Higgs bozonu, “Standart Model” olarak adlandırılan parçacık fiziği modeline göre fermiyonlara kütlesini kazandıran parçacıktır. Var olduğuna çok insan emin olsa da ama hala varlığı tam ispat edilmedi. Ancak dolaylı yoldan olduğuna dair kanıtlar elde edilmiştir. Medyada “Tanrı parçacığı” olarak da sıkça anılır. Ancak gerçekte bu ad, parçacığı tam bulamadıklarından dolayı “Tanrının cezası parçacık” adını vermişlerdir. Toplumda daha çok tutması için adı, “Tanrı parçacığı” olarak değiştirilmiştir. Aslında “Tanrı parçacığı ” olarak anılmasında yatan diğer bir neden de bu parçacığın önemi ve Standart Model’de olduğu merkez noktadır. Kütlesini kazandırdığı fermiyonlardan konuşursak eğer, fermiyon maddenin yapı taşı olarak adlandırabileceğimiz olabilir. İki tür temel fermiyon grubu var. Bunlar kuarklar ve leptonlardır. Kuarklar maddenin temel bileşenleri olup protonları ve nötronları meydana getirirler. 6 çeşit kuark vardır. Ancak konu çok dağılmasın diye bunların ayrıntılarına şimdilik dokunmayacağım. Leptonlar grubunda ise: elektronik, muon ve tau parçacıkları, bunların neytrinolar – antineytrinoları ve antiparçacıkları yer alır.
Fermiyonlardan sonra bozonlara gelirsek, bozonları kuvvet taşıyıcı parçacıklardır.
Standart modele göre parçacıklar arasında 3 temel karşılıklı kuvvet vardır. Bu kuvvetleri sıralayalım:
1) Güçlü nükleer kuvvetler:
Atomun çekirdeğini bir arada tutan kuvvettir. Bildiğiniz üzere protonlar pozitif (+) yüklü parçacıklardır ve bir arada duramazlar. Ancak yüksüz parçacıklar olan neytronlar bir araya geldiklerinde bir arada durabilirler. Bu da güçlü nükleer kuvvet sayesinde olur. Daha derine inersek güçlü nükleer kuvvet kuarklar arasındaki etkileşimin oluşmasına imkan verir. Bu da yapıştırıcı görevi gören gluonlar sayseinde gerçekleşir. Gluonlar kvarkları bir arada tutan güçlü kuvvet taşıyıcılarıdır. 2) Zayıf nükleer kuvvetler:
Çekirdekte kararsızlığa neden olan kuvvettir. Zayıf kuvvetin etki ettiği parçacık etkilenerek kendisiyle akraba olan parçacığa dönüşür. Zayıf kuvvet sonradan elektromanyetik kuvvet ile birleştirilerek Elektrozayıf kuvvet adını da almıştır.
Zayıf kuvvet, W +, W- ve yüksüz Z bozonları ile taşınmaktadır.
3) Elektromanyetik kuvvetler:
ELektromanyetik kuvvet yüklü parçacıkların manyetik alandan geçerken üzerine etki eden kuvvettir. Menzili çok yüksek olmakla beraber bu kuvvetin taşınması fotonlar aracılığıyla yapılır. Fotonlar şu an için kütlesi 0 kabul edilen parçacıklardır. Bu nedenle çok uzun mesafeleri kat edebilirler.
Özet bozonları bu kuvvetlerin taşınmasında rol alır. Bunların yanında bir diğer bilinen kuvvet kütle çekim kuvvetidir. Ancak standart model kütle çekim kuvvetine bir açıklama veremiyor. Graviton adı verilen parçacığın kütle çekim kuvvetinin taşıyıcıları olduğu düşünülmektedir. Ancak henüz gözlenmemiştir. Çünkü kütle çekim kuvveti çok zayıftır ve bunların deneysel ispatı oldukça zordur. Graviton’un bilinen parçacıklara göre çok küçük olduğu düşünülmektedir.
Standart modelde tüm parçacıkların Higgs mekanizmasına göre kütle kazanmaktadır. Mekanizma Higgs alanı gerektirir. Higgs alanın da tüm uzay-zamanı kapladığı düşünülmektedir. Parçacıkların uzay-zamanda hareket ederken Higgs alanını deforme ederler ve parçacığın Higgs alanı tarafından çevrili değerlendirilmesi sonucu kütle kazanırlar.
Büyük patlamadan sonra tüm parçacıkların kütle olduğu, evren soğudukça Higgs alanının tüm evreni kapladığı ve parçacıkların da bu alanda yüzerken kütle kazandığı düşünülüyor.
W, Z bozonlarının, leptonların ve kuarkların Higgs yoğunlaşması ile etkileşimi sonucu nasıl kütle kazandığı başarılı bir şekilde bilim adamları tarafından açıklanıyor.