Hızır ile İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluştukları gün olarak bilinen Hıdırellez’in Türk tarihi açısından önemli bir yeri vardır. Her sene aynı tarihlerde kutlanan Hıdırellez’de sofralar kurulup yemek yenir, kırlara çıkılarak eğlence, şenlik ve oyunlar düzenlenir, mezar ziyareti yapılır, ateş yakılıp üzerinden atlanılır, dilek tutulur ve bolluk bereket duaları yapılır.
Her sene 5-6 Mayıs tarihlerinde kutlanan "Hıdırellez", Orta Doğu, Anadolu, Suriye, Irak, Azerbaycan, Kırım ile Balkan ülkelerinde "bayram" olarak kutlanıyor.
Denizlerin hâkimi olduğuna inanılan İlyas peygamberler ile Anadolu'da dünyada darda kalanların yardımcısı olduğuna inanılan Hızır’ın yeryüzünde buluştukları gün olarak değerlendirilen baharın habercisi "Hıdırellez", asırlar boyu nesilden nesile aktarılıyor.
İlyas ile Hızır kelimelerinin birleştirilmesinin ardından ortaya çıkan "Hıdırellez", Kırım, Anadolu ve Azerbaycan ile Balkan ve Orta Doğu ülkelerinde "bayram" olarak kutlanıyor.
Halk inancına göre, peygamber olan İlyas ile Hızır, her sene yalnızca bir kez bir araya geliyor. Hızır peygamberin karada darda kalan kişilere yardım ve kılavuzluk ettiği, aynı anda bolluk getirdiğine, İlyas peygamberin ise suların koruyucusu olduğu inancı savunuluyor.
İnanışa göre, bereket ve bolluğu temsil eden kişiler olduklarından dolayı ayaklarını bastığı her yerin yeşerdiği, temas ettikleri her şeyin bereketlendiği ve şifa dağıttıkları kabul ediliyor.
Hıdırellez, dünyanın farklı yerlerinde Altı Mayıs, Ağrice, Aziz George, Aya Yorgi, Ederlez, Bahar Bayramı, Eğrilce, Eğrice, Hıdrellez, Hederlez, Hızır ile İlyas, Hiderlez, İlk Yaz, İderlez, Mar Curcos, Mantifer, Ruz-ı Hızır (Hızır Günü) isimleriyle de biliniyor.
Hıdırellez'i bayram olarak kutlayan Romanlar da bugüne "Kakava" adını veriyor.
Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alimcan İnayet, Hıdrellez kutlamalarında görülen bazı adetlerin İslamiyet’ten önceye ait olmasının bu geleneğin Türklerde eskiden beri var olduğunu gösterdiğini ifade etti.
Hıdrellez geleneğinin Anadolu coğrafyası ve Türk dünyası ile sınırlı kalmadığını, Suriye, Irak ve Balkan ülkelerinde de kutlandığını vurgulayan İnayet, "İnanca göre Hızır ile İlyas, her yıl 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece bir gül ağacı altında buluşmaktadır. Dolayısıyla bu iki kutsalın buluştuğu günün, temas ettikleri her şeyin de insanlara bereket, kısmet ve sıhhat getirdiğine inanılmaktadır. Dilek dileyenlerin gül dalına, ağaçlara bez bağlaması, hastaların çimenler üzerinde yuvarlanması, o gecenin suyuyla yıkanıp arınmaları bu inanıştan kaynaklanır." ifadelerini kullandı.
Alimcan İnayet, bu gün öncesinde çevre, ev ve beden temizliğinin yapılması, giysilerin yenilenip değiştirilmesi, Hıdırellez'de de sofralar kurulup yemek yenmesi, kırlara çıkıp eğlence şenlik ve oyunlar düzenlenmesi, mezar ziyareti, ateş yakılıp üzerinden atlanması, dilek tutulması ve bolluk bereket duaları gibi pratikler İslamiyet öncesi uygulamaları yansıttığını anlattı.