1. Dünya Savaşı yıllarında İstanbul'un elektriksiz kalmaması için Silahtarağa Elektrik Santrali'ne Karadeniz kıyısındaki Ağaçlı ve Çiftalan köylerinde çıkarılan kömürü taşımak amacıyla inşa edilen Haliç-Karadeniz Sahra Hattı, yeniden hayata geçirilecek.
TCDD ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi'yle çalışma yürüten Kağıthane Belediyesi, hattın aksını Cendere Vadi planlarına işledi.
Haber-Fotoğraflar: Anadolu Ajansı
Kağıthane Belediye Başkanı Fazlı Kılıç, yaptığı açıklamada, Haliç-Karadeniz Sahra Hattı'nın gün yüzüne çıkarılması amacıyla yürüttükleri çalışmalar hakkında bilgi verdi.
1. Dünya Savaşı yıllarında kentin tek elektrik santraline kömür taşımak amacıyla inşa edilen hattın, 1952'de tamamen kullanılmaz hale geldiğini ifade eden Kılıç, 1999'da hattın yeniden hayata geçirilmesi için çalışmalara başlandığını söyledi.
Tarihi demir yolu için TCDD teknik kadrosu ile güzergahı belirlediklerini belirten Kılıç, güzergahın İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 2011'de imar planlarına işlendiğini kaydetti.
Arşivlerde bulunan fotoğraflarla yeniden hatırlanan demir yolunun aksının, Cendere Vadi planlarına işlendiğini bildiren Kılıç, şu bilgileri verdi:
Demir yolunu hayata geçirme aşamasına gelindi. Bu, dönemin önemli bir projesi.
Hat tamamlandığında Haliç'ten Karadeniz Ağaçlı'ya kadar gidilebilecek.
Bu hattın yaklaşık 7 kilometresi ormanın içerisinde, bir bölümü de şu an kara yolunu takip ettiğimiz orijinal güzergahında olacak.
İstanbul'un turizmine bu hat yeni bir yelpaze ve alan kazandıracak. Hem tarihi hem de turistik önemli bir hat olacak.
Tren yolu tamamlandığında 43 kilometrelik yol üzerinde su kemerleri, orman, surlar ve köylerden geçilerek, Karadeniz'e nostaljik bir yolculuk yapılacak.
Tarihi demir yollarının izleri sürülüyor"
Belediyenin açıkhava müzesinde, Ağaçlı güzergahındaki Odayeri mevkiisinden getirilen ray parçaları ile Çiftalan güzergahında bulunan kilometre taşlarını sergilediklerini anlatan Kılıç, "Demir yolunun izini de sürebiliyoruz. Demir yolunu, geçtiği yerlerin bitki örtüsü ve zemin gösteriyor.
Her 100 metrede bir konulan kilometre taşlarından geriye kalan beşi Kemerburgaz'dan itibaren 7.9-8.6-8.9 ve 9.2'nci kilometreleri göstermektedir" bilgisini verdi.
Belediye Başkanı Fazlı Kılıç, hattın hayata geçmesiyle kentin turizmine önemli katkılar sağlayacağını vurguladı.
Hattın ilk etabı 2017'de açılması hedeflenen 3. havalimanına yakın olduğunu belirten Kılıç, havalimanını kullanacak yolcuların vakitlerini bu tarihi hatta yolculuk yaparak değerlendirebileceklerini söyledi.
Kılıç, "3. havalimanına aktarma yoluyla gelenler, 3-5 saat vakti olanlar, 20 dakikada gelip bu bu hatla Karadeniz ve Haliç'i görme imkanına sahip olacak. Gerçekten tarihi hat, İstanbul'un turizmine önemli katkı sağlayacak.
Kağıthane sınırları dışında da hattın önemli bölümleri var. 10-15 civarında durak olacak. Kağıthane merkezde tarihi durak olacak.
Orman içerisinde belirli yerlerde durduğunda vişne bahçeleri, hayvanat bahçeleri gibi cazip ve enteresan alanlar oluşturmak istiyoruz.
Yolcu Haliç'ten bindiği zaman Ağaçlı'ya kadar gidecek. Turistik ve tarihi bir tren olacak"
Demir yolunun tarihi
İstanbul'un elektriğini üreten ve 1914'te kurulan Silahtarağa Elektrik Santrali, faaliyete geçtiği ilk dönemlerde Zonguldak'tan çıkartılarak deniz yoluyla İstanbul'a getirilen kömürü kullandı. 1. Dünya Savaşı yıllarında Zonguldak'tan kalkan Şirket-i Hayriye gemileri Karadeniz'de Rus donanması tarafından batırılınca şehirde elektrik üretilen tek tesis, kömür sıkıntısı yaşamaya başladı.
Şehrin elektriksiz kalması tehlikesi karşısında işletmeci kuruluş Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi, en ucuz ve kısa yoldan kömür bulmak için bir çözüm buldu.
Sonuç olarak günümüzde Eyüp ilçesi sınırları içinde kalan Ağaçlı köyündeki linyit ocaklarından çıkartılan kömürün, yeni ihdas edilecek bir dekovil hattıyla santrale getirilmesi yönünde karar alındı.
Haliç-Karadeniz Sahra Hattı'nın öyküsü böyle başladı.
Hat, Silahtarağa Elektrik Santrali'ne şehrin kuzeyindeki linyit ocaklarından kömür getirebilmek için inşa edildi. Hattın ilk ayağı Silahtarağa-Ağaçlı arası dekovil hattının inşasına, 1 Şubat 1915'te başlandı.
Hattın yapımını, Ayastefanos Şimendifer Alayı ve Çorlu Amele Taburu üstlendi.
Hattın ilk bölümü, 1915'in temmuz ayında hizmete alındı. Ağaçlı kömürleri giderek katlanan elektrik gereksinimine yanıt veremez hale gelince Çiftalan Köyü'ndeki ocaklarla da demir yolu bağlantısı kurulması kararlaştırıldı.
Hattın ikinci ayağı da 20 Aralık 1916'da hizmete girdi.
Hattın günlük kapasitesi sekizer vagonlu yirmi dört çift katardı.
Hat üzerinde günde ortalama 960 ton kömür taşınıyordu.
1. Dünya Savaşı bitip kömür sevkiyatı olağan düzenine kavuşunca İstanbul'un kuzeyindeki kömür ocakları eski önemini yitirdi.
Hat, 1922'de Ticaret Nezareti'ne, Cumhuriyet'in ilanından sonra ise İktisat Vekaleti'ne devredildi.
Vekalet, hattın işletmesini iki kez ihaleye çıkardıysa da taliplisi çıkmadığı için Ağaçlı ve Çiftalan köylerindeki istasyonları kapandı ve trenler artık buraya uğramaz oldu.
Askeriyeye tahsis edilen Kağıthane ve Kemerburgaz istasyonları arasındaki bölüm ise 1956'ya değin kullanıldı.
Nihayetinde Silahlı Kuvvetler'in de elde kalan son lokomotif ve vagonları hurdaya çıkarmasıyla hat tümüyle ıskat edilmiş oldu.
Kaderine terk edilen raylar zamanla toprağa gömüldü.
Açıkta kalan bölümler ise hurdacılar tarafından söküldü. Hattın geçiş güzergahı bugün şehir dışında kalan bölgelerde rahatlıkla fark edilebiliyor.
Kilometre taşlarının pek çoğu iyi durumda günümüze ulaştı.