ANKARA(ANKA)-Yılın ilk sekiz ayında euronun dolar karşısında değerlenmesi ihracatta Türkiye lehine işlerken, son iki ayda dolarda euroya karşı başlayan değerlenme süreci bu gelişmeyi tersine çevirdi.
Küresel mali krizin şiddetlendiği son iki ayda doların euro karşısında önemli oranda değer kazanımı, dış satımının yaklaşık yarısını euro üzerinden gerçekleştiren Türkiye'nin ihracat hacminde sadece parite etkisinden kaynaklanan 565 milyon dolarlık düşüşe yol açtı. Bunun da 400 milyon dolardan fazlası Ekim ayında gerçekleşti Yılın ilk sekiz ayında ise paritenin euro lehine gelişmesi Türkiye'nin ihracatında 1 milyar 937 milyon dolarlık ek artışa yol açmıştı.
Doların euro karşısında güçlenmeye ve AB pazarının daralmaya devam etmesi durumunda Türkiye'nin ihracat performansının bundan olumsuz etkileneceği belirtiliyor.
-İHRACATTA SON BİR YILDAKİ GERÇEKLEŞME
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ihracat verilerini en son Eylül sonu itibariyle açıkladı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre ise Türkiye'nin Ekim ayı ihracatı, geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 1.9 düşüşle 9 milyar 530 milyon dolara geriledi. ANKA'nın TÜİK ve TİM verilerine dayanak yaptığı hesaplamada Kasım 2007-Ekim 2008 dönemini kapsayan son bir yıldaki toplam ihracat 135 milyar 922 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Anılan bir yıllık dönemdeki ihracatın da 43 milyar 201 milyon euro (64 milyar 692,8 milyon dolar) tutarındaki bölümünü euro ile yapılan ihracat oluşturdu.
Euro ile yapılan ihracat Kasım 2007'de 3 milyar 916.5 milyon, Aralık 2007'de 3 milyar 252.8 milyon euro düzeyinde gerçekleşti. Bu yıl da Ocak'ta 3 milyar 460 milyon, Şubat'ta 3 milyar 679 milyon, Mart'ta 3 milyar 667 milyon, Nisan'da 3 milyar 655 milyon, Mayıs'ta 3 milyar 885 milyon, Haziran'da 3 milyar 678 milyon, Temmuz'da 3 milyar 711 milyon, Ağustos'ta 3 milyar 44 milyon, Eylül'de 3 milyar 835 milyon ve Ekim ayında 3 milyar 419 milyon euro tutarında ihracat yapıldı.
Euro ile yapılan ihracatın karşılığı ise aylık ortalama pariteye göre Kasım 2007'de 5 milyar 743 milyon, Aralık 2007'de 4 milyar 740 milyon, bu yıl Ocak'ta 5 milyar 86 milyon, Şubat'ta 5 milyar 420 milyon, Mart'ta 5 milyar 682 milyon, Nisan'da 5 milyar 761 milyon, Mayıs'da 6 milyar 45 milyon, Haziran'da 5 milyar 716 milyon, Temmuz'da 5 milyar 857 milyon, Ağustos'ta 4 milyar 571 milyon, Eylül'de 5 milyar 517 milyon ve Ekim'de 4 milyar 555 milyon dolar olarak gerçekleşti.
-PARİTEDEKİ SEYİR
Kasım 2007 ortalamasında 1,4664 olan euro/dolar paritesi, bu yıl uzunca süre euro lehine gelişerek aylık ortalamalara göre Mart'ta 1,5495'e, Haziran'da 1,5540'a ulaştı, Temmuz'da 1,5783'e kadar yükseldikten sonra, gerilemeye başladı. Ağustos'ta 1.5018'e, Eylül'de 1,4389'a inen euro/dolar paritesi Ekim ayı ortalamasında da 1,3322'ye kadar düştü.
Paritedeki değişimler, geçen yılın Aralık ayında ihracatta aleyhte, bu yılın Ocak-Ağustos döneminde lehte, son iki ayda ise yine aleyhte etki yaptı.
