Hoşap Kalesi, İshakpaşa Sarayı'na Rakip

Osmanlı Devleti'nin doğudaki sınır kalelerinden biri olan Hoşap Kalesi'nde, Seyir Köşkü, harem ve büyük hamam bölümleri ortaya çıkartıldı. Kazı çalışmalarını yürüten Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Top, Hoşap Kalesi'nde saray yapılanması olduğunu söyledi.

Van'ın Gürpınar ilçesine bağlı Güzelsu köyünde bulunan ve 1643 yılında yaptırılan Hoşap Kalesi'nde, 2007 yılında başlatılan kazı çalışmaları sürdürülüyor. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Top başkanlığında başlatılan kazı çalışmaları devam ediyor. Son olarak, kalenin Seyir Köşkü, harem ve büyük hamam denilen kısımlardaki kazı çalışmaları büyük ölçüde tamamlanırken, Van Valisi Münir Karaloğlu, Yardımcısı Atay Uslu, Gürpınar Kaymakamı Nurullah Kaya, Kültür ve Turizm Müdürü Muzaffer Aktuğ, çalışmalarla ilgili bilgi aldı.

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Top, Hoşap Kalesi'nde, harem mekanının ortaya çıkmasıyla İshakpaşa Sarayı'yla yarışabilecek bir mekansal düzeye ulaşmış olduğunu aktardı. Mehmet Top, "Bir çok kaleye bakıldığında kalenin sadece koruma amaçlı sur duvarlarını görebiliyoruz. Ama Hoşap Kalesi'nin içerisine girdiğiniz zaman selamlığıyla, zindanıyla, mescidiyle, haremiyle, seyir köşküyle, hamamlarıyla bir yapılar topluluğuna bu kazılarla ulaşılmış oldu." dedi.

Hoşap Kalesi'nde son yıllarda ciddi kazı ve restorasyon çalışmaları başlatıldığını belirten Vali Karaloğlu, kalede yeni bölümlerin ortaya çıkartıldığını söyledi. Vali Karaloğlu, "Özellikle harem bölgesinin kazı çalışmaları tamamlanmış. İnşallah bu kazısı tamamlanan alanların hemen röleve ve restorasyon projelerini tamamlayıp restorasyon çalışmasını da arkasından başlatacağız. Biz 2010 yılında kalenin surlarındaki yıkılmaya karşı olan bölümlerinde acil olan restorasyonlarını tamamlamıştık. Yaklaşık 1 milyon liralık kaynakla o çalışma tamamlanmıştı. Şimdi bu yeni kazıyla özellikle seyir tepesi, onun haremi, hamamı, mutfağı gibi bölümlerinin de restorasyon projelerini kuruldan geçirdikten sonra hummalı bir çalışma yapmayı planlıyoruz." şeklinde konuştu.

Kazı çalışmalarını yürüten Yrd. Doç. Dr. Top, kazı çalışmalarının sona ermesiyle birlikte, bu bölgeler için restorasyon projelerini tamamlayacaklarını söyledi. Top, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı'ndan aldıkları destekle hazırladıkları restorasyon projelerini kurulda görüşeceklerini belirterek, "Önümüzdeki yıl üst örtüsü dahil restorasyonları yapılmak suretiyle orası oturulduğu gibi kalenin dinlenilebilen, oturulabilen, gelen ziyaretçilerin, kalenin seyri hakkında bilgi alabileceği bir mekan haline dönüştürmeyi düşünüyoruz." diye konuştu.

Kazı çalışmalarında Seyir Köşkü'nde yaşam alanına ilişkin mutfak olabilecek yeni mekanlara ulaştıklarını da belirten Yrd. Doç. Dr. Top; burada ocak, pişmiş topraktan buğday ambarı, öğütme taşları ve bazı malzemelerin bulunduğunu söyledi. Ayrıca, Seyir Köşkü'nün içerisinde de bir takım yeni mekanlara ulaştıklarını anlatan Dr. Top, "Özellikle harem bölümünde de geçen yıldan bu yana yapılan çalışmalarda üçüncü bir hamam yapısına ulaştık. Şu anda Hoşap Kalesi'nde diğer mekanlarla birlikte üç hamamı kazı çalışmaları sonucunda ortaya çıkarmış olduk. Hoşap Kalesi'nde biraz daha kalenin topografik yapısı kullanılmak suretiyle inşa edilmiş. Örneğin selamlık ile harem yapısı kod farkıyla bir birinden ayrılmış. En alt kod olan batı kısmında selamlık bölümü var. Onun üzerindeki ikinci kodda harem yapısı, en üst kodda ise beyin özel yapısı dediğimiz Seyir Köşkü yapısı mevcut." diye ifade etti.

Hoşap Kalesi'nde saray yapılanması olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Top, şöyle devam etti: "Bu yapılar, kompleks şeklinde birleştiği zaman Hoşap Kalesi, Mahmudi Sarayı diyebileceğimiz bir yapı bütünlüğüne kavuşuyor. Yani Topkapı Sarayı veya merkezlerdeki Saraylar gibi olmasa bile doğunun o dönem içerisinde sınır şehrinde Mahmudi Beyleri kendi yaşam alanlarında böyle bir saray yapısını oluşturmuşlar. Hoşap Kalesi, harem mekanını ortaya çıkarmamızla İshakpaşa Sarayı'yla yarışabilecek bir mekansal düzeye ulaşmış oldu. Bir çok kaleye bakıldığında kalenin sadece koruma amaçlı sur duvarlarını görebiliyoruz. Ama Hoşap Kalesi'nin içerisine girdiğiniz zaman selamlığıyla, zindanıyla, mescidiyle, haremiyle, seyir köşküyle, hamamlarıyla bir yapılar topluluğuna bu kazılarla ulaşılmış oldu.