Hasankeyf 1981'de doğal koruma alanı ilan edildi. Ilısu Barajının su tutması sonucunda tarihi yerleşim 2020 yılı Mayıs ayında sular altında kaldı. Hasankeyf ile Batman arası yaklaşık 36,9 kilometredir. Ulaşım ise tahmini olarak 33 dakika sürüyor. İşte merak edilenler...
Kayalara oyulmuş konutları nedeniyle, Süryânice Kifo (kaya) kelimesinden türetilmiş Kifos ve Cepha / Ciphas isimleriyle bahsedilen şehir "Mağralar Şehri" ya da "Kayalar Kenti" anlamına Arapça ve "Hısnı Keyfa" denilmiştir. "Hısn-ı keyfa" adı Osmanlılar zamanında Hısnıkeyf, halk arasında da Hasankeyf şekline dönüşmüştür. 1101 -1231 arasında Artukoğullarının bir kolunun başkenti oldu. En parlak dönemi bu zamana rastlar. 1231’de ise Eyyubilerin eline geçti. Moğol istilasına uğradı. Akkoyunlu, daha sonra Safevi, 1516’da ise Osmanlı egemenliğine girdi.
Ilısu Barajının yapılması kararlaştırıldığında tarihi yerleşimin sular altında kalacak olması nedeniyle 3 km uzaklıkta yeni yerleşim kuruldu. Bu sırada tarihi yerleşimdeki Sultan Süleyman Koç Camisi, Artuklu Hamamı, İmam Abdullah Zaviyesi, Er-Rızık Camisi ve minaresi, Zeynel Abidin Türbesi, Eyyubi (Kızlar) Camisi ve kale giriş orta kapısı gibi büyük ölçekli yapılar ile türbe ve zaviye gibi tarihi yapılarda Dicle Nehri kıyısında kurulan Kültürel Park'a taşındı. 2019 yılının Kasım ayında Ilısu Barajı'nın su tutması nedeniyle 2020 Şubat'tan itibaren su altında kalmaya başladı. Koruma altına alınan Yukarıkale ise gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda su altında kalma ve zarar görme tehlikesinden korundu.
Hasankeyf Kalesi, Dicle yatağından 100 m. yükseklikte bir tepenin üstünde bulunur. Hasankeyf Kalesi içindeki yapılardan sadece 14. yüzyıla ait olan Ulu Cami günümüze kadar ulaşabildi. Kentin kuzeyinde yer alan İmam Abdullah Zaviyesi kalıntılardan, zaviyenin İmam Abdullah Türbesinin etrafına yapıldığı anlaşılmaktadır. Zeynel Bey Kümbeti’nin çini yazıtında Otlukbeli Savaşı’nda ölen Zeynel Bey için yapıldığı yazılı. Hasankeyf Sarayı, kalenin kuzey yanında, Dicle’ye bakan kayalıklar üzerindedir ve tamamen yıkılmıştır. Batman-Gercüş arasında Dicle’nin üstünde bulunan köprü çok yıkıktır. Kalıntıları yeni Hasankeyf Köprüsü’nün yakınındadır.