır kamuoyunda ve gündeminde olmadığıveya konuşulamadığı gözleniyor.
Mısır toplumu aslındagünümüzde yaşananlara çok yabancı sayılmaz. Devrik CumhurbaşkanıMübarek'in ilk 15 yılı demokrasi, insan hakları, fikir ve ifadeözgürlükleri bakımından bugünkü sürece benziyordu.
Ülkede hiçkimse siyaset konuşamıyor, sadece devlet medyası seyrediliyor ve toplumkontrol altında tutuluyordu. Doksanlı yıllarda Mısırlı birisine herhangi bir konuda fikri sorulduğunda korkar, hatta irkilir ve "bensiyaset konuşmam” derdi.
AncakMübarek iktidarı uzadıkça işler değişti. Rejim, varlığını idame ettirebilmek içinpatlama ihtimali olan balonda küçük delikler açtı. Mübarek'in özelliklede son 10 yılında düşünmek, konuşmak, hükümeti ve bakanları ağır ifadelerle bile olsa eleştirmek serbestti. Dokunulamayan sadece Mübarekve ailesiydi.
Suriye gibi Arap ülkelerinden Mısır'a gelenler,toplu taşıt araçlarında konuşulanlar ve yönetime yapılan eleştirileriduyunca şaşkına döner ve Mısır'da ciddi bir özgürlük ortamı olduğunusöylerdi. Mısırlı uzmanlar ve Mısır'ı yakından takip edengözlemciler, farklı alanlarda bir karşılaştırılma yapıldığında bugüngelinen seviyenin, devrim öncesindeki yılların çok gerisinde olduğunuifade ediyor.
- Mevcut durum devrim öncesinden de kötü
Görüşüne başvurduğumuz Kahire ÜniversitesiSiyasal Bilimler Fakültesi öğretim görevlisi Hasan Nefa, Mısır'ın 25Ocak Devrimi öncesinden çok daha kötü bir dönemde olduğunudüşünenlerden. Nefa, "Ülke güvenlik mantığı ile ve güvenlikgüçleri tarafından yönetiliyor. Her geçen gün devrimin taleplerindendaha da uzaklaşıldığı ortada. Rejimi yöneten akıl bu şekilde fazladevam edemez ve büyük bir halk muhalefetine eninde sonunda çarpar. İşte ozaman muhalefet arasında var olan görüş ayrılıkları da ortadan kalkmışolacaktır” diye konuşuyor.
Devrimin gerçek çizgisine ancak en sağ veen soldaki grupların demokrasi, kanun ve kurumlar devleti hedefinde biraraya gelmesiyle dönebileceğine vurgu yapan Nefa, "Müslüman KardeşlerTeşkilatı'nın (İhvan) fikri ve siyasi tutumunu iyice gözden geçirmesi veülkedeki diğer vatanperver grupları, onlardan bir parça olduğuna iknaetmesi gerekiyor" ifadelerini de kullanıyor.
El-Ahram StratejikAraştırmalar Merkezi uzmanlarından Atıf Sadavi de bütün devrimlerde olduğugibi 25 Ocak Devrimi'nin de bazı konularda başarılı olduğunu, ancakbazı hedeflerinin çok gerisinde kaldını söylüyor.
"Mısır'da devrimden önce ülke liderine adeta bir 'ilah' gibi bakılıyordu.Devrim, cumhurbaşkanının ve dahi rejimin devrilebileceğini halkkitlelerine gösterdi. Ülkede halihazırda siyasal, ekonomik, toplumsalve hatta fikri alanda ciddi hayal kırıklıkları yaşanıyor" diyen Sadavi şunları söylüyor: "Devriminbaşarısız hale getirildiği fikri de Mısır kamuoyunda oldukça yaygın.Ancak gözden kaçırılan bir şey var o da devrimin bir 'fikir' olduğugerçeği. Devrim 25 Ocak'ta başladı ve durmuş değil; devam eden bir süreç. Devrimin sloganı olan ‘ekmek, özgürlük vetoplumsal adalet' aslında ekonomi, siyaset ve toplumsal alanlardayapılması gereken reformların özetiydi. Bugün bu hedeflergerçekleştirilmemiş olsa bile, fikir olarak hala yaşamaktadır."
Devrimlerdeönemli olan şeyin hayal kırıklığı yaşamamak olduğunu dile getirenSadavi, hatalar olsa bile halihazırdaki yönetimin 25 Ocak Devrimiöncesine dönemeyeceği görüşünde.
- "Derin devlet izin vermedi"
AmerikanÜniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Said Sadık isedevrimin önemli kazanımları olduğu kanaatinde. Cumhurbaşkanlığısüresinin 4 yıla düşürüldüğünü ve sadece 2 dönemle sınırlandırıldığınıhatırlatan Sadık, toplumda bir açılım yaşandığı kanaatinde.
Ülkede kısmen bir özgürlük ortamı oluştuğunu savunan Sadi, "Bununla beraber ekonomik kriz, işsizlik ve toplumsal kırılmalar, halkların gösteri vedevrimlerden ümidini kesmesine neden oldu. Devrim hareketlerinin birlideri yoktu ve haliyle sonraki süreçte toplu hareket edilemedi. Derindevlet de buna izin vermedi" diye konuştu.
Sadık şöyle devam etti: "2013'e kadar devrim hedeflerinedoğru hızlı bir şekilde ilerleme gözlendi. Bu dönemde bazı gruplarındevrimi sahiplenmek istemesi, genç devrimcilerin tecrübesizliği, hedeflerin Mısır'ın içinde bulunduğu reel şartlar ile çatışmasıdevrimin başarısız olmasının nedenlerindendir."
Mısır'da CemalAbdunnasır ve arkadaşlarının Kral Faruk'u devirdiği "23 Temmuz 1952Devrimi"ni daha büyük ve daha kadim bir devrim olarak niteleyen Sadık, şimdilerde iktidarda bu zihniyetin olduğunu düşünüyor.
25 Ocak 2011tarihinde başlayan ve 11 Şubat'ta Mübarek'in çekilerek yetkileriniAskeri Konsey'e devretmesiyle sona eren Mısır 25 Ocak Devrimi, toplamda18 gün sürdü. Mübarek'in çekilme kararı, devrimin odağındaki TahrirMeydanı başta olmak üzere ülke genelinde coşkulu kutlamalarla karşılandı.
Sağlık Bakanlığının verilerine göre, 18 gün aralıksız devam eden gösterilerde 384 eylemci hayatını kaybetti. Toplam yaralı sayısı ise 846olarak duyuruldu. Ancak devrim sonrasında kurulan "Gerçekleri AraştırmaHeyeti” ölü sayısının 846 olduğunu açıkladı.
(AA)