Kış uykusuna yatan hayvanlar nasıl ölmez? Hayvanların her birinde, onların bedenlerinde, yaşayış şekillerinde, savunma sistemlerinde muhteşem yaratılış delilleri var.
Bu yüzden bunları bilmek, bunların üzerinde düşünmek gerçekten de çok önemli. Her canlı için Allah bir yaşam biçimi belirliyor, nasıl yaşayacağını, nasıl koloniler kuracağını, nasıl besleneceğini o canlıya ilham ediyor.
Yeryüzünde yaşayan milyonlarca canlı kendileri için belirlenen bu yaşamın dışına asla çıkmıyor.
Kış uykusu, vücut sıcaklığının normalin altına (örneğin 38oC'den 10oC'ye) düştüğü ve kalp atışının yavaşladığı (4 saniyede bir kalp atışı gibi) derin bir uyku halidir. Bu uyku sırasında bazı hayvanlar neredeyse nabızları durmuş gibi görünürler.
Kutuplarda yaşayan canlılar kalın kürklere sahiptirler, bu onları soğuktan korur. Ancak bazı küçük memeliler kalın kürkleri olmasına rağmen çabuk ısı kaybeder ve sonuç olarak da besinlerini hızla yakmak zorunda kalırlar.
Ayrıca bu canlıların sahip olabileceği kürk kalınlığı sınırlıdır. Bu nedenle söz konusu canlılar vücutlarını sıcak tutacak kovuklara, toprak altında oluşturdukları tünellere sığınırlar. Sıcak bir mekanın yanısıra besine de ihtiyaçları vardır. Bazı fare türleri bunun için yiyeceğin bol olduğu dönemlerde vücutlarında yağ biriktirirler. Ancak özellikle böceklerle beslenen canlıların böyle bir imkânı yoktur ve yaşayabilmek için enerji tüketimini en aza indirmek zorundadırlar. Bu zor işlemi ise, yalnızca kış uykusu sayesinde başarabilirler.
Hayvanlar Yaz Boyunca Kış İçin Hazırlık Yaparlar:
Kış uykusuna yatan hayvanların mucizevi davranışlarından biri, bütün yaz boyunca, sanki kış için bir hazırlık yaptıklarının bilincindeymiş gibi hareket etmeleridir. Hazırlık olarak, öncelikle kendi kilolarının iki katı kadar kilo alırlar.
Kışın vücutlarının ne tip zorluklarla karşılaşacağını, uzun uyku dönemi boyunca hiçbir şey yemeden canlı kalmaları gerektiğini hesaplar gibi hareket ederler.Kış uykusuna yatan hayvanların bir diğer mucizevi davranışı ise;
Doğdukları andan itibaren ilk karşılaştıkları kış ayında, sıcaklığın düşeceğini; Yağan karın bütün bitki örtüsünü kaplaması nedeniyle yiyecek hiçbir besinin kalmayacağını Tüm bu nedenlerden ötürü de ilk kez karşılaşacakları yaz ayları boyunca kilo alarak besin depo etmeleri gerektiğini bilir gibi hareket etmeleridir. Bunu bir bebeğin doğduğu anda karşılaşacağı tüm zor şartları bilerek bunlar için tedbirler almasına benzetebiliriz. İnsanlar için böyle bir durum imkânsızdır.
İnsanlar, vücut sıcaklığı veya kalp atışı hızı gibi vücut fonksiyonlarını, kendisinin kontrol altında tutması mümkün değildir. Bu ancak, son derece teknolojik ve oldukça detaylı cihazlarla ve kısmen mümkün olabilmektedir. Oysa kış uykusuna yatan hayvanların çoğunluğu, sanki yapmaları gerekenin ne olduğunu biliyormuş gibi, kendi vücutlarını, fazla enerji harcamaktan kurtarmaya çalışırlar.
Ancak bazı hayvan türleri zorlu kış koşullarında bu tedbirlere rağmen, soğukta donma tehlikesi geçirirler. Bu durumda hemen uyanarak, vücut sıcaklıklarını artırır ve daha sonra tekrar uykuya dalarlar.
Sibirya Ayısı
Sibirya boz ayısı sonbaharda şişmanladıktan sonra, yuvasına çekilir ve aylarca (4 ila 7 ay) süren bir uyku dönemine girer. Ayının 37 derece olan vücut ısısı, kış uykusu sırasında 5 ila 6 derece azalır. Buna rağmen, kalp atışı ve nefes alma ritimleri daha yavaşlar. Bu nedenle genel met@bolizmada yüzde 50 ila yüzde 60'a varan düşüşler gözlenir. Ayı, bu devre boyunca yemek-içmek dahil hiçbir hayati fonksiyonunu yerine getirmez. Bununla birlikte su kaybı belirtisi de göstermez. Çünkü uyku esnasında kendi yağını (lipitlerini) başlıca enerji ve su kaynağı olarak kullanır.
