Bel ve sırt ağrıları hemen hemen bütün hamileliklerde görülür.
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Op. Dr. Tolgay Şatana, bel ve sırt ağrılarından korunmak için yapılması gerekenleri anlattı.
Doğurganlık bir üreme fonksiyonu olmanın ötesinde, kutsal anneliği içeren; geçici ancak ciddi hormonal ve duygusal zirvelerin yaşandığı oldukça zor bir süreçtir. Beraberinde yaşanan sırt ve bel ağrılarının anne yüzünde yarattığı ifadeler pek çok sanatçıya ilham kaynağı olmuştur.
Annelik, kadınlığa geçişin en ciddi basamağını oluşturduğu bir gerçektir. Bazı değişimler özellikle cinsel organlarda ve karakterlerde çok az gerileyerek 'olgun kadın' görünümünü kazandırır. Böylesine kutsal ve saygın bir hayat tecrübesi, kadın kimliğinde bu farklılaşmayla ortaya çıkan onurlu bir madalyon gibidir.
Kas iskelet sisteminin hamilelikteki hormonal dalgalanmalara cevabı rahim, meme dokusu kadar hızlı değildir. İskelet uyumu aylar içinde gelişir ve uyum sürecinde yıkıma karşılık veren savunma olarak tarif edilebilir. Kemik çatı güç kaybeder, yıkılıma uğraması yaygın kemik ağrılarına sebep olabilir.
Bel ve boyun fıtığı görülebilir
Gevşemeye başlayan bağ yapıları eklemlerin hareket sırasında limitlerini zorlanmasına ve yaralanmalara sebep olabilir. Omurga eklemlerinin gevşeyen bağlarla disk üzerine yaptığı aşırı yüklenme çeperde yırtıklara ve bel boyun fıtıklarına sebep olması bu yüzdendir. Hamilelikte omurga ağrıları farklı evrelerde değişik karakterde olur. Bu yüzden her evrede farklı önlemler gerekecektir.
Hamilelik öncesi omurga sorununuz varsa dikkat!
Hamilelik üç aylık evrede (trimestr) incelenir. Ancak hamilelik öncesi, hamilelik ve loğusa dönemi şeklinde yaklaşmak doğru olur. Hamilelik öncesi omurga sorunu olan bir annenin omurga ağrılarını artacağını varsa fıtıklarının ilerleyebileceğini bilmesi gerekirse bu sorunları çözmesi gerekebilir.
İlk üç ay döneminde bebeğin ağırlığı ve kütle etkisi yok denecek kadar az sayılır ancak hormonal etkiler iskelet sisteminin döngüsünü değiştirecek kadar şiddetlidir. Plasenta oluşumunun başladığı bu evrede anne hormonları ile fetus hormonları anne dolaşım sisteminde yarışmaya girerler.
Kadınlık hormonları dayanıklılığı artırıyor
Öncelikle kadınlık hormonlarının iskelet metabolizmasının ve kemik döngüsünün yapım yönünde çalışmasını sağlayan, taşıma gücünü, dayanıklılığı arttıran etkiler yaptığını bilmemiz gerekir. Östrojen ve progesteron ay dönümlerinde bile ritmik kramplar, eklem ağrıları ile karakterize olan şikayetler yapması neredeyse olağandır. Bu etkiler yapım yönündedir ancak hamilelik hormonları bunu baskılar.
2. evrede neler oluyor?
İkinci evrede hormonal etkiler dengelenmeye başlar. Anne dolaşımı ve bebek dolaşımı birbirinden ayrılmaya başlar. Gebelik ayları arttıkça fetus ağırlığı vücut ağırlık merkezini değiştirecek bir momente karşı farklı yönde çalışan kaslara yüklenme, gevşek bağlar nedeniyle eklemlere asimetrik yüklenmelerle günlük travmalara giderek daha açık hale getirir. İkinci trimester bu açıdan geçiş evresidir kaslar yüklenmelere karşı güçlerini arttırırlar. İlk 2 evrede kas iskelet sistemlerinin ağrıları teşhis etmekteki en büyük zorluk radyolojik tetkiklerin yapılamaması ve bebeğe zarar verecek ilaçların kullanılamamasıdır.
