Hisse senetleri, şirketlerin ortaklarına sermaye paylarını belgelendirdikleri kıymetli evraklardır. Yatırımcılar, BIST üzerinden şirket hisselerini satın alabilir ve istedikleri şirketin sermayedarı olabilir. Hisse senedi alındığında, şirket sermayesini temsil eden payları oranında yatırımcılar söz sahibi olabilir. Yani pay oranında yönetime katılabilir, oy kullanabilir, kâr payı ve sermaye artırımlarına katılabilirler. Yatırımcıların hisse senedi alım işlemlerini doğrudan etkileyen unsurlardan birisi de hisse başına kâr miktarıdır.
Hisse başına kâr ya da HBK, bir şirketin çeyrek dönem net kârının, dolaşımdaki hisse sayısına bölünmesiyle bulunan bir orandır. HBK oranı bir şirketin her hisse sayısı için ne kadar kâr elde ettiğini gösterir. Yani yatırımcıların şirket kârının ne kadarına ortak olacaklarını gösterir. HBK değeri pozitif olan ve yüksek olan bir değer, beklentileri karşılar ve şirket kârlılığına yönelik önemli bir gösterge olarak kullanılabilir.
Ancak HBK oranını kullanırken iki şirketin HBK oranını rakamsal olarak kaşılaştırmak doğru olmaz. Bunun nedeni, şirketlerin toplam hisse sayısının farklı olabileceğidir. HBK oranları şirketi kendi içerisinde karşılaştırmaya yardımcı olur. Bir şirketin ne kadar büyüdüğünü, kârının ne kadar istikrarlı olduğunu da HBK değerlendirmesinde göz önünde bulundurmak gerekir.
Yüksek bir HBK oranı, şirketin temettü açıklama ihtimalını de arttırır. Temettü, bir şirketin dönemsel elde ettiği kârın belli bir oranını yatırımcılara dağıtması olarak açıklanabilir. Şirketin kârlılığı temettü ihtimalini de etkiler. HBK oranının yüksek olması ve şirketin temettü dağıtması da doğal olarak şirketin kâr oranının yüksek olduğunu gösterir. Ancak unutulmamalıdır ki her yüksek kâra sahip şirket temettü dağıtmayabilir.
Hisse başına kar, yatırım yapılması planlanan şirket hakkında önemli detayları belirttiği ve performansını, getireceği kazancı ölçmede yardımcı olduğu için yatırımcılar için büyük önem arz eder. Aynı zamanda HBK oranı hesaplanırken F/K oranı da bulunabilir çünkü F/K oranı hesaplamasında da hisse fiyatı, hisse başına kâr ile bulunur. Bu bağlamda denebilir ki bir şirketin HBK oranı artarken hisse fiyatı sabitse, hisseler F/K değeri açısından da ucuzlayabilir. Hisse başına kâr hesaplama formülü:
Bu formül üzerinden iki şekilde HBK hesaplaması yapılabilir. Ancak hisse başına kâr hesaplama formülü tek bir formülden ibaret değildir. İki farklı HBK hesaplaması vardır:
Temel ve seyretilmiş HBK hesaplamasındaki fark, işlemlerde kullanılan hisse adedidir. Hesaplamaya sadece dolaşımdaki hisseler kullanılırsa temel hisse başına kâr değeri bulunur ve genellikle en sık kullanılan hisse başına kâr oranı da bu değerdir. Dolaşımdaki hisselerin yanı sıra yöneticilere, çalışanlara ve kurula verilen hisseleri de dâhil ediliyorsa seyreltilmiş HBK değeri bulunur.