Ayılar
Ayılar yazın günde yaklaşık 20.000 kalori alırlar. Normal şartlarda günlük aldıkları kalorinin 4000 kaloriyi aşmadığı dikkate alındığında bu oranın ne kadar yüksek olduğu daha iyi anlaşılmaktadır. Özellikle kışuykusuna yatmadan önceki son günlerde reçineli bitkiler gibi hazmı oldukça zor besinleri yemeyi tercih ederler. Ayrıca ayılar kış uykuları boyunca kendi ısılarını ayarlamakta, bunun için de ısılarını belli bir seviyede tutabilmek ve rahat uyuyabilmek için kurumuş çimler ve yapraklardan kendilerine bir yatak yapmaktadırlar. Ayrıca yatış pozisyonları da bu ısıyı korumaya yöneliktir.
Yarasa
Gece kuşları olan yarasalar kış mevsimini mağaralarda ya da maden yataklarında geçirirler çünkü bu mekanlar kış uykusu için gerekli olan donma noktasının üzerinde bir ısıya ve nemli ortama sahiptir. Yazımız boyunca okuduğunuz kış uykusuna yatan tüm hayvanların ortak özelliği bu mucizevi davranışları sergileyecek bir bilinçlerinin bulunmamasıdır. Oysa bu hayvanların çoğunluğu, adeta yapmaları gerekenin ne olduğunu bilircesine kendi vücutlarını, fazla enerji harcamaktan kurtarmaya çalışırlar.
Köpek Balıkları
İri köpek balıkları da denizlerdeki pek çok canlı gibi planktonlarla beslenirler. Kuzey Denizi'nde her Kasım ayında plankton yoğunluğu azaldığı için köpek balıkları besin ararken her zaman harcadıklarından çok daha fazla enerji harcamak zorunda kalırlar. Bu nedenle bir süre sonra güçsüz kaldıkları için yemek aramayı bırakıp, dibe çökerler ve kış uykusuna yatarlar. Okyanusun derinliklerinde aylarca hareket etmeden ve hiç beslenmeden yaşayabilirler. Bu sırada kalpleri sanki çalışmıyormuş gibi oldukça yavaş atar.
Kurbağaların Kış Uykusu
Kurbağaların kış uykusu, bazı soğuk yerlerde yaşayan kurbağa türlerinde görülmektedir.
Kaplumbağaların kış uykusu
Kaplumbağaların kış uykusu, havaların soğumaya başlaması ile birlikte beslenme şartları zorlaşınca başlamaktadır. Kaplumbağalar soğuk aylarda yuvasına çekilir, kalp atışları yavaşlar ve kış uykusuna yatarlar.
Ayıların Kış Uykusu
Ayıların kış uykusu ayı türlerine göre değişkenlik göstermektedir. Kutup ayısı yedi ay boyunca yuvasında hareket etmeden, vücudundaki yağı proteine çevirerek beslenmesini sağlar. Sibirya ayısı da kutup ayısı gibidir, ancak kış uykusuna yatma süresi ona göre kısadır. Bazı yerlerde 5 aya kadar düşebilir. Diğer ayı türleri de kış uykusuna yatarlar kış uykusunda geçen süre 4 ay civarındadır.
Sürüngenlerin Kış Uykusu
Sürüngenlerin bir çoğu kış uykusuna yatarlar. Bilindiği gibi bunların başında da yılan gelmektedir. Soğuk kış aylarında yılan toprağın altında kendine bir yer ayarlayarak kış uykusuna yattığı bilinmektedir.
Böceklerin Kış Uykusu
Birçok böcekte kış uykusuna yatmaktadır. Ekseriyetle eklem bacaklı olarak bildiğimiz hayvanlardan karınca bunların en bilinenidir.
Kemirgenlerde Kış Uykusu
Birçok kemirgen hayvanda kış uykusuna yatar.
Hayvanlarda Kış Uyku Süreleri
Kış uykusu süresi hayvanların türlerine göre değişikli gösterdiği bilinmektedir. Ancak genelde her yılın Ekim ayı sonu ile Mart ayı sonuna kadar devam eder. Bu süre iklim şartlarına göre değişebilir.