Ülkemizde görülme sıklığı bir hayli fazla olan guatr hastalığından muzdarip olduğunuz hormon testi, ultrosonografi ve antikor testiyle anlaşılabilir. Ancak bunun öncesinde guatr belirtileri hakkında bilgi sahibi olmalısınız.
Guatr yan etkileri olmayan ve çoğunlukla herhangi bir fiziksel belirtiye sebep olmayan bir hastalıktır. Özellikle hafif vakalarda tiroid bezindeki bu şişlik bir sorun yaratmaz. Ancak ilerleyen bazı guatr durumlarında:
Adem elmasının hemen altında, boynun kök kısmında yer alan, kelebek biçimindeki oluşumlar tiroit bezleridir. Bu tiroit bezlerinin şişerek büyümesi sonucunda guatr adı verilen hastalık ortaya çıkar. Öksürüğe ve yutkunma zorluğuna sebep olan guatr, çoğunlukla ağrısız bir hastalıktır. Tiroit bezlerindeki bu şişme eğer küçük orandaysa ve oluşan guatr başka olumsuz bir duruma sebebiyet vermiyorsa genellikle tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Tabii bu dikkat edilmemesi gerektiği anlamına gelmez. Guatr belirtilerini ve guatrın neden olduğunu bilmek vücudunuzu daha iyi tanımınıza ve sağlığınızı daha iyi takip etmenize yardımcı olur.
Guatr bazen, tiroit bezinin çok fazla tiroit hormonu üretmesiyle (hipertiroit) ortaya çıkar. Graves hastalığında, bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar, yanlışlıkla tiroit bezine saldırarak aşırı miktarda tiroksin üretimine sebep olurlar. Bu uyarım tiroit bezinin şişmesine neden olur.
Guatr tedavisi, guatrın boyutuna, kişide başka sorunlara sebep olup olmadığına ve belirtilerine göre değişkenlik gösterir. Bu nedenle guatr nasıl geçer sorusuna birden fazla cevap vermek mümkündür. Eğer guatrın boyutu küçükse, tedaviye gerek duyulmaz ancak büyümesi ihtimaline karşı düzenli kontrol gerektirir. Doktorunuz uygun gördüğü taktirde sizi aşağıdaki tedavi yollarından birine yönlendirebilir.
1. İyot takviyesi
Eğer guatr, iyot eksikliğinden kaynaklı oluşmuşsa hastaya iyot takviyesi yapılır. Bu temel gıdalardan alınabileceği gibi hastaya radyoaktif iyot takviyesi de yapılabilir. Radyoaktif iyot takviyesi, tiroit bezlerinin normal boyutlara ulaşmasını sağlasa da tiroit bezinde tembelliğe sebep olabilir.
2. İlaçla tedavi
Hipotiroid ya da hipertroide bağlı olarak oluşan guatr hastalığında ilaç tedavisiyle hormonal denge sağlanmaya çalışılır. Hipotiroit durumunda levotiroxin içeren ilaçlar reçete edilerek tiroit uyarıcı hormonların üretiminin azaltılması sağlanır. Hipertiroit kaynaklı guatrda ise hormon seviyesini düşürücü ilaçlar kullanılır.
3. Cerrahi müdahale
Eğer tiroit bezinin genişlemesine sebep olan şey nodüllerse, doktorunuz bu nodüllerin iyi huylu olup olmadığını öğrenebilmek için ultrason yardımıyla biyopsi yapar. Sonucun olumsuz çıkması halinde hasta ameliyata alınarak nodüller cerrahi operasyonla tiroit bezinden alınır.
Tiroit bezleri, tiroksin (T-4) ve triiyodotironin (T-3) adı verilen iki önemli hormonu üretmekle görevlidir. Bu hormonlar, vücutta kan akışını kontrol ederek metabolizmayı güçlendirir. Vücudun ihtiyaç duyduğu karbonhidrat ve yağ oranını koruyarak vücut ısısını, kalp ritmini ve ihtiyaç duyulan protein miktarını kontrol eder. Bu hormonların yeterli miktarda üretilmemesi guatr oluşumuna neden olabileceği gibi, başka bir sebeple oluşan guatr da bu hormonların üretilmesini engelleyebilir.
İyot eksikliği
Tiroit hormonlarının üretilmesinde son derece önemli olan iyot çoğunlukla, deniz suyu ve kıyı kesimlerinde yer alan topraklarda bulunur. Günümüzün dünyasında kıyıdan uzak, iç kesimlerde ya da deniz seviyesinden yüksek yerlerde yaşamak zorunda kalan insanlarda çoğunlukla iyot eksikliği görülür. Bu da, daha fazla iyot üretmeye çalışan tiroit bezlerinin büyüyerek guatr oluşturmasına sebep olur. İyot eksikliği, kabak, brokoli ya da karnabahar gibi hormon önleyici gıdaların yer aldığı diyetler uygulanırsa daha da artar.