3. evrede ağrılar dayanılmaz hale gelebilir
Üçüncü evrede karında doğum kanalına yerleşmiş 10-15 kg fazladan yüklenmeye karşı koyan bir omurga söz konusudur. Bu dönemde kasılmaktan yorulan kas ağrıları hamilelik sürecinde yaralanıp iyileşen eklem ve bağlar varsa bel ve boyun fıtıklarında ilerlemelere bağlı ağrılar ortaya çıkar. Ağrı sebepleri dayanılmaz hale geldiğinde, bebeğe daha az zara verecek radyolojik tetkikler çoğunlukla anneler tarafından kabul edilmez. İlaç kullanımı plasenta bariyerini geçmeyecek şekilde ya da geçse bile daha uygun olabilir. Annelerimiz bu ilaçları da almayı Kabul etmediklerinde ağrıların giderilmesi mümkün olmaz.
Doğumdan sonra annenin vücudu yenilenmeye başlar
Hamilelik bitiminde doğum eylemi kas iskelet sisteminin olağan üstü yüklenmelere maruz kaldığı ağrılı bir süreçtir. Bu mucize gerçekleşirken tüm kas yapıları zayıf ve gevşek kemik yapılar üzerinde ciddi yüklenmeler yaparlar. Doğum sonrası yeni bir yüklenme ile loğusalık evresinde annenin imdadına süt salgısına yardım eden mucizevi hormonlar (oksitosin, prolaktin) yetişir. Bu hormonlar büyüme hormonu muadili yenileme maddelerini salgılatırlar. Anneler adeta bir çocuğun gelişimindeki yenilenme kapasitesine ulaşırlar. Bu erkeklerde olamadığı gibi anne olmayan kadınlarda da normal durumlarda ortaya çıkmaz.
Süt veren annelerin doğum sonrası çok daha az ağrı çekmesi endorpfin benzeri etki yapan ağrı giderici ve aynı zamanda mucizevi bir iyileştirme işlevi taşıyan bu hormonlar 3-6 hafta içinde dramatik bir yapım/ tamir evresine girerler. Ancak tamir süreci de ağrılıdır. Annelerde halsizlik, uyku hali şekerli besin tüketme (loğusa şerbeti) eğiliminin sorumlusu bunlardır.
Omurga ağrılarıyla savaşmak için neler yapılabilir?
Hamilelik öncesi varsa omurga sorunları bilinmeli ve ilerleyen hamilelik dönemlerinde şiddetlenmesi önlenmelidir.
Hamileliğin ilk evresinden itibaren sırt ve karın kaslarının taşıyıcı özelliklerini güçlendiren pilates gibi egzersizlerin yanı ısıra ağırlık çalışmaları yapılabilir. Ancak düşük tehlikesinin artarak devam edeceği ikinci evreye yaklaştıkça egzersizler pilates ve izometrik dediğimiz hareketlerle yapılmalıdır. Ağrılı durumlar soğuk sıcak uygulamalar ile tıbbi masaj ile özellikle fibromyalji tetiklemeden ortadan kaldırılmalıdır.
Hamilelik ergonomik yaşamın en çok gerektiği yaşam dönemidir. Yürüme sırasında tercih edilen merdiven basamağında tutun, araçtaki koltuk ayarınız, otobüslerdeki seyahat şekliniz, evdeki koltuk, mutfaktaki tezgah seviyesine kadar kurallara katıksız uyum şarttır.
Beslenme ve özellikle kalsiyum, fosfat ve bol protein içeren diyet iskelet ve kas yapısının bebeğin ihtiyaçları için yıkıma uğramasını büyük ölçüde azaltır. İyi beslenmeyen anne öncelikle bebeği besleyen vücut şifresi nedeniyle zayıf düşer ve omurga-kas kökenli ağrıların artması kaçınılmaz olur.
Hamilelik kutsal anneliğin en güzel dönemidir. Bu dönemin en az ağrı ile gülen bir yüzle geçmesi sağlıklı beslenme, düzenli egzersizle keyifli olacağını unutmayalım.