Onlarca yıldır, doktorlar insanların stresten, baharatlı yiyeceklerden, sigara içmekten veya diğer yaşam tarzı alışkanlıklarından dolayı ülsere yakalandıklarını düşünüyorlardı. Ancak Avustralyalı iki bilim adamı 1982'de helikobakterileri keşfettiklerinde, mide ülserlerinin çoğuna bu bakterilerin neden olduğunu buldular. Helikobakteri belirtileri araştırılırken yaşanan farkındalık ülser tedavisinde adeta bir devrim yarattı.
Helikobakterin vücudumuzda yarattığı tahribatlara bakmadan önce helikobakteri nedir önce buna bakalım. Helikobakteriler sindirim sisteminde büyüyen ve mide zarına saldırmaya eğilimli yaygın bir bakteri türüdür. Dünyanın yetişkin nüfusunun kabaca yüzde 60’ında bulunur. Helikobakteri enfeksiyonları genellikle zararsızdır, ancak midenin iç yüzeyinde veya ince bağırsağın üst kısmında ülser adı verilen yaralara neden olabilirler. Bu nedenle helikobakteriler "ülser bakterisi" olarak da adlandırılır.
Helikobakteri önce mide ve ince bağırsağın ilk kısmında değişikliklere neden olur. Daha sonra bakteriler mideyi kaplayan koruyucu dokuya bulaşır. Bu, belirli enzimlerin ve toksinlerin salınmasına ve bağışıklık sisteminin aktivasyonuna yol açar. Bu değişikliklerin bir sonucu olarak, mide ve oniki parmak bağırsağı, mide asidi gibi sindirim sıvılarından kaynaklanan hasara karşı daha savunmasız hale gelir. Bazı insanlar için bu savunmasızlık sonucu ortaya çıkan enfeksiyonlar mide kanserine yol açabilir.
Helikobakteriler midenin sert, asidik ortamında yaşamaya kendilerini adapte etmiştir. Bu bakteriler çevrelerindeki ortamı değiştirebilir ve asitliğini azaltarak hayatta kalabilirler. Helikobakterinin spiral şekli, mukus tarafından korundukları ve vücudunuzun bağışıklık hücrelerinin onlara ulaşamadığı mide zarınıza nüfuz etmelerini sağlar. Bakteriler, bağışıklık tepkinize müdahale edebilir ve yok edilmemelerini sağlayabilir. Bu mide sorunlarına yol açabilir.
Genellikle mideyi çocukluk döneminde enfekte eden bu bakteri türünün neden olduğu enfeksiyonlar tipik olarak belirgin semptomlara neden olmazken bazı insanlarda peptik ülserler gibi hastalıklara ve midede gastrit olarak bilinen iltihaplara yol açabilir.
Helikobakteri neden olur ve bu enfeksiyon nasıl yayılır hala tam olarak bilinmiyor. Bakteriler binlerce yıldır insanlarla bir arada yaşıyor. Bakteriler, enfekte kişilerin tükürüğü, kusmuğu veya diğer vücut sıvılarıyla temas yoluyla alınabilir. Enfeksiyonlar bir kişinin ağzından diğerine temasla yayılabildiği gibi dışkı yoluyla da geçebilir. Yiyeceklerden, sudan veya mutfak gereçlerinden de geçebilen bu bakteri temiz su veya iyi kanalizasyon sistemlerinden yoksun ülkelerde veya topluluklarda daha yaygındır. Çocukların hijyen eksikliği nedeniyle bu enfeksiyonu geliştirme olasılığı daha da yüksektir.
