Hızır orucu 2021 ne zaman başlıyor sorusu gündem oldu. Alevilik inancına göre tutulan ve her yıl 13 Şubat tarihinde başlayan Hızır orucu bu yıl hangi tarihlerde tutulacağı merak ediliyor. Hızır orucu zamanlarında Alevi vatandaşlar Hızır Cemi düzenleyerek, deyişler söyleyip semah dönerek geleneksel cem ayinini yaparlar. Oruç tutan vatandaşlardan bazıları bu süre boyunca su dışında farklı içecekler içer. Kimi bölgelerde 7 gün kimi yerlerde ise 3 gün tutulan Hızır orucu, Hızır peygambere adanan bir oruçtur. Genelde Alevi köylerinde tutulan Hızır orucunda Hızır peygamberin hayatı ile ilgili bilgiler aktarılır. Hızır orucunun son gününde ise öğütülmüş ve kavrulmuş buğday irmiğinden Hızır lokması dedikleri pilav yapılır ve dualar okunarak evlere dağıtılır. Bazı bölgelerde lokma yerine; helva, katmer(yağlı 7 kattan yapılan börek) ve elma gibi yiyecekler kullanılır ve bölgede bulunan türbe ziyaret edilerek burada lokma dağıtımı yapılır. Peki Hızır orucunun kaynağı nedir, neden Hızır orucu tutulur?
Tüm inançlarda yer alan oruç ibadeti bazı mezheplerde çeşitli nedenlerden dolayı farklılık gösterebilir. Oruç açma saatleri, oruç tutma günleri ve orucun adanma durumu gibi birçok durumda değişiklik gösterebilir. Fakat oruç tutmada niyetler genellikle aynıdır. Kimi insanlar yaratana şükrederek varlığının bilincinde olduğunu göstermek için oruç tutarken, kimisi de dilekleri ve isteklerinin gerçekleşmesi amacıyla oruç tutar. Dilekleri kabul olan vatandaşlar bu süreçte islam dininde yer alan adak adama olayını gerçekleştirir. Ömrü boyunca belli yemeklerden uzak kalmak ya da bir süre belirli saatlerde aç kalarak tutulan oruç çeşitlerinden birisi de Hızır orucudur. Hızır peygambere adanan Hızır orucu genellikle Alevi inancındaki vatandaşlar tarafından her yıl düzenli olarak tutulur.
Rumi takvime göre 31 Ocak- 2 Şubat tarihleri arasında tutulan Hızır Orucu, Miladi Takvim baz alındığında 13-15 Şubat günlerine denk gelmektedir.
Hızır orucu her yıl 13 Şubat'ta başlar ve 15 Şubat'ta sona erer. Bazı bölgelerde ise 7 gün Hızır orucu tutulduğu için ilk gün 8 Şubat'tır. Rumi ve Miladi takvimlere göre değişen orucun günleri bazı bölgelerde Ocak ayında başlar. Fakat en fazla kabul edilen ve tutulan gün olarak 13-14-15 Şubat tercih edilir.
Hızır orucunun kaynağı ise Nuh peygamberin gemisinde yaşanan fırtınadan kötü etkilenen vatandaşların "yetiş ya Hızır" feryatlarının Allah tarafından kabul edilmesi ile ortaya çıkmıştır.
Hızır orucunun bir diğer kaynağı ise Hz. Ali ve Hz. Fatma'nın çocuklarının hastalanmalarının ardından üç gün oruç tuttuktan sonra her oruç açmalarında kapıya yardım isteyen kişilerin gelmesidir. Alevilik inancına göre her gün üst üste farklı görünümle kapıya gelen bu kişi Hızır peygamberdir.