-PARİTEDEN KAYNAKLANAN ARTIŞ-AZALIŞ
Kasım 2007 ortalamasındaki 1,4664'lük parite izleyen dönemde aynı kalsaydı, euro ile yapılan ihracatın karşılığı Aralık 2007'de 29.7 milyon dolar daha fazla, bu yıl Ocak ayında 12.8 milyon, Şubat'ta 24.4 milyon, Mart'ta 304.9 milyon, Nisan'da 402 milyon, Mayıs'ta 348.1 milyon, Haziran'da 322.2 milyon, Temmuz'da 415.3 milyon, Ağustos'ta 107.7 milyon daha az, Eylül'de 105.6 milyon, Ekim'de de 458.9 milyon dolar daha yüksek çıkacaktı.
Buna göre euro/dolar paritesindeki düşüş Aralık 2007'de ihracatı 29.7 milyon dolar düşürürken, Ocak-Ağustos döneminde toplam 1 milyar 937,3 milyon dolar artırdı; Eylül-Ekim aylarında ise 564.5 milyon dolar düşük çıkardı.
Kasım 2007-Ekim 2008'i kapsayan son bir yıl itibariyle bakıldığında paritedeki değişimlerin net olarak ihracatta 1 milyar 342.9 milyon dolarlık artışa yol açtığı belirlendi.
Ancak son iki ayda yaşanan gelişmeyle doların euro karşısındaki değerlenmeye devam etmesi, izleyen dönemde bu durumu tersine çevirmeye aday gözüküyor. Eylül ayında 105.6 milyon dolar olan parite değişimine bağlı kaybın, Ekim'de 458,9 milyon dolara çıktığı dikkati çekiyor.
Söz konusu kayıplar sadece euro/dolar paritesinde dolar lehine yaşanan değişimin etkisini gösteriyor. Krize bağlı olarak AB pazarında yaşanan daralma ile euro üzerinden yapılan ihracat hacminin de giderek küçüldüğü bekleniyor. Devam etmesi beklenen bu gelişme ve paritenin dolar lehine gelişimini sürdürmesinin, izleyen dönemde Türkiye'nin ihracat performansını olumsuz etkileyeceği belirtiliyor.
/**
İhracatta parite etkisi
EURO İLE YAPILAN İHRACAT Parite
Aylık Toplam --------------------------- değişmeseydi Pariteden
Ort. İhracat Gerçekleşme Parite Toplam Kaynaklanan
Eur/$ Milyon Milyon Milyon değişmeseydi ihracat FARK
Paritesi Dolar Euro Dolar (Milyon$) (Milyon$) (Milyon$)
Kas.07 1,4664 11.318,8 3.916,5 5.743,0 5.743,0 11.318,9 -0,1
Ara.07 1,4573 9.724,0 3.252,8 4.740,1 4.769,8 9.753,7 -29,7
Oca.08 1,4701 10.642,4 3.459,7 5.086,1 5.073,3 10.629,6 12,8
Şub.08 1,4730 11.094,4 3.679,1 5.419,5 5.395,1 11.070,0 24,4
Mar.08 1,5495 11.457,4 3.666,9 5.682,0 5.377,2 11.152,5 304,9
Nis.08 1,5764 11.401,3 3.654,5 5.760,9 5.359,0 10.999,3 402,0
May.08 1,5560 12.508,5 3.885,3 6.045,4 5.697,3 12.160,4 348,1
Haz.08 1,5540 11.770,2 3.677,9 5.715,5 5.393,3 11.448,0 322,2
Tem.08 1,5783 12.601,7 3.710,7 5.856,6 5.441,3 12.186,3 415,3
Ağu.08 1,5018 11.043,0 3.043,6 4.570,9 4.463,2 10.935,3 107,7
Eyl.08 1,4389 12.830,7 3.834,6 5.517,4 5.623,0 12.936,3 -105,6
Eki.08 1,3322 9.530,0 3.419,4 4.555,3 5.014,3 9.988,9 -458,9
TOPL.(ORT.) 1,4975 135.922,3 43.201,0 64.692,8 63.349,8 134.579,3 1.342,9
**/
(ANKA)