İkilemelerin yazılışı – Hangi ikilemeler bitişik yazılır?

İkilemeler daha çok konuşurken veya yazarken anlatılmak istenileni daha güçlü vurgulamak için tercih edilir. Özellikle cümle içerisinde kullanıldığında, söz konusu cümlenin daha dikkat çekici olmasını sağlar. Dilbilgisinde yazım kuralları önemli bir rol oynamaktadır. Aynı şey, ikilemelerin yazılışı için de geçerlidir.

İkileme Nedir?

İkilemeler, cümle içinde kullanılan ve o cümlenin manasını daha da güçlü hale getiren kelimelerdir. Çoğunlukla aynı kelimelerden veya eş anlamlı kelimelerden meydana gelir. Bunun dışında karşıt anlamlı kelimeler de yan yana gelerek bir ikileme oluşturabilir. Kendini tekrar eden veya benzer kelimelerden oluşan bu tür kelimeler, cümlede her zaman ayrı yazılır.

Cümlede kullanılırken yapılan en büyük hatalardan biri kelimelerin arasına virgül koymaktır. İkilemelerde kelimelerin arasında hiçbir şekilde virgül, nokta, kesme işareti gibi noktalama işaretleri kullanılmaz.

Ayrıca ikilemeleri oluşturan sözcüklerin yerleri hiçbir şekilde değiştirilmez. Değiştirildiği takdirde ortaya anlamsız bir cümle çıkabilir.

Bu tür yazılan sözcüklere örnek olarak aşağıdakileri sıralayabiliriz;

• Tuta tuta
• Köşe bucak
• Şırıl şırıl
• Gürül gürül
• Usul usul
• Zarar ziyan
• Ak pak
• Akıl fikir
• Büyük küçük
• Tıkır tıkır
• Apar topar
• Yırtık pırtık
• Çatur çutur
• Çocuk çocuk
• Abuk subuk

Hangi İkilemeler Bitişik Yazılır?

İkilemeler çoğunlukla bir cümle içerisinde ayrı bir şekilde kullanılır. Bazı durumlarda ise cümlenin yapısına göre bitişik olması mümkündür. Yazım kurallarında hemen hemen çoğu kişinin yaptığı hatalardan biri, bitişik yazılması gereken kelimeyi ayrı bir şekilde kullanmak olur.

Bu durumu örneklerle açıklamak mümkündür;

• “Evin içerisinde fısfıs konuşuyorlar." Bu cümledeki “fısfıs” sözcüğü ikileme olmasına rağmen bitişik bir şekilde yazılmaktadır. Bu tür kelimeler zaman içerisinde kalıplaşarak bitişik bir hale dönüşmüştür.
• “Yarın akşam dışarıda cızbız köfte yiyeceğiz.” Bu cümledeki “cızbız” ikilemesi de bitişik bir şekilde yazılır.
• Şipşak, hoşbeş, yüzgöz, altüst, karmakarışık gibi sözcükler de yukarıdaki örnekler gibi bitişik bir şekilde kullanılır.

İkilemelerin Oluşum Şekilleri

İkilemelerin oluşum şekilleri, konuyla ilgili merak edilen detaylar arasındadır. Bu tür kelimelerin belli başlı oluşum şekilleri vardır. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Aynı sözcüklerin tekrar edilmesiyle meydana gelir. (Sıkı sıkı, ağlaya ağlaya gibi)
• Eş anlamlı (sağlık sıhhat gibi) veya karşıt anlamlı (er geç gibi) kelimelerin yan yana gelmesi ile oluşabilir.
• Cümle içerisinde kullanılan bir ikilemenin bir kelimesi anlamlı iken diğer kelimesi anlamsız olabilir. ( ezik büzük gibi)
• “Yer yurt” veya “üst baş” gibi ikilemeler birbirine yakın anlam taşıyan sözcüklerden meydana gelir.
• Cümle içerisinde kullanılan bir ikilemenin her iki sözcüğü de anlamsız olabilir. (eciş bücüş veya apar topar gibi)
• “Horul horul” veya “şırıl şırıl” gibi yansıma sözcükler kullanılarak da ikilime ortaya çıkabilir.
• Ayrıca bazı ikilemeler, ikinci sözcüğün başına m harfi getirilerek kullanılır. (Kapı mapı, sokak mokak gibi)

İkilemenin Görevleri

Bir cümle içerisinde söylenen veya yazılan ikilemelerin birtakım ana görevleri vardır.

Bunlar:

• Cümlenin manasını daha güçlü hale getirir.
• Cümlede anlatılmak istenen ana fikri daha dikkat çekici kılar.
• Sıfat, isim, tamlama veya zarf şeklinde kullanılabilir.