Mevsim alerji mevsimi. Pek çok insanın burnu akıyor, hapşırıyor, gözleri kulakları kaşınıyor, burnu tıkanıyor. Bugünlerde ortaya çıkan bu şikâyetlerin birçoğu alerjik nezleyle ilgili olsa da, her burnu akan, tıkanan veya hapşıran kişinin alerjik nezle olması gerekmez. Bunlar, genel olarak rinit, yani burun iltihabı adı verilen birçok hastalığın bulgularıdır. Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçüusta, Mynet okurları için yazdı.
İşte, alerjik nezle ile en çok karıştırılan hastalıklar.
SOĞUK ALGINLIĞI
Alerjik nezle ile en çok karıştırılan hastalık virüslerin neden olduğu rinittir. Bizim tıp dilinde viral rinit ismini verdiğimiz hastalık, halk arasında soğuk algınlığı, üşütme veya sadece nezle isimleriyle bilinir. Başlıca etkenleri rinovirüsler olan soğuk algınlığına, küçük çocuklar yılda 5-6 kere yakalanırlar, ama yaşları ilerledikçe bu sayı azalmaya başlar.
Alerjik nezlenin soğuk algınlığından başlıca farkları, salgınlar şeklinde ortaya çıkmaması, genellikle halsizlik ve kırgınlık ile beraber olması ve birkaç gün içinde de kendiliğinden geçmesidir.
MESLEKSEL RİNİT
Mesleksel rinit, alerjik veya non-alerjik olabilir. Başlıca nedenleri, çeşitli laboratuar hayvanları (fare, kobay, tavşan...), tahıllar (fırıncılar, tarım işçileri), odun tozları (maun, sedir ağacı...), lâteks ve çeşitli kimyasal maddelerdir (asit anhidrit, platin tuzları, yapıştırıcı ve çözücüler...).
İLAÇLAR DA NEZLE YAPABİLİR Nezle yaptığı bilinen pek çok ilaç vardır. Aşağıda bunlardan en sık rastlananlarına örnekler vereceğim:
-Aspirin ve bazı ağrı kesiciler
-Romatizma ilaçları
-Yüksek tansiyon ve kalp ilaçları
-Doğum kontrol hapları
-Göz tansiyonu tedavisinde kullanılan damlalar
Uzun süredir burun damarlarını daraltan ilaç kullanan hastalarda gelişen burun tıkanıklığına ilaç nezlesi ismi verilir. Kokain çekenlerde de, hapşırma, burun akıntısı, koku alma bozukluğu ve burun bölmesi kemiğinde erimeye yol açan bir tablo ortaya çıkar.
HORMONAL NEDENLERE BAĞLI RİNİT Çeşitli hormonal hastalıklarda ve hormon salgılarında değişikliklerin olduğu dönemlerde (gebelik, ergenlik dönemi, adet dönemi...) burunla ilgili belirtiler ortaya çıkar.
GEBELİK NEZLESİ Gebeliğin son döneminde gelişen rinitte belirtilerin şiddeti kandaki östrojen hormonunun miktarı ile ilgilidir. Doğumla beraber tüm belirtiler de kaybolur.
İRRİTANLAR Birçok kimyasal ve fiziksel etken, alerjik nezleyi taklit eden belirtilere neden olabilir. Ani ısı değişimi, bazı baharatlar, keskin boya ve parfüm kokuları kimleri hapşırtmaz ki?
GIDA ALLERJİSİ Gıdalar, çok nadiren tek başlarına alerjik nezleye yol açarlar, fakat gıdalara bağlı anaflaksilerde burun belirtileri çoğu zaman mevcuttur.
Kırmızıbiberin neden olduğu burun akıntısının nedeni, içerdiği capsaicin' dir. Bu madde, burun içindeki sinir uçlarını uyararak etkili olur. Gıda katkı maddeleri ve alkollü içecekler de bazı kişilerde alerjik nezleye çok benzeyen belirtilere neden olabilirler.
NON-ALLERJİK RİNİT Klinik olarak alerjik rinitten hiçbir farkı olmayan, fakat ne deri testleri ile ne de kanda IgE ölçümleri ile her hangi bir alerjen saptanamayan olgular non-allerjik rinit olarak adlandırılır. Eskiden vazomotor rinit veya idiopatik rinit isimleri de kullanılırdı. Bu hastaların başlıca özellikleri şunlardır:
-Kadınlarda daha çok rastlanır.
-Belirtiler 40 yaşından sonra ortaya çıkar.
-Belirtilerin özel bir mevsimi yoktur, fakat soğuk kış günlerinde şikâyetler daha fazladır.
-Belirtiler aynen alerjik nezledeki gibidir, yalnız gözle ilgili belirtiler ya hiç yoktur veya çok azdır. Burun tıkanıklığı ön plandadır.
-Aspirin duyarlılığına sık rastlanır.
-Belirtileri ortaya çıkaran en önemli faktörler, ısı ve nem değişiklikleri, keskin koku, sigara dumanı ve sıcak baharatlı yiyeceklerdir.
-Bu hastalarda, çeşitli anatomik bozukluklara (burun kemiğinde çarpıklık, polip...) sık olarak rastlanır.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi
ahmetrasimk@mynet.com