Bu tür bakteriye sahip çoğu kişide herhangi bir belirti görülmez. Enfeksiyon ülsere yol açtığında, semptomlar karın ağrısını içerebilir. Ağrı genellikle içinizi kemiren bir ağrı olarak tanımlanır. Antiasit ilaçlar kullanmak ağrıyı hafifletebilir. Helikobakteri belirtisi ile ilişkili semptomlar şöyle sıralanabilir;
· Aşırı geğirme
· Şişkinlik hissi
· Mide bulantısı
· Göğüste ağrılı yanma hissi
· Ateş
· İştahsızlık veya anoreksi
· Açıklanamayan kilo kaybı
Bu belirtilerden herhangi biri devam ederse veya bunlarla ilgili endişeleriniz varsa, mutlaka bir doktorla görüşmenizde fayda vardır. Özellikle dışkı veya kusmuğunuzda kan veya siyah bir renk fark ederseniz vakit kaybetmeden bir sağlık kurumuna görünün.
Semptomları bulunan kişilere öncelikle fiziki muayene yapılır. Muayene sırasında doktorunuz şişkinlik, hassasiyet veya ağrı belirtilerini kontrol etmek için midenizi inceler. Helikobakteriyi teşhis etmenin birkaç yolu vardır. En sık kullanılan testler arasında üre nefes testleri vardır. Bu test ile helikobakteri tarafından parçalanmış bir maddeyi içeren özel bir solüsyon içilmesi gerekir. Bu sayede bozulan ürünler nefesle taşınarak tespit edilebilir. Ailesinde mide kanseri veya diğer kanser risk faktörleri öyküsü olan kişiler bu testlerle helikobakteri enfeksiyonu açısından taranabilir.
Dışkı antijen testleri sayesinde dışkıda bulunan helikobakteri proteinleri tespit edilebilir. Kan testleri ise, vücudun bağışıklık sisteminin helikobakteriye yanıt olarak geliştirdiği spesifik antikorları tespit edebilir. Ancak takip testi için kan testleri tavsiye edilmez. Çünkü kan testi ile tespit edilen antikor, enfeksiyon ortadan kalktıktan sonra bile, tedaviden sonra genellikle dört veya daha fazla ay boyunca kanda kalır. Mide kanseri için belirli risk faktörü bulunan durumlarda endoskopi önerilebilir. Bu test için, kameralı esnek bir tüp ağızdan sindirim sistemine geçirilir. Endoskopi sırasında doktor gerekirse doku örnekleri (biyopsi) alabilir.
Helikobakteri enfeksiyonunun tedavisi zordur. Helikobakterinin neden olduğu ülser vakalarında, mikropları öldürmek, mide zarını iyileştirmek ve yaraları önlemek için tedaviye ihtiyaç vardır. Helikobakteri nasıl tedavi edilir sorusunun yanıtı güçlü antibiyotiklerdir. Rahatsızlıkların iyileşme süreci ise genellikle 1 ile 2 haftalık tedavi gerekir. Bu tür enfeksiyonlar, bakterilerin belirli bir antibiyotiğe direnç geliştirmesini önlemeye yardımcı olmak için genellikle aynı anda en az iki farklı antibiyotik ile tedavi edilir. Antibiyotikleri doğru şekilde almazsanız, vücudunuzdaki bakteriler onlara dirençli hale gelebilir ve bu da enfeksiyonların tedavi edilmesini daha da zorlaştırır. Doktorunuz ayrıca mide zarınızın iyileşmesine yardımcı olmak için asit baskılayıcı bir ilaç yazacak veya önerecektir. Taramaya ek olarak, doktorunuz diyetinize daha fazla meyve, sebze ve lif eklemek gibi bazı yaşam tarzı değişiklikleri de önerebilir. Helikobakteri tedavi yöntemleri, enfeksiyondan kurtulmada kabaca yüzde 80 etkilidir. Tedaviyi bitirdikten yaklaşık 1-2 hafta sonra, doktorunuz enfeksiyonun geçtiğinden emin olmak için tekrar test yapılmasını isteyebilir. Testler tedavinin başarısız olduğunu gösteriyorsa, farklı bir antibiyotik ilaç kombinasyonu ile başka bir tedaviye başlamak gerekebilir.