İdrar kaçırma özellikle ileri yaşlarda, menopoz sonrası kadınlarda oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. Kısacası tüm yaş ve cinsleri ve sosyoekonomik düzeydekileri etkileyen bir durumdur. 60 yaşın üzerinde evde yaşayan erişkinlerde %15-30 arasında idrar kaçırma (inkontinans) mevcuttur, ve bu durumu yaşayan hastalar sıklıkla bu problem dolayısıyla izolasyon,depresyon ve sıkıntı yaşadıklarını bildirmektedir. Çoğu kişi bu konuda tedavi yöntemlerinden habersizdir. Cerrahpaşa Tıp Fak. Androloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Halim Hattat, idrar kaçırma sorununu Mynet okurları için yazdı.
İdrar Kaçırma Tipleri Nelerdir:
-Stres İnkontinans: Öksürme aksırma gibi karın içi basıncını arttıran durumlarda idrar kaçmasına sebep olabilir. Buna stres inkontinans adını veriyoruz.
-Sıkışma İnkontinansı : Stresle birlikte ya da tek başına olabilecek inkontinans türü ise aşırı aktif mesane dediğimiz durumun sonucudur.
-Taşma İnkontinansı : Genellikle sinirsel nedenlerle oluşan idrar kaçırmalar görülebilir.
-Total İnkontinans: Hastanın idrar kaçırdığını fark edemediği, devamlı iç çamaşırının ıslak olduğunu ifade ettiği durumdur.
-Miks Üriner İnkontinans: Bazı tiplerin birlikte görüldüğü durumdur.
-Fonksiyonel İnkontinans: Üriner inkontinansı olan bazı hastalarda ürodinamik testler ve sistoüretroskopi de dahil olmak üzere yapılan tetkikler normal olarak tespit edilir. Bu hasta grubunda Alzheimer, Parkinson veya artrit gibi nedenler bulunur.
İdrar Kaçırma - İnkontinansın Sebepleri Nelerdir?
-Aşırı hassas idrar kesesinin sebebi, içinde az miktarda idrar olsa bile çok doluymuş gibi hissetmesindendir. Beklenmeyen bir şekilde idrar kesesi kasılarak boynu açılacak; eğer external sfinkter dediğimiz adeleler de gevşekse içindeki idrar dışarıya atılarak birdenbire kaçırma ve işeme olacaktır. Aynı zamanda sıkışma inkontinansı stres veya taşma inkontinansıyla da beraber olabilmektedir.
-Mesanenin enfeksiyonları (kadınlarda sistit(mesane iltihabı), vajen enfeksiyonları, mesane taşları, tümörleri, özellikle erkeklerde görülen prostat büyümesi gibi nedenlerle mesane çıkışı tıkanıklıkları ve sinirsel hastalıklarda aşırı aktif mesaneye sebep olabileceğinden bunların ayırt edilmesi önemlidir. Gene kadınlarda devamlı inkontinansa sebep olabilecek nedenler arasında mesane-vajen arasında ya da böbrek-mesane arasındaki idrar yolu(üreter)-vajen arasında oluşacak iştirakler(fistüller) sayılabilir. Taşma İnkontinansında sinirlerin hasarına yol açabilecek hastalıklar arasında diabet, alkolizm gibi nedenler yer almaktadır. Prostat büyümesi gibi sebeplerle mesane çıkımı tıkanıklıklarına bağlı dolup taşma şeklinde idrar kaçırmalar da görülebilir.
-Kız çocuklarında bazen nadiren böbrekten gelen idrar yolunun mesane yerine başka yere açılması(ektopik üreter) devamlı idrar kaçmasına sebep olabilir. Böyle çocuklar normal tuvalete gitmekle birlikte arada devamlı idrar kaçırırlar. Çocuklarda gece(nokturnal) veya gündüz(diürnal) idrar kaçırmalarına enürezis denir. Omurilikte sıkışma çocuklarda sinirsel nedenli idrar kaçırmalara ve fonksiyon bozukluklarına yol açabilir, kabızlık enfeksiyona ve idrar kaçırmaya zemin hazırlayabilir .
