Yaz aylarında shava sıcaklıkları yükselirken güneş ışınları da etkisini artırıyor.
Avrupa'da da benzer bir durum geçerli, Kuzey Afrika'dan gelen sıcak hava dalgası Batı Avrupa'da bu hafta sonu etkili oluyor.
Yazın en sıcak zamanlarına girerken uzmanlar bol sıvı tüketimi, hafif ve açık renkli kıyafetler giyilmesi, şapka takılması ve yüksek seviye güneş koruyucu kullanılması tavsiyesinde bulunuyor.
Peki güneş kremlerinin etkili olması ve cildimizi koruması için nelere dikkat etmeliyiz? Güneş kremleri cildimizi nasıl korur?
Çoğumuz güneş koruyucu faktörlere (SPF - sun protection factor) aşinayız, zaten büyük rakamlarla şişenin önünde yazıyor. Buradaki sayı büyüdükçe koruyuculuğun da artacağı öngörülüyor.
Birçok marka beş yıldızlı bir sistemde yıldız sayısını da şişeye ekliyor; bu da aslında en SPF kadar anlamamız gereken bir veri.
SPF bize güneş kreminin cildimizi UVB radyasonundan ne kadar koruyacağını söylüyor. Yıldız sistemi ise ne kadar UVA radyasyonunun güneş kremi tarafından emildiğini gösteriyor.
Ultraviyole A ve B, güneşten çıkarak dünyanın atmosferine giren farklı radyasyon dalga boylarını anlatmak için kullanılıyor.
UVA daha çok cildin yaşlanması ve skuamöz hücreli karsinom tipi (dünyada en fazla görülen cilt kanserleri arasında ikinci sırada yer alıyor) cilt kanserine yol açan hücre renklenmesiyle ilişkilendiriliyor. UVA, camın ardından güneşlenirken bile cildi etkileyebilir.
UVB ise güneşte bronzlaşmaya yol açan ve bazal hücreli karsinom adı verilen (dünyada en fazla görülen cilt kanseri türü) cilt kanserine ve zararlı melanoma yol açan ışınlar.
Güneş kremi aslında bizi bu iki tür radyasyondan da tamamıyla korumuyor; bu sebeple en yüksek koruma için güneş ışığının en etkili olduğu saatlerde gölgede kalmak ve cildimizi kapatarak korumak en iyi çözüm.
Güneş kremlerinin üzerindeki SPF dereceleri, kremin ne kadar UVB'ye izin verdiğini gösteriyor; ne kadarını engellediğini değil.
Örneğin 15 faktör (15 SPF) bir güneş kremi, aldığınız güneş ışığının 15'te birinin yani yaklaşık yüzde 7'sinin cildinize geçişine izin veriyor. Yani UVB ışınının yaklaşık yüzde 93'ünü engelliyor. 30 SPF ise yüzde 97'sini engelliyor.
Örneğin güneşin altında 10 dakika boyunca hiç yanmadan kalabiliyorsanız SPF teorik olarak size bunun 15 katı kadar koruma sağlayacağı için 15 faktör bir güneş kremiyle iki buçuk saat yanmadan güneş altında kalabilirsiniz demektir.
Yıldız sayısı ise ne kadar UVB'nin emildiğiyle orantılı olarak emilen UVA yüzdesini gösteriyor. Etki derecesi bir yıldızdan beşe kadar çıkıyor; beş yıldıza sahip krem, en etkili olan güneş kremi oluyor.
Düşük SPF'li bir güneş kreminin beş yıldızı olabilir; çünkü UVA'nın UVB koruyuculuğuna oranı yksek faktör bir koruyucununkiyle aynı olabilir.
İdeal olanı, hem yüksek SPF hem de bol yıldızlı bir güneş kremi kullanmak.
Tüm bu koruma dereceleri, ideal koşullarda kullanılırsa üzerinde yazdığı kadar etkili oluyor.
Gerçekte ise çoğu kişi güneş kremini kusursuz şekilde kullanmıyor. Terliyken veya sudan çıkış ve hâlâ ıslakken sürüldüğünde, krem de tam etkisini göstermiyor. Uzmanlara göre kullanıcıların büyük çoğunluğu kremin sadece yarısını ciltlerine uygulayabiliyor. Bu da şişenin içindeki kremin yarısından faydalanıldığı anlamına geliyor.
İngiliz Dermatolojistler Birliği, 30 faktör bir güneş kreminin "koruyucu giysiler ve gölgede yeterince koruma sağladığını" söylüyor. Kullanılan güneş kreminin SPF derecesi ne olursa olsun iki saat bir yeniden uygulanması gerektiğini de söylüyorlar.
Avrupa Birliği de 50 faktör üzeri güneş kremlerinin "50+" olarak pazarlanması gerektiğini; bazı ülkelerde satıldığı şekliyle 80 ya da 100 faktör olarak tanıtılmaması gerektiği uyarısında bulunuyor. Zira bu sayılar yanıltıcı olabilir. Çünkü 50 SPF yüzde 98 koruma sğalarken 100 SPF de yüzde 100'den biraz daha az bir koruma sağlıyor.
Hiçbir ürün güneş ışınlarından yüzde 100 koruma sağlamıyor.
Piyasada çok sayıda "günde bir kez sürmenin yeterli olacağı" belirtilen güneş kremi de var. Bu ürünler, doğru şekilde kullanılırsa bu ürünlerin sekiz saat etkili olduğu ifade edilerek pazarlanıyor.
Ancak bazı dermatologlar bu şekilde pazarlanan ürünlerin de iki saatte bir yeniden sürülmesi gerektiğini söylüyor; herhangi bir terlemede veya bir yere sürtülmesi halinde bazı bölgelerdeki kremin silinebileceği ve etkisini kaybedeği uyarısında bulunuyor.
2016'ya yapılan bir araştırma sonunda yapılan raporda da bu ürünlerin altı saatten sonra koruma oranının yüzde 74'e düştüğünü ortaya koymuştu.