ÖMER FARUK YILDIZ - İngilizlerin Malezya topraklarında yaklaşık bir buçuk asırlık hakimiyetinin ardından ülkesinin uzun süren bağımsızlık hareketinin öncülüğünü yapanlardan Onn Cafer, vefatının 58. yıl dönümünde anılıyor.
Malezya'nın yakın tarihine damga vurmuş şahsiyetlerden Onn Cafer, bağımsızlık denilince Malezyalıların ilk aklına gelen isimlerden kabul ediliyor.
Sultan II. Abdülhamid Han zamanında Osmanlı ile Malaylar arasında iyi ilişkiler kurulması için Malezya'daki Johor Sultanlığı'na gönderilen Rukiye Hanım'ın oğlu olan Onn, anne tarafının Türk olması nedeniyle iki halk arasındaki ilişkilerin tarihinde önem taşıyan figürler arasında yer alıyor.
Johor'da 1895'te dünyaya gelen Onn Cafer'in babası Cafer Muhammed, Johor Sultanlığı ailesinden olup uzun süre eyaletin siyasi liderliğini ve daha sonra vefatına kadar Johor Sultanı İbrahim'in vekilliğini yapmış bir siyasetçiydi.
Eğitimi için 1904'te İngiltere'ye giden Onn, 6 yıl sonra lise eğitimini tamamlamak üzere Johor'a döndü. Daha sonra Johor eyalet yönetiminde memur olarak çalışmaya başlayan Onn, 1917'de Johor Askeri Akademisine girdi.
Onn Cafer, teğmen rütbesiyle 2 yıl orduda hizmet verdikten sonra yeniden devlet memurluğuna döndü ve eyalet yönetimine bağlı çeşitli birimlerde çalıştı.
- Malay milliyetçiliği ve bağımsızlığı savunması
İngiliz hakimiyetine karşı 1920'li yıllarda ortaya çıkan Malay milliyetçiliği fikrinden etkilenen Onn, Singapur merkezli İngilizce yayım yapan Sunday Mirror gazetesinde, Malay haklarını savunan köşe yazılarıyla kısa zamanda tanındı.
Onn, bazı yazılarında Johor Sultanı İbrahim'i, İngilizlere karşı Malay haklarını yeteri kadar savunmamak ve İngilizlerin eyalet yönetimindeki etkisine rıza göstermekle eleştirdiği için 1927'de Sultan İbrahim tarafından Singapur'a sürgün edildi.
Sürgünde maddi sıkıntılar yaşamasına rağmen Malay milliyetçiliği fikrini savunmayı sürdüren Onn, bu yıllarda çok sayıda gazetenin editörlüğünü yaparak bağımsızlık fikrinin Malaya genelinde yaygınlaşmasını sağladı.
Onn, yazılarında bir yandan Malayların hakkını savunurken, diğer yandan Malayların ticaret ve iş dünyasında aktif olmamasından şikayet ediyor, yarımadadaki Çinli ve Hintli göçmenlerin çalışkanlığını örnek göstererek kendi halkına daha çok çalışmasını öğütlüyordu.
Savunduğu fikirlerle yıllar içinde halk tarafından tanınır hale gelmesinin ardından Johor Sultanı İbrahim, 1936'da Onn'un memleketine dönmesine müsaade etti.
Onn, Japonya'nın Malaya işgalinin ardından 1941'de Johor eyalet yönetiminde görevlendirildi.
II. Dünya Savaşı sonrası İngiltere'nin yarımadadaki kolonilerini doğrudan yönetmeyi sonlandırma amacıyla Malaya Birliği Federasyonunu kurma planı, Onn Cafer ve bağımsızlık yanlılarını öfkelendirdi. Bunun üzerine Onn ve yol arkadaşları, bağımsızlık fikrini siyasi partiye dönüştürme kararı aldı.
- Bağımsızlığın öncüsü UMNO hareketini kurması
Onn Cafer, 1946'da dava arkadaşları Enver Abdul Malik, Seyit Alwi Seyit Şeyh el-Hadi ve Muhammed Nuh Ömer ile Birleşik Malay Milli Örgütünü (UMNO) kurdu ve örgütün ilk başkanı olarak İngilizlerin Malaya Birliği planına muhalefet etti.
Bir yıl sonra Sultan İbrahim tarafından Johor siyasi liderliğine atanan Onn, 1950'ye kadar bu makamı kullanarak İngilizlere karşı bağımsızlık hareketini daha etkili yürüttü.
İngilizlerin Malaya Birliği planı, bölgedeki Malay sultanlıklarının yetkisini kısıtlamakla birlikte Malaya genelindeki Çinli ve Hintlilere, eşit vatandaşlık şartları verilmesini öngörüyordu.
Bu planın ülke genelindeki Malayları siyasi ve ekonomik yönden bitireceğini savunan Onn, Johor Sultanı İbrahim'in Malaya Birliği'ne sıcak bakması karşısında eyalet genelinde protestolar düzenleyip sultanın tahttan indirilmesi çağrısı yaptı.
Malaya Birliği karşıtı protestoları diğer eyaletlere de yayan Onn ve UMNO hareketi, 2 yıl süren direnişin ardından dönemin İngiliz yönetimine geri adım attırarak söz konusu projeden vazgeçirdi.
İngiliz yönetimi, 1948'de Malay sultanlarının siyasi güçlerinin korunması ve ülkedeki Malaylara sosyal ayrıcalık tanınmasına razı olarak Malaya Federasyonu'nu kurdu.
Aynı yıl ülke genelinde başlayan komünist ayaklanmalar nedeniyle İngiliz idaresi Malaya Federasyonu genelinde olağanüstü hal ilan etti.
Diğer yandan, yeni kurulan devletin Malaylara tanıdığı sosyal ayrıcalıklardan Çinlilerin huzursuzluk duyması, Malay ve Çinliler arasında etnik gerilimlere sebep oldu.
Onn Cafer, ülkedeki komünist isyanlar ve etnik sorunlar karşısında bağımsızlık arayışını UMNO liderliği üzerinden sürdürdü.
- Parti içinde anlaşmazlıklar ve UMNO'dan istifası
Ülkedeki Çinli ve Malay anlaşmazlığını uzun vadede tehlike olarak gören Onn, ilerleyen yıllarda daha uzlaşmacı bir çizgi benimseyerek UMNO'nun Malay olmayan etnik gruplara da kapı açması gerektiğini savundu.
Onn'un uzlaşmacı fikirleri, Tunku Abdul Rahman gibi partinin önde gelen yöneticilerinin tepkisini çekti. Eleştirilere rağmen uzlaşmacı fikirlerini savunmayı sürdürmesi üzerine Onn, 1951'de parti yöneticileri tarafından UMNO liderliğinden istifaya zorlandı.
Kurucusu olduğu bağımsızlık hareketinden istifa eden Onn Cafer, uzlaşmacı çizgisini siyasete taşımak üzere Malaya'nın Bağımsızlığı Partisini, daha sonra Ulusal Partiyi kurdu.
Bu sırada Malaya Federasyonu, 7 yıllık olağanüstü halin ardından 1955'te ilk demokratik seçimlerini gerçekleştirdi.
- Muhalif siyasetçi olarak Onn Cafer
Ulusal Parti lideri Onn'un kurucusu olduğu partiye karşı yarıştığı genel seçimlerde Tunku Abdul Rahman liderliğindeki UMNO koalisyonu 81 oy alarak iktidara geldi. Onn'un partisi ise yüzde 7 oy alabildi.
Seçimlerden 2 yıl sonra Malaya Federasyonu, uzun zamandır beklediği bağımsızlığına 31 Ağustos 1957'de kavuştu.
Onn Cafer, siyasette başarı gösterememesine rağmen UMNO'nun elde ettiği zaferin ülkesine getirdiği bağımsızlıktan memnundu.
Malaya Federasyonu bağımsızlığını elde ettikten sonra devletin adil yönetimi, sosyal haklar ve toplumsal adaletin sağlanması gibi konulara odaklanan Onn, hükümeti bu doğrultuda politikalar uygulamaya teşvik ederek muhalefetini sürdürdü.
Onn, 1959'daki genel seçimlerde UMNO muhalifi partilerin yer aldığı koalisyonda yarışarak seçimlerin ardından partisi adına meclise girebilen tek milletvekili oldu.
- Vefatı ve ailesinin Malezya siyasetine etkileri
Milletvekili olarak siyasi çalışmalarını sürdüren Onn Cafer, 19 Ocak 1962'de doğduğu yer olan Johor'da kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti. 67 yaşında vefat eden Onn, Johor'daki Mahmudiye Kraliyet Mezarlığı'na defnedildi.
Bağımsızlığa öncülük etmesiyle Malezya halkının hafızalarına kazınan Onn, siyasette başarı gösterememiş olsa da ailesi, bağımsızlıktan sonra Malezya siyasetinde etkili oldu.
Onn Cafer'in oğlu Hüseyin Onn, 1976'da Malezya Başbakanı Abdul Razak Hüseyin'in ölümünün ardından başbakanlığı devralarak Malezya'nın üçüncü başbakanı oldu.
UMNO üyesi olarak 1995'ten bu yana Malezya siyasetinde bulunan ve 2018'e kadar eğitim, içişleri ve savunma bakanlığı gibi görevler yapan Hişamuddin Hüseyin de Onn Cafer'in torunlarından biri.