Hashimoto hastalığı
Graves hastalığının tam tersi bir durum olarak, hashimoto hastalığında guatr, tiroid bezinin gereğinden az çalışması (hipotiroit) durumunda ortaya çıkar. İki hastalıkta da guatrın kaynağı bağışıklık sistemindeki bozukluktan kaynaklanır. Ancak hashimoto hastalığında tiroit bezinin çok çalışmasına sebep olmak yerine dokusal zarar yaratarak daha az hormon üretmesine neden olur. Düşük hormon seviyesini algılayan hipofiz bezi, tiroit bezini daha fazla uyararak, bezin şişmesine sebebiyet verir.
Multinodüler guatr
Tiroit bezinde birden fazla nodül bulunmasına tıp dilinde multinodüler guatr adı verilir. Multinodüler guatrda, katı ya da içi sıvı dolu hallerde oluşan nodül topakçıkları tiroit bezinin iki yanında oluşup bezin şişmesine sebep olurlar.
Soliter tiroit nodülü
Bu vakada da nodül, tiroit bezinin tek bir kanadında oluşur ve yine aynı şekilde bezin şişmesine neden olur. Nodüller çoğunlukla zararlı kanser hücresi barındırmaz ve kansere sebep olmaz ancak kontrol altında tutulmaları ya da ihtiyaç duyulması halinde alınmaları gerekir.
Tiroit kanseri
Nodüle bağlı gelişen guatr vakalarının bazılarında, nodüller kansere sebep olabilir. Ancak bu durum çok düşük bir ihtimaldir. Doktorlar şüpheli bir durumda, tiroit bezinden biyopsiyle bir parça alarak incelemeye gönderir ve çıkan sonuca göre bir yol haritası belirlenir.
Hamilelik
İnsan koryonik gonadotropin (HCG) olarak bilinen hormon, kadınlarda hamilelik döneminde üretilir. Yumurtayı besleyen ve sonrasında uterus duvarına tutunan hücreler tarafından oluşturulan koryonik gonadotropin hormonu, tiroit bezinin şişmesine sebep olabilir.
Guatrojen besinler
Guatr hastalığı ülkemizde en yaygın Karadeniz Bölgesi’nde görülmektedir. Bunun nedeni yöresel olarak, guatrojen bir sebze olan karalahananın çok tüketilmesidir. Karalahananın yanı sıra, yer fıstığı, soya fasulyesi, turp, şalgam, ıspanak gibi guatrojen besinlern tüketilmesi de tiroit bezlerinde şişmeye neden olur.
Guatr için ilk önce dahiliye (iç hastalıkları) bölümüne gidilmelidir. Dahiliye doktoru duruma göre endokrinoloji bölümüne de gönderebilir.
Guatrlar herkesi etkileyebilir. Doğumda mevcut olabilirler ve yaşam boyunca herhangi bir zamanda ortaya çıkabilirler. Fiziksel veya kozmetik sorunlara neden olmayan küçük guatrlar endişe etmez. Ancak büyük guatrlar nefes almayı veya yutmayı zorlaştırabilir ve öksürüğe ve ses kısıklığına neden olabilir. Hipotiroidizm veya hipertiroidizm gibi diğer durumlardan kaynaklanan guatrlar, yorgunluk ve kilo alımından istenmeyen kilo kaybına, sinirlilik ve uyku sorununa kadar çeşitli semptomlarla ilişkili olabilir.
Guatr hastasılığının teşhisi için bir endokrinoloji doktoruna görünülmesi gerekir. Burada doktorun, boğaz bölgesine elleriyle yapacağı muayenenin ardından hastanın şikayetleri dinlenir. Guatrın kaynağını bulabilmek için doktor, bazı testler ister.
1. Hormon testi
Kan testi sayesinde tiroid bezinizin ürettiği hormon miktarına bakılır ve tiroid bezinin dengeli miktarda hormon üretip üretmediği gözlemlenir.
2. Ultrasonografi
Hamilelikte yaygın olarak kullanılan ultrosonografiyle boğaz ve gırtlak bölgeniz incelenerek tiroid bezinizin büyüklüğüne, nodül oluşup oluşmadığına bakılır.
3. Antikor testi
Antikor testinde, kanda bulunan antikorların sayımı gerçekleştirilir ve guatrın sebebinin fazla miktardaki antikordan kaynaklı olup olmadığı anlaşılır.