Mahmut Hamsici, Sinan Onuş / BBC Türkçe, Ankara
Seçim sonrası yeni anayasa gündeminin ilk sıralarında yer alması beklenen başkanlık sistemi konusunda HDP'den iki milletvekilinden dikkat çekici çıkış geldi.
AKP'nin kurucularından, HDP Mersin Milletvekili Dengir Mir Mehmet Fırat, başkanlık sistemine itirazları olmadığını, karşı çıktıklarının 'Türk tipi başkanlık sistemi' olduğunu, Amerikan tipi başkanlık sistemini ise destekleyebileceklerini söyledi.
Fırat, ''Saddam usulü bir başkanlık usulünü kabullenemeyiz. Çünkü orada demokrasi yok. Amerika, Meksika tipi bir öneri gelirse de referanduma da gitmeden Genel Kurul'da kabul ederiz. Bir çekincemiz yok" dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın dillendirdiği Türk tipi başkanlık sistemini "ucube" olarak niteleyen HDP İstanbul Milletvekili Celal Doğan ise, "Başkanlık sistemi, demokrasinin içerisinde bir sistem. Buna itirazım yok ama nasıl bir başkanlık isteniyor bunun tartışılması gerekir" diyor.
Pazar günkü seçimde 317 milletvekili çıkaran AKP'nin gündeminde başkanlık sistemi var ama milletvekili sayısı anayasa değişikliği arayışlarında başkanlık sistemini parlamentodan geçirmeye yetmiyor. AKP'nin, Meclis Başkanını içinden seçmesi halinde, planını referanduma götürebilmek için de en az 14 milletvekilinin desteğine ihtiyacı olacak.
Zira anayasa değişikliği için 367, referandum için ise 330 milletvekilinin desteği gerekiyor.
Bu nedenle AKP'nin Meclis içinde destek arayışı kaçınılmaz. AKP'nin, başkanlık için kapısını çalması muhtemel partilerden biri de Halkların Demokratik Partisi.
Peki HDP, başkanlık sistemi için ne düşünüyor?
HDP Kars Milletvekili ve sözcüsü Ayhan Bilgen, bu sabah Cumhuriyet gazetesinde yer alan açıklamasında, "Başkanlık sistemi dahil tüm modeller tartışılabilir. Ancak tek adamlık gibi özgürlüğü kısıtlayıcı bir yapı olmaz. Toplumun ihtiyacı bu değil" görüşünü belirtmiş, bu sözleriyle, HDP'nin tavrının yumuşadığı eleştirileri üzerine, Twitter'dan yeni açıklamalar yapmıştı.
HDP yetkilisi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a yönelik, "Seni başkan yaptırmayacağız?" sözlerinin arkasında olduklarını söylüyor.
Bilgen'in açıklamasının basına yansımasından önce dün BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Mersin Milletvekili Dengir Mir Mehmet Fırat ise başkanlık sistemine parti olarak itirazlarının olmadığını söylüyor.
Fırat, "Biz, Türk usulü başkanlık sistemine karşıyız. Başkanlık sistemi de bir anayasal tercihtir. Oturursunuz başkanlık mı, yarı başkanlık mı, parlamenter sistem mi bunları tartışırsınız. Ülke için hangi yönetim uygunsa bunu kabul edersiniz" diyor.
Fırat, Türk tipi başkanlık sistemini ayrıca 'Orta Doğu tipi bir başkanlık sistemi' olarak niteliyor.
'Yanlış lanse ediliyoruz'
"Kabul edebileceğiniz bir başkanlık sistemi var mı?" şeklindeki soruya HDP'li Fırat, "Var. Amerika ya da Meksika örneği. Bunu tasvip eder, içten destekleriz. Kuvvetlerin birbirini denetleme mekanizmalarının olduğu bir sistemi memnuniyetle destekleriz. Tartışabiliriz, konuşabiliriz ve Türkiye için de faydalı görülüyorsa ki görülebilir, onu tercih ederiz. Amerikan tipi bir başkanlık sisteminde bir mutabakat sağlanıyorsa bizim bir itirazımız yok. Çünkü şu andaki Cumhurbaşkanımızın yetkileri, Obama'nın yetkilerinden fazla. Enteresan olan o" diye yanıtlıyor.
Fırat'a göre, bu tür bir başkanlık sistemiyle Kürt Sorunu da çözülebilir. HDP'nin bu meselede "yanlış lanse edilmeye çalışıldığını", oysa kendilerinin Türk usulü başkanlık sistemine karşı olduklaını aktarıyor Fırat ve şöyle devam ediyor:
"Gerçek anlamda bir başkanlık sistemini tartışabiliriz, kabullenebiliriz ama Saddam usulü bir başkanlık usulünü kabullenemeyiz. Çünkü orada demokrasi yok. Amerika, Meksika tipi bir öneri gelirse de referanduma da gitmeden Genel Kurul'da kabul ederiz. Bir çekincemiz yok."
Doğan: 'İstenilen başkanlık tartışılmalı'
HDP İstanbul Milletvekili Celal Doğan da başkanlık sistemi tartışmalarının gündeme gelmesini normal karşılıyor ama "Hangi başkanlık sistemi?" diye soruyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın dillendirdiği Türk tipi başkanlık sistemini "ucube" olarak niteleyen Doğan, "Başkanlık sistemi, demokrasinin içerisinde bir sistem. Buna itirazım yok ama nasıl bir başkanlık isteniyor bunun tartışılması gerekir" diyor.
Kürt sorunun çözümü önerisinin ise bu bağlamda tartışılmasının şart olmadığını ifade ediyor HDP'li Doğan ve şunları aktarıyor:
"O, demokratik bir anlayış değil. O şarta bağlı olarak 'Sen, bana bunu verdin; ben, sana bunu verdim' şekliyle bir rejime gidilirse zaten ahlaki değildir."
'Diktatör yaptırmayacağız dememek için'
7 Haziran seçimlerinde Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, başkanlık sistemini öne çıkarmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, illerde yaptığız 'toplu açılışlarda' başkanlık sistemi için 400 vekil istemiş, muhalefetin buna karşı çıkışı ise 7 Haziran'ın önemli gündem maddelerinden birini oluşturmuştu.
7 Haziran'ın, Erdoğan karşıtı bir referanduma dönmesi ve oyları yüzde 40'lara gerilemesi AKP açısından büyük handikap ortaya çıkarmıştı. HDP ise 7 Haziran sürecinde, "Seni başkan yaptırmayacağız" söylemiyle özellikle Batı'da oylarını artırdığı düşünülüyor. Ancak şimdi gelinen noktada HDP içinde başkanlık sistemine tamamiyle karşı çıkmayan bir eğilim olduğu görülüyor.
HDP İstanbul Milletvekili Dengir Mir Mehmet Fırat'a 7 Haziran öncesindeki partilerinin söylemini hatırlattığımızda, "Biz, Türk usulü başkanlık yaptırmayacağız diyoruz. Daha doğrusu kibar davranıyoruz. Biz seni, diktatör yaptırmayacağız diyoruz" açıklaması yapıyor.
Fırat, kendilerinin gerçek anlamda ise "eğer halk uygun görürse Amerikan tipi, Meksika tipi başkanlık sistemine karşı olmadıklarını" yineliyor. Fırat'ın karşı olmadıklarını saydığı diğer siyasi sistemler ise "Fransız usulü yarı başkanlık sistemi ve İngiltere'de tatbik edilen parlamenter sistem."