Hızır orucunun ortaya çıkmasında ise yine islam inancında yer alan Nuh peygamberin gemisinde yaşanan fırtına sebep olmuştur. Fırtınaya tutulan vatandaşlar Allah'a dua ederek "Yetiş ya Hızır" diyerek feryat etmişlerdir. Fırtınanın daha sonra dinmesi ve geminin sulara gömülmemesi ile vatandaşlar 3 gün Allah'a Hızır orucunu adamışlardı. O yıllardan bugünlere kadar gelen Hızır orucu, Alevi vatandaşlar tarafından geleneksel olarak tutulur. Bazı bölgelerde Hızır orucu 7 gün tutulur. Hızır orucunun amacı, Allah'ın kötü günlerde yardımcısı ve gözcüsü olmasına devam etmesi için şükretmektir.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Hızır orucunun ortaya çıkmasının iki nedeni vardır. Hz. Ali ve Hz. Fatma'nın çocuklarının kötü bir hastalığa yakalanmalarının ardından üç gün oruç tutarlar ve Allah'a bu üç günde de dua ederler. Her oruç açtıkları sırada kapılarına yardım isteyen bir kişi gelir. Bu kişiyi sofralarına alarak hep birlikte yemek yerler. Üç gün süren oruçta her gün kapıya gelen kişinin Hızır peygamber olduğuna inanılır. Anlatılana göre Hızır peygamber, Hz. Ali ve Hz. Fatma'yı sınamak için kapıya gelmiştir.
Alevilerin temelde iki farklı orucu vardır. Bunlardan birisi Matem ya da On İki İmamlar orucu olarak da bilinen Muharrem orucudur. Muharrem orucu en fazla bilinen ve Sünnilik inancındaki vatandaşlarında tuttuğu bir oruçtur. Bu oruç dışında Alevilik inacında, Hızır peygambere adanan Hızır orucu yer alır. Alevilik inancında 48 perşembe dedikleri yalnızca 48 gün ve sadece perşembe günleri bir oruç daha tutulur. 48 perşembe orucunun ardından dilek dilenir ve adak adanır. Dilek gerçekleştiğinde kurban kesilir ve komşulara dağıtılır. 48 perşembe orucu pek fazla bilinmemektedir.
Hızır orucunun tarihi ve günü değişmez. Her yıl 13 Şubat'ta başlar ve 15 Şubat'ta sona erer. Bazı bölgelerde ise 7 gün Hızır orucu tutulduğu için ilk gün 8 Şubat'tır. Rumi ve Miladi takvimlere göre değişen orucun günleri bazı bölgelerde Ocak ayında başlar. Fakat en fazla kabul edilen ve tutulan gün olarak 13-14-15 Şubat tercih edilir.
Rumi takvime göre 31 Ocak- 2 Şubat tarihleri arasında tutulan Hızır Orucu, Miladi Takvim baz alındığında 13-15 Şubat günlerine denk gelmektedir.
Varlığa ve Allah'a şükretmek niyetiyle tutulan Hızır orucu, Hz. Hızır'ın şahsında Allah'tan rahmet, bereket, kurtuluş, dostluk ve dayanışma istemenin bir yoludur.
Diğer oruçlara kıyasla Hızır orucunda sahur yoktur. Hızır orucunda gün doğumundan gün batımına kadar hiçbir şey yememek gerekir. Bu yüzden ezanla birlikte açılan ya da sahur yapılan bir oruç değildir. İnanca göre gün batımı ile birlikte ağız mührü açılır ve iftar yapılır. Hızır orucu, ezanla birlikte açılmadığı için bu oruçta Aleviler iftar ve sahur kelimelerini pek kullanmazlar.
Hızır orucunda Muharrem orucu gibi su içmemek ve bazı yemekleri yememek gibi gelenekler yoktur. Bilindiği üzere Alevi inancındaki vatandaşlar On İki İmamlar orucu olarak bilinen Muharrem orucunda et, su ve soğan gibi bazı yiyecekleri ve içecekleri yememektedir.
Hızır orucunda herhangi bir yiyecek kısıtlaması bulunmamaktadır. Fakat Anadolu'da bazı bölgelerde Hızır orucu süresince su içmeyen bekarların rüyalarında evleneceği kişiyi görebileceği söylenir. Bu bilgi bir gelenek olarak bilinmesine rağmen, herhangi bir dini kaynak tarafından doğrulanmamıştır.
Hızır orucunu açma saatleri bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Hızır orucunda gün doğumundan gün batımına kadar hiçbir şey yememek gerekir. Bu yüzden ezanla birlikte açılan ya da sahur yapılan bir oruç değildir. İnanca göre gün batımı ile birlikte ağız mührü açılır ve iftar yapılır. Hızır orucu ezanla birlikte açılmadığı için bu oruçta Aleviler iftar ve sahur kelimelerini pek kullanmazlar. Dolayısıyla Hızır orucunun ezan saati ile bir bağlantısı yoktur.
Hızır orucunda Alevi vatandaşlar Hızır Cemi yaparlar. Bu cem ayininde, delil ismi verilen rehber, yol gösterici ve kılavuz anlamına gelen mum yanar (delil uyandırmak) ve Alevi dedeleri Hızır peygamberin hayatına ve hakikate dair bilgiler, menkıbeler paylaşır. Alevilerde delil, Allah'ın nurudur. Yer ve gök yaratılmadan önce bu nur vardır. İnanca göre her şey bu nur sayesinde yaratılmıştır. Delil uyandırmak bir anlamda, ruhumuzu karartan şeylerden uzaklaşıp Allah'ın varlığı ile aydınlanmak manasına da gelir. Hızır Cemi'nde Allah' a dua edilir, saz çalınarak semahlar dönülür ve deyişler okunur. Genelde perşembe günleri yapılan fakat bölgelere göre değişiklik göstererek, Hızır orucunun son günü de gerçekleştirilen Hızır Cemi'nde kurbanlar kesilir. Dede cem ayininde küs olan vatandaşları barıştırır, yardıma muhtaç olan vatandaşların ise destek almasına aracılık eder.
Perşembeyi cumaya bağlayan gece yakılan delil mumu yanarken aşağıdaki dua okunur;
Bismişah, Allah Allah.
Vakitler hayır ola, hayırlar feth ola, şerler def ola, demler daim, Cemler kaim ola.
Hazır-gaip, zahir-batın cem erenlerinin nuru cemalları aşk ola.
Ehlibeytin, Üçlerin, Beşlerin, Yedilerin, Oniki İmamların, Ondört Masum Pakların, Onyedi Kemerbestlerin, Kırkların, cümle erenlerin katarından, didarından ayırmaya.
Her dilde bir dilek, her gönülde bir murat vardır. İnandığımız, güvendiğimiz yüce Yaradan, dilde dileklerimizi, gönülde muratlarımızı vere.
Allah, namerde-merde muhtaç eylemeye.
Duvarımızdan taş, gözlerimizden yaş dökmeye.
Genç yaşta ölüm, ihtiyarlıkta zulüm vermeye.
Hak evimizin, toplumumuzun ağız tatlılığını bozmaya.
Huzur vere, dertlerimize derman, hastalarımıza şifa, borçlarımıza eda nasip eyleye.
Yolumuzu yolsuza, yüzümüzü nursuza uğratmaya.
Gökten hayırlı rahmetler, yerden hayırlı bereketler; ana-babasına, toplumuna hayırlı evlatlar vere.
On sekiz bin alemle mümin, Müslim cümle kardeşlerimizi Muhammed- Ali gülbangından mahrum eylemeye.
Çağırdığımızda, bunaldığımızda Hızır yoldaşımız; Şah-ı Merdan Ali kardaşımız, Hünkar Hacı Bektaş Veli de haldaşımız ola.
Duası bizden, kabulü Allah'tan ola. Gerçekler demine, evliya keremine, gönüller birliğiyle gerçeğe Hû diyelim.
Hızır orucunda bazı bölgelerde akşam saatlerinde türbeler ziyaret edilir. Bu ziyaret sırasında vatandaşlar yanlarında Hızır lokması ismini verdikleri bir takım yiyecekleri yanında götürerek diğer ziyaretçilere dağıtır. Bu lokma; elma, 7 kattan yapılmış sade börek, helva gibi bazı yiyeceklerden oluşur. Dergahlarını ziyaret eden vatandaşlar ziyaretin ardından türbe çevresinde mezarı olan yakın akrabalarını ziyaret ederek, ruhlarına dua okur ve mezarının başına lokmalar bırakır. Bu şekilde hayatını kaybeden yakınların bu özel günde unutulmadığı mesajı verilir. Bu yolla mezarın üzerine bırakılan bu lokmalardan çevrede bulunan hayvanlar da nasiplenir. Hızır lokması bazen de adak olarak kesilen bir hayvanın eti de olabilir. Hızır orucunun bitiminde kurbanlar kesilerek ve cem ayini yapılarak o yıl ki ritüel gerçekleştirilmiş olur.