-Her iki cinste çeşitli ameliyatlar idrar kaçırmaya yol açabilirler.Erkeklerde prostatın özellikle kanserine yönelik ameliyatlar, diğer prostat ve mesane boynu ameliyatları, mesane ve sfinkter çevresindeki ameliyatlar, kadınlarda sfinkter yetmezliğine neden olabilecek ameliyatlar, fistül oluşumu bu gibi nedenler arasında sayılabilir.İlaçlarda inkontinansa sebep olabilir veya kolaylaştırabilir:Bunlar arasında adele gevşeten ilaçlar, tansiyon düşürücü ilaçlar, idrar söktürücüler, sakinleştiriciler, depresyona karşı ilaçlar, alerji ilaçları, gibi ilaçlar yer alır.
Sıkışma İnkontinansında Tetkik ve Tedaviler:
Sıkışma inkontinansı dediğimiz ve stresle birlikte ya da tek başına olabilecek inkontinans türü ise aşırı aktif mesane dediğimiz durumun sonucudur. İdrar karşısında sıklıkla şiddetli ve kontrol edilemeyen sıkışma hissi duyarsınız. O zaman eğer yakınınızda tuvalet yoksa idrarınızı tutamaz ve kaçırırsınız.
Hastanın Tıbbi Hikayesi:
Tıbbi hikayeniz sizin ısrarlı ve normalin oldukça üzerinde bir sıkışma hissine sahip olduğumuzu, hatta, bu hissi idrar yaptıktan sonra da çektiğinizi belirtebilir. Yine hikayeniz incelendiğinde, sizin bir çocuk gibi geceleri yatağını ıslattığınız ortaya çıkacaktır. Sıkışma inkontinansı çok tipik olarak aslında çocukluk çağında görülür ve zamanla kaybolur. Çocukluk çağının gece yatak ıslatmalarından da bir bakıma sorumludur. Kadınlarda sıklıkla adetten kesilme sonrasında görülebilir. Sebebi hormonal değişimler sonucu eksternal adelede gelişen gevşeklik ve güçsüzlüktür. Yine hikayenizde; daha önce geçirilmiş pelvisi ilgilendiren cerrahi girişimler, sırtı ilgilendiren problemler veya genito-üriner enfeksiyon yer alabilir
Günlük Alışkanlıklarınıza Bakılınca Şunları Yaşıyor musunuz?
1. 24 saatte 8-11 defa ile karakterize sık idrara gitme.
2. Yatak ıslatmanın da dahil olduğu, sık gelişen, birkaç damladan daha fazla olan idrar kaçırmaları.
3. Kahve, çay, kola, alkollü içecekler gibi içecekleri kullandıktan hemen sonra gelişen işeme isteği ve sık tuvalete gitmeler.
Testler
Muayeneye ek olarak, doktorunuzun sıkışma inkontinansının tanısını doğrulamak ve başka idrar kaçırma idrar sorunlarına eşlik ediyor mu- etmiyor mu sorularına açıklık kazandırmak amacıyla sizden bazı testler isteyebilir. Testler doğru tedavinin uygulanması için, büyük önem taşımaktadır. Aşağıdakiler istenebilir;
İdrar Kültürü " İdrar Akım Hızı " Sistogram " Sistoskopi
Tedaviniz:
Urge İnkontinans için ilaç tedavisi; Mesane kasılmalarının gevşetici veya hafifletici, sfinkter kuvvetini arttırıcı (estrogen) veya enfeksiyonu ortadan kaldırıcı amaçla verilir. Aynı zamanda, doktorunuz pelvis zemini kaslarını güçlendirici amaçla, size egzersiz programı da (idrar kesesi talimi) önerebilir.
*İlaç tedavisi *Pelvis zemin kasları egzersizi *Cerrahi (ameliyat)
Pelvis tabanı kas egzersizleri bu tip inkontinans tedavisinde yarar sağlayabilir. İdrar kesesinin gerçek kapasitesini küçülten durumlarda ise cerrahi tedavi (ameliyat) gereklidir.
Pelvis Tabanı Kas Egzersizleri
Bu egzersizler ilk defa Dr. Kegel tarafından tanımlanmıştır ve bu yüzden Kegel Egzersizleri olarak da adlandırılabilir. Güçsüz pelvis tabanı kasları nedeniyle ortaya çıkan stres inkontinans durumlarında bu egzersizler oldukça yararlı olmaktadır. Pelvis iç yüzündeki bu kaslar isteğimiz doğrultusunda kontrol edilebildiklerinden egzersizle güçsüz kalmış bu kasları güçlendirmek mümkündür.
Egzersizler nasıl yararlı oluyor;
Pelvis tabanı kasları idrar kesesi ve idrar kesesi boynuna bir hamak gibi destek sağlar. Aynı zamanda dış sfinkteri-adeleyi oluşturur. Çeşitli nedenlerle bu kaslar zayıflar ve pelvis içi organların sarkmasına neden olur. Bu tür egzersizleri düzenli ve sürekli yaparak pelvis tabanı ve sfinter kaslarınızı güçlendirmeniz ve sıkılaştırmanız mümkündür.
Egzersizler nasıl yapılır,
1. Tuvalete gidiniz ve işemeye başlayınız. Pelvis tabanı kaslarını kasarak idrar akımını durdurmaya çalışınız. Büyük abdestinizi tutmaya yarayan kaslar da yine bu kaslardır.
2. İdrar akımını durdurma işlemini tekrarlayınız. Bir süre sonra bu kasları istemli olarak kasmayı öğreneceksiniz. Bu arada karın, bacak veya kalça kaslarını kasmamaya özen gösteriniz.
3. Bu egzersizleri öğrenmenin başka bir yolu da şöyledir. Doktorunuzun Size önereceği küçük bir cisim yerleştiriniz ve bu cismi vajina içinde tutmaya çalışınız. Bu işlem de kaslarınızın kasılmasına yardımcı olacaktır.
Bu egzersizler ne zaman yapılmalı;
Stres inkontinans tedavisinde egzersizler ilk 3 ay günde 3 kez 10àr dakika yapılmalıdır. Daha sonra her gün 1 kez 10 dakika yapmak yeterlidir. 10 dakikalık sürede pelvis tabanı kasları belli bir sürede kasılıp aynı sürede gevşek bırakılır. Bu kasma ve gevşeme süreleri düzenli olarak birbirini izlemelidir. Kasma ve gevşeme süreleri 10ar saniye olmalıdır. Bunu en kolay 10a kadar sayarak yapabilirsiniz. Bu egzersizleri her ortamda uygulama imkanı vardır. (Kitap okurken, iş yerinde, televizyon seyrederken vb. )
İdrar Kesesi Egzersizleri
Tuvalete yetişemeden idrar kaçırma tedavisinde (Urge İnkontinans) aynı egzersizler idrar kesesinin yeniden eğitim için de kullanılabilir. Dış sfinkter kasıldığı zaman refleks olarak idrar kesesinde gevşemeye neden olur, dolayısıyla şiddetli idrar yapma gereksinimi hissi kaybolabilir. Şiddetli idrar yapma gereksinim hissi duyduğunuz her zaman pelvis tabanı kaslarını kasınız. 2-3 Hafta içinde idrar yapma sıklığının giderek azaldığını göreceksiniz
Ameliyat Hakkında Bilgiler
Stres inkontinans ameliyatlarında amaç idrar kaçırma durumunu ortadan kaldırmaktır. İdrar kesesinin gerçek kapasitesi küçüldüğünde ve böbreklerin fonksiyonlarında bozulma tehlikesi varlığında bu tip idrar kaçırmada cerrahi tedavi kaçınılmazdır. Dünyada son 20 yıldan beri, ülkemizde ise son 5 yıldır bu tip idrar kaçırmalar cerrahi yöntemlerle başarı ile tedavi edilmektedir. Ameliyatla kalın veya ince bağırsaktan alınan bir parça yardımıyla küçülmüş olan idrar kesesine yama yapılmakta ve idrar kesesi yeterli idrar depolayacak büyüklüğe getirilmektedir.
Yazı: hhattat@hattathospital.com
Prof. Dr. Halim Hattat'ın diğen yazılarını okumak için